Dagur - 18.11.1987, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - 18. nóvember 1987
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SlH/ll: 24222
ÁSKRIFT KR. 560 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 55 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 400 KR.
RITSTJÓRAR:
ÁSKELL ÞÓRISSON (ÁBM.)
BRAGI V. BERGMANN
BLAÐAMENN:
ANDRÉS PÉTURSSON
(Reykjavík vs. 91-17450, pósthólf 5452, 105 Reykjavík),
ÁSLAUG MAGNÚSDÓTTIR, EGGERTTRYGGVASON, EGILL BRAGASON,
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavlk vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, KRISTJÁN KRISTJÁNSSON (íþróttir),
PÁLL B. VALGEIRSSON (Blönduósi vs. 95-4070), STEFÁN SÆMUNDSSON,
TÓMAS LÁRUS VILBERGSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
PÓRHALLUR ÁSMUNDSSON (Sauöárkróki vs. 95-5960),
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF,
Byggðamál - mál
allrar þjóðarínnar
Um síðustu helgi gengust Byggðastofnun og Sam-
band íslenskra sveitarfélaga fyrir ráðstefnu undir
yfirskriftinni „Hefur byggðastefnan brugðist?"
Ráðstefnan var fjölmenn og þar voru flutt mörg
fróðleg erindi um byggðaþróun og byggðastefnu.
Málefnið sem um var fjallað er brýnt og varðar
hag þjóðarinnar allrar. Byggðaþróunin á undan-
förnum árum hefur vissulega verið mönnum
áhyggjuefni. Hún hefur einkennst af miklum brott-
flutningi fólks af landsbyggðinni til höfuðborgar-
svæðisins og fólksfækkun, jafnvel á stórum þéttbýl-!
isstöðum. Orsakanna er fyrst og fremst að leita í
breyttum atvinnu- og þjóðfélagsháttum. Fólki
fækkar í frumvinnslugreinunum og horfur eru á að
sú þróun haldi áfram enn um sinn. Aðlögun land-
búnaðarframleiðslu að þörfum markaðarins hefur
leitt af sér fækkun starfa og aukin tæknivæðing, t.d.
í fiskvinnslu, hefur haft það sama í för með sér.
Afleiðingin er minni þörf fyrir vinnuafl í þessum
greinum. Á sama tíma hefur þeim fjölgað sem
vinna þjónustustörfin en þau hafa að langstærstum
hluta orðið til á höfuðborgarsvæðinu.
Þrátt fyrir þessar breytingar á atvinnuháttum,
sem við óhjákvæmilega verðum að ganga í
gegnum, er það alls ekkert lögmál að byggða-
röskun sé óhjákvæmilegur fylgikvilli. Með því að
treysta atvinnulíf úti á landsbyggðinni og draga úr
einhæfni þess er auðveldlega hægt að snúa þessari
óheillaþróun við. Stjórnvöld eiga að hafa frumkvæð-
ið hvað þetta varðar en hafa ekki staðið sig sem
skyldi, sérstaklega hvað varðar flutning þjónustu-
starfa í opinbera geiranum af höfuðborgarsvæðinu í
dreifbýlið.
Lausnin á byggðavandanum felst í því að skila
atvinnulífsbyltingunni, sem nú á sér stað í landinu,
með öflugri hætti út á land. Um það ættu menn að
geta verið sammála, þótt þá kunni að greina á um
leiðir.
Spurningunni um það, hvort byggðastefnan hafi
brugðist, má svara á þann veg, að byggðastefnan
sem slík hafi e.t.v. ekki brugðist, en vissulega verði
stjórnvöld að gera betur ef duga skal. Á undanförn-
um árum hefur gott starf verið unnið á ýmsum svið-
um byggðamála. í því sambandi má t.d. nefna lang-
tímaáætlun í vegamálum og lagningu sjálfvirks
síma um állt land. Síst skal vanþakka það. En mörg
verkefni bíða enn úrlausnar og sum hver þola enga
bið.
Það er fagnaðarefni að talsmönnum byggða-
stefnu fjölgar jafnt og þétt. Mönnum er smám sam-
an að verða ljóst að það er engra hagur að byggð
raskist í landinu. Það er síst hagur þeirra sem á suð-
vesturhorninu búa að öll þjóðin flykkist þangað.
Þess vegna eru byggðamálin mál allrar þjóðarinnar
— ekki bara landsbyggðarfólks. BB.
Halldór Halldórsson yfirlæknir Kristnesspítala:
Öldrunarþjónusta
Þörf fyrir öldrunarþjónustu fer
stöðugt vaxandi. Fólk verður
mun langlífara og öldruðu fólki
er stöðugt að fjölga og valda því
ýmsar ástæður, t.d. mjög mikil
lækkun ungbarnadauða, árang-
ursrík meðferð margra smitsjúk-
dóma bæði með bólusetningum
og lyfjum, betri efnahagur og
húsakynni, aukin almenn
menntun, hreint drykkjarvatn og
bætt næringarástand. í Evrópu-
löndum er algengt að um 13-16%
íbúanna séu 65 ára og eldri og þó
að hlutfallið sé lægra hér á landi
stefnir í sömu átt. Ýmsar þjóðfé-
lagsbreytingar hafa einnig leitt til
aukinna þarfa fyrir öldrunarþjón-
ustu t.d. að fólk flytur úr sveitum
í þéttbýli og þar með flyst vinnu-
staður út af heimilinu, þar með
talið að húsmæður vinna nú mun
meira utan heimilis en áður og ef
gamalmenni býr innan fjölskyld-
unnar er það eitt heima meðan
aðrir vinna úti. Gleymum því þó
ekki að mikill meirihluti aldraðra
er fullfrískt fólk, sjálfbjarga og
margir vinnufærir til 75 eða jafn-
vel 80 ára aldurs. Þarft væri að
starfslok og eftirlaunaaldur yrði
mun sveigjanlegri en nú er.
Þó að enn sé lagaleg skylda að
annast framfærslu foreldra sinna
þegar þau eru ekki lengur fær um
það sjálf er stöðugt vaxandi krafa
á hið opinbera að annast meiri
þjónustu við aldraða. Fram á síð-
ustu ár hefur þessi þjónusta nær
eingöngu verið vistun á sjúkra-
húsum eða elliheimilum. Nú hef-
ur þó fjölbreytni á þessu sviði
aukist: Stöðugt meiri áhersla er
lögð á heimaþjónustu sem bæði
er talin eftirsóknarverðari fyrir
neytandann og ódýrari fyrir þjóð-
félagið heldur en stofnanavistun.
Undir heimaþjónustu flokkast
auk vitjana lækna, heimahjúkrun,
sem er í höndum hjúkrunarfræð-
inga og sjúkraliða og er fólgin í
u.þ.b. einnar klst. heimsókn í
hvert sinn til að veita aðstoð við
t.d. böðun og að skipta á sárum,
gefa lyf, fylgjast með andlegu og
líkamlegu ástandi o.s.frv.
Algengast er að hver einstakling-
ur njóti slíkrar þjónustu aðeins
einu sinni í viku eða á tveggja
vikna fresti, í nokkrum tilvikum
er um tvær til þrjár heimsóknir í
viku að ræða en undantekning að
fólk fái daglegar heimsóknir
tímabundið. Vaktþjónusta
heimahjúkrunar er ákaflega mik-
ið öryggisatriði fyrir aldrað og
sjúkt fólk sem dvelst í heimahús-
um en slík þjónusta er kostnaðar-
söm og er hvergi komin á hér á
landi nema í Reykjavík. Undir
heimaþjónustu flokkast einnig
heimsending matar, aðstoð við
að moka snjó og hirða garða og
hjálp við heimilisstörf eins og
tiltekt, hreingerningar og jafnvel
matargerð o.fl.
Þjónusta dvalarheimila aldr-
aðra hefur orðið fjölbreyttari.
Ekki er eingöngu um að ræða að
fólk flytjist inn á dvalarheimili til
að dvelja þar uns yfir lýkur, held-
ur er víða farið að bjóða upp á
skammtímavistanir svo og dag-
þjónustu. Hratt vaxandi upp-
bygging þjónustuíbúða fyrir aldr-
aða dregur mikið úr þörfinni fyrir
dvalarheimilispláss, því að það
liggur í augum uppi að aldrað
fólk getur mun lengur búið upp á
eigin spýtur, ef það er í húsnæði
sem hentar því vel og ef ýmiss
konar aðstoð er auðfengin.
Rekstur dvalarheimila er óhjá-
kvæmilegur fyrir fólk sem er ekki
lengur fært um að annast eigið
heimilishald með aðstoð, en
reksturinn er dýr og þess vegna
nauðsynlegt að það verði bundið
í lög, við endurskoðun laga um
málefni aldraðra, að enginn fái
pláss á dvalarheimili til frambúð-
ar nema fyrir liggi faglegur
úrskurður, t.d. öldrunarlækn-
ingadeildar eða þjónustuhóps
aldraðra, um að hann þarfnist
þjónustu dvalarheimilis.
Stöðugt fer vaxandi skortur á
spítalaplássum fyrir hjúkrunar-
sjúklinga og fram undir þetta hef-
ur sá vandi eingöngu verið leyst-
ur á þann gamaldags hátt að
finna hjúkrunarsjúklingum pláss
á hjúkrunardeild þar sem hann
hefur síðan átt að liggja til ævi-
loka. Þó er aðeins farið að bera á
viðleitni til að taka upp hér á
landi sömu vinnubrögð og gefist
hafa vel í Skandinavíu, á Bret-
landseyjum og víðar þar sem sér-
menntuðum læknum, öldrunar-
læknum, sérmenntuðu hjúkrun-
arliði, sjúkraþjálfurum, iðju-
þjálfum, félagsráðgjöfum og
fleirum er falið að annast þessa
þjónustu, a.m.k. yfirstjórn
hennar. Ég held að ég geti ekki
betur lýst árangri öldrunarlækn-
ingadeilda en að lesa upplýsingar
frá námskeiði sem ég sótti í
Skotlandi en þar kom fram að af
sjúklingum sem komu á öldrun-
arlækningadeild í Glasgow á sl.
ári höfðu 65% útskrifast, lang-
flestir á eigin heimili, 23% látist á
árinu en aðeins 12% þurft á
plássi að halda til langdvalar.
Þetta tekst með því að hafa full-
komna rannsóknar- og meðferð-
araðstöðu þar með talið endur-
hæfingaraðstöðu. Endurhæfing
fer fram á sjúklingum sem eru
inniliggjandi eða koma á dag-
deildir sjúkrahússins og eins er
veitt bæði sjúkraþjálfun og iðju-
þjálfun á heimili sjúklingsins sem
eflaust er það eðlilegasta því áð
markmiðið er að gera fólk fært
um að bjarga sér sjálft á heimili
sínu. Dagspítali. göngudeild og
heimaþjónusta er óaðskiljanleg-
ur hluti af þjónustu öldrunar-
lækningadeildar. Mottóið er að
bæta árin lífi frekar en að bæta
Flug er hagkvæmasti
ferðamátinn
Föstudaginn 13. nóvember síð-
astliðinn birtist í dagblaðinu Degi
fréttapistill um fargjöld og kostn-
að almennt við ferðalög milli
landshluta. „Ódýrara fyrir hjón
að taka leigubíl en að flj úga“
sagði í þriggja dálka fyrirsögn og
síðan voru uppgefnar ýmsar töl-
ur til samanburðar kostnaði
hinna mismunandi ferðamáta.
Þessar upplýsingar voru vill-
andi og krónutölur rangfærðar,
sennilega fyrir misskilning blaða-
manns. í fréttinni var meðal ann-
ars borið saman fargjald fyrir
hjón með Flugleiðum frá Akur-
eyri til Reykjavíkur og til baka,
kr. 10.354, sem er fjölskyldufar-
gjald, þar sem bóndinn borgar
fullt fargjald en frúin 50%. Þetta
er alveg rétt en síðan var sagt að
leigubíll frá Akureyri til Reykja-
víkur og til baka kostaði kr.
9.000, sem er ef til vill prentvilla,
en bíllinn kostar í raun kr. 18.000
á dagtaxta og 50% til viðbótar á
næturtaxta. Þessar upplýsingar
hef ég frá bifreiðastöðvum bæði í
Reykjavík og á Akureyri. En
þetta verð er aðeins aðra leiðina
fyrir hjónin, nema þau fari aftur
norður með sama leigubílnum og
borgi þá biðtíma, því að eitthvaö
hljóta þau að stoppa í Reykjavík.
Flug er ekki dýrasti ferðamát-
inn og fyrir allan þorra manna
Gunnar O. Sigurðsson.
hagkvæmasti ferðamátinn vegna
tímasparnaðar sem að hver og
einn getur metið í krónutölum.
Viö sem störfum við farþega-
flutninga í lofti og aðra flugþjón-
ustu, fáum að sjálfsögðu stund-
um athugasenidir í eyru og fyrir-
spurnir vegna hækkana fargjalda,
enda eru verðlagsmál í landi voru
ávallt á dagskrá. Undanfarin tvö
ár hafa hækkanir fargjalda að
mestu haldist í hendur við hækk-
anir á framfærsluvísitölu en
launavísitala hefur aftur á móti
hækkað mun meira en flugfar-
gjöld. Vissulega er eðlilegt að
skoða verðsamanburð hinna mis-
munandi þátta hér innanlands og
þá ekki síður fróðlegt að gera
samanburð á verðlagi hjá ná-
grönnum okkar. Við skulum
skoða flugfargjöld á stuttum flug-
leiðum í nokkrum Evrópulönd-
um miðað við fargjöld hér innan-
lands. Þessi samanburður er
gerður eins og fargjöld voru í síð-
asta mánuði og kunna einhverjar
breytingar að hafa orðið síðan.
Ég set hér fram vegalengd í
kílómetrum og verð í íslenskum
krónum:
km kr.
Reykjavík-Akureyri 250 3.190
London-Liverpool 266 5.795
Kaupmannahöfn-Aalborg 239 2.847
Reykj avík-Sauðárkrókur 210 2.867
Helsinki-Pori 214 3.869
London-Manchester 243 5.897
Reykjavík-Húsavík 296 3.614
Glasgow-Stornaway 284 7.012
Oslo-Stavanger 304 4.368
Eins og sjá má eru flugfargjöld
á íslandi alls ekki hærri að meðal-
tali en hjá nágrannaþjóðum okk-
ar og vil ég sérstaklega vekja
athygli á að aðstæður á íslandi,
bæði vcðurfar og ástand flug-
valla, bjóða ekki upp á að far-
gjöld séu lægri en annars staðar.
Gunnar O. Sigurðsson.
Höfiimlur er umdæmisstjóri
Flugleiða á Norðurlaudi.