Dagur - 02.12.1988, Page 4

tírttsa
íi SUáJAC -• 8SGÍ
4 - DAGUR - 2. desember 1988
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 800 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 70 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 530 KR.
RITSTJÓRI:
BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
ANDRÉS PÉTURSSON (íþróttir),
ÁSLAUG MAGNÚSDÓTTIR, BJÖRN JÓHANN BJÓRNSSON
(Sauðárkróki vs. 95-5960), EGILL H. BRAGASON,
FRÍMANN HILMARSSON (Blönduósi vs. 95-4070),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON
(Reykjavík vs. 91-17450, pósthólf 5452, 105 Reykjavík),
MARGRÉT ÞÓRA ÞÓRSDÓTTIR, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSMYNDARAR: GUÐMUNDUR HRAFN BRYNJARSSON,
TÓMAS LÁRUS VILBERGSSON,
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASIMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
iitm
siðferðisþroski
Umfangsmikil áfengiskaup Magnúsar Thoroddsen,
fyrrverandi forseta Hæstaréttar, hafa verið mjög til
umræðu síðustu daga. Það er ósköp eðlilegt, því fá
mál hafa vakið almennari athygli og hneykslan í
þjóðfélaginu um langt skeið. Eftir að áfengiskaup
þessi komust í hámæli fyrir atbeina fjölmiðla, fóru
hjólin að snúast fyrir alvöru. Eftirmálann þekkja
allir: Magnús Thoroddsen sagði af sér sem forseti
Hæstaréttar og í framhaldi af því lagði Halldór
Ásgrímsson dómsmálaráðherra það til við forseta
íslands að Magnúsi yrði veitt lausn frá embætti
hæstaréttardómara um stundarsakir, vegna meintra
ávirðinga í starfi.
Ljóst er að þetta sérkennilega áfengiskaupamál
hefur miklu víðtækari skírskotun en í fljótu bragði
mætti ætla. Það er ekki einungis Hæstiréttur sem
beðið hefur verulegan og e.t.v. varanlegan álits-
hnekki vegna þess, heldur má fullyrða að tiltrú
almennings á æðstu embættismönnum landsins
hafi minnkað talsvert síðustu daga. Ekki varð það
heldur til að draga úr tortryggni almennings, þegar
upplýst var að áfengiskaup sem þessi, þótt í minni
mæli væru, hafi tíðkast um langt árabil. Fjölmiðlar
hafa dregið fleira fram í dagsljósið, sem tengist
ívilnunum ýmissa opinberra embættismanna.
Þannig var t.d. upplýst á dögunum að sérhver ráðu-
neytisstarfsmaður getur keypt sér tvær flöskur af
sterku víni í desember ár hvert, fyrir miklu minna fé
en nemur útsöluverði í ÁTVR. Fólk fyllist undrun
við slík tíðindi og spyr hátt og í hljóði hver setji slík-
ar reglur og hvaða tilgangi þær þjóni. Slíkar spurn-
ingar eru eðlilegar og þeim þarf að svara.
Viðbúið er að enn séu ekki öll kurl komin til grafar
hvað varðar áfengiskaup opinberra embættis-
manna og ívilnanir þeim tengdar. En áfengiskaupin
sem slík eru ekki aðalatriðið í sjálfu sér. Kjarni máls-
ins er sá að hér á landi virðist siðferðisvitund opin-
berra starfsmanna og embættismanna almennt
vera vanþróaðri en gerist og gengur meðal vest-
rænna þjóða. Hvert hneykslismálið hefur rekið ann-
að undanfarin ár, án þess nokkur hafi þurft að
standa ábyrgur gerða sinna. Gjaldþrot Hafskips og
hrun Útvegsbankans í framhaldi af því er eitt hrika-
legasta dæmið, stórkostleg eyðsla umfram áætlanir
við byggingu Flugstöðvar Leifs Eiríkssonar er
annað. Svona mætti lengi telja. Enginn stjórnmála-
maður þurfti að segja af sér vegna þessara mála,
enginn opinber embættismaður heldur. Enginn var
dreginn til ábyrgðar, þótt almenningsálitið krefðist
þess. Þjóðin var hins vegar látin borga brúsann.
Er ekki kominn tími til að breyta þeim hugsunar-
hætti sem landlægur hefur verið í málum sem þess-
um allt of lengi? Staðreyndin er sú að meðan hið
opinbera siðferði er á svo lágu plani, sem raun ber
vitni, er engin von til þess að embættismenn þjóð-
arinnar ávinni sér þá virðingu almennings sem þeir
ættu að hafa. BB.
„Það er ekki raunsætt að halda því fram, að komist verði hjá samstarfi við erlenda aðila um að byggja upp meiri
háttar atvinnurekstur í þessu landi,“ segir greinarhöfundur m.a.
Áskell Einarsson:
Að sanna mátt sinn og
megin meðal þjóða heims
Nú 1. desember eru liðin 70 ár
síðan íslenska þjóðin fékk stjórn-
arfarslegt fullveldi. Á næsta ári
verða liðin 45 ár síðan þjóðin
fékk óskorað sjálfstæði. Allar
götur síðan, að íslendingar fengu
heimastjórn 1904, hefur þjóðin
verið að sanna sig í eigin landi.
Alhliða fullveldi
í eigin landi
Spurningin um fullveldi er ekki
eingöngu stjórnarfarsleg. Hún
varðar líka atvinnu og efnahag,
og einnig hvort þau búsetuskil-
yrði, sem landið hefur upp á að
bjóða, geti staðið undir sjálf-
stæðri tilveru þjóðar, sem vill
standa jafnfætis á við stærri
þjóðríki.
Einangrun íslands um aldir,
fjarri alfaraleið heimsviðburða,
skapaði þjóðinni sérstöðu. Þjóð-
in varð að búa að sínu, án nábýlis
við aðrar þjóðir. Þrátt fyrir þetta
höfum við sannað heiminum að
okkur hefur tekist að skapa sjálf-
stætt þjóðríki á hjara veraldar.
Þjóðin er svo fáliðuð, að líkt er
við útborgir stórborga erlendis.
Einn kunnasti fræðimaður alda-
mótanna líkti þessu við, að hver
íslendingur þyrfti að vera jafnoki
þriggja manna meðal stærri
þjóða. Það er einstaklingurinn,
og trúin á eigin mátt, sem er hvati
framtaks og framfara í þjóðlíf-
inu. Þetta eru séreinkenni fá-
mennra þjóða.
Sjálfskaparvítin
munu reynast þjóðinni
hættulegust
Á þessum tíma stöndum við á
hinum alkunnu tímamótum, þeg-
ar styrkur undirstöðu þjóðfélags-
ins nægir ekki til að halda uppi
hátimbraðri yfirbyggingu. Fram-
leiðsluatvinnuvegirnir duga ekki
lengur þjóðarbúi þessarar stór-
huga þjóðar, sem gleymir smæð
sinni og hæfileika til að sníða sér
stakk eftir vexti.
Landið er komið í þjóðbraut.
Það liggur nánast á krossgötum á
milli heimsálfa. Við verðum að
laga okkur eftir nýrri heims-
mynd, þar sem fyrirbæri eins og
þjóðland okkar fær ekki staðist,
nema það nýti rétt sinn og
aðstöðu, til að teljast menn með
meiri mönnum. Þetta er okkar
þjóðarmetnaður.
Ákvarðanir séu í takt
við veruleikann
Spurningin er, hvernig ætlar fá-
liðuð fjárvana þjóð í stóru landi
að viðhalda fullveldi og auka það
á komandi áratug, á tímum
stórra markaðssvæða og fjár-
streymis á milli landa? Það er
þegar ljóst, að erlendir aðilar
hafa uppgötvað landkosti þessa
lands, og munu hafa fullan hug á
að taka þátt í nýtingu þeirra. í
þessum efnum dugar ekl.i að hafa
aðferð strútsins. Hér verður að
taka réttar ákvarðanir á réttum
tíma, og það af fullri ábyrgð.
Þjóðin verður sjálf að hafa for-
ystu um raunsæja atvinnustefnu
og varast gloppur í byggð
landsins, þannig að skapist eyður
fyrir þjóðir í ofsetnum þjóðlönd-
um til að fylla. Þjóðin verður að
sanna fullveldi sitt, með þátttöku
í samskiptum og í samstarfi
þjóða á milli, og vera þannig
gjaldgeng í heimi alþjóða sam-
skipta.
Vill þjóðin láta dæma sig
úr leik?
Það er ekki raunsætt að halda því
fram, að komist verði hjá sam-
starfi við erlenda aðila um að
byggja upp meiriháttar atvinnu-
rekstur í þessu landi. Sérstaklega
á þeim sviðum, sem okkur skortir
þekkingu og fjárhagslegt bol-
magn. Verði sú leið ekki farin,
dæmum við okkur sjálf úr leik.
Megin málið er þó að þjóðin
haldi sjálf á taumunum og verði
áfram eigin herra í því landi, sem
hún nam í öndverðu. Lítil þjóð,
með eigin tungu og sjálfstæða
menningu á mikið í húfi að halda
menningarlegu fullveldi sínu.
Þjóðarsókn
með aldamótahugsjónir
að leiðarljósi
Framundan er tími, þegar reynir
á innviði þjóðfélagsins um að
hefja sig upp úr efnahagslegu
skammdegi sjálfskaparvíta, og
móta þjóðfélagsstefnu með raun-
hæfum aldamótahugsjónum að
leiðarljósi.
Við blasa átakatímar um hag-
nýtingu orku landsins, þriðju
auðlindarinnar, sem á vonandi
eftir að færa landið í þjóðbraut á
sviði nútíma atvinnuhátta.
Hér sem fyrr verðum við að
treysta á eigin mátt og landkosti
þessa lands, sem þjóðin nam í
öndverðu og á sína tilveru að
þakka, sem sérstök þjóð.
Vörumst víti
annarra þjóða
Vonandi hendir ekki þessa þjóð
að vera stjórnmálalega sjálfstæð,
án fullveldis í eigin landi. í heim-
inum eru mörg víti til að varast í
þeim efnum.
Þjóðina má ekki skorta eld-
móð til að ákveða sjálf hlutskipti
sitt í nýjum tíma, sem verða
miklir örlagatímar í þjóðartilveru
okkar íslendinga.
(Byggt á fullveldishugvekju, sem flutt var
í Svæðisútvarpinu á Akureyri 1. desem-
ber 1988.)
Áskell Einarsson
framkvæmdastjóri
Fjórðungssambands Norðlendinga
Alhliða fullveldi í eigin landi.