Dagur - 23.12.1988, Blaðsíða 12

vv
12 - DAGUR - 23. desember 1988

JM afi urðum ekki hrifnir
að heyra í Guðmmdi Jaka“
- Stórskagfirðingurinn Jóhann Pétur Sveinsson í helgarviðtali
„Jú, ég er og verð Skagfirðingur enda sérðu
það að ég ek enn um á K-númeri,u segir hér-
aðsdómslögmaðurinn Jóhann Pétur Sveinsson
þegar hann sest á helgarbein Dags. Jóhann Pét-
ur er vel þekktur hér á landi enda hefur hann
barist manna harðast fyrir málefnum fatlaðra
hér á landi og ekki lætur hann hjá líða að gagn-
rýna það sem honum finnst miður enda kynnist
hann í sínu daglega lífi mörgum atriðum sem
gera fötluðum, og þá sérstaklega fólki í hjóla-
stól lífið leitt. En Jóhann Pétur hefur náð langt,
hann rekur nú ásamt einum fyrrverandi skóla-
félaga sínum, lögfræðistofu á Seltjarnarnesi
auk þess sem hann er formaður Sjálfsbjargar,
sem er að hans sögn ærið starf. Þessu til viðbót-
ar bregður hann sér bæjarleið einu sinni í mán-
uði og ekur sem leið liggur norður á Sauðár-
krók þar sem hann sinnir lögfræðiverkefnum
fyrir sveitunga sína í Skagafirðinum.
Myndir og texti: JÓH
Jóhunn Pétur sestur undir stýri í nýja og sérútbúna bílnum sínum. Einu sinni ■ mánuði leggur
hann leið sína norður í Skagafjörðinn á þessum bíl þar sem hann sinnir lögfræðistörfum fyrir
sveitunga sína.
Frændi minn einn sagði
mér að það hafi verið
rigning og leiðinda-
veður þegar ég fædd-
ist. Þetta var náttúr-
lega í miðjum göngum, nákvæm-
lega kl. 10.45 þann 18. september
1959,“ byrjar Jóhann Pétur
ævifrásögn sína. „Ætli öll þessi
bleyta boði ekki að ég fljóti í
gegnum lífið. Ekki svo að skilja
að ég sé neitt sérstaklega blaut-
ur . . .“ heldur Skagfirðingurinn
áfram og hlær innilega.
Jóhann Pétur er fæddur að
Yarmalæk í Skagafirði þar sem
móðir hans og tvö systkini búa í
dag. Uppvaxtarárin í Skagafirði
urðu ekki mörg því um 5 ára ald-
ur þurfti Jóhann Pétur að fara til
lækninga til Reykjavíkur. Sjúk-
dómurinn sem herjaði á hann var
barnaliðagigt, sjúkdómur sem
ekki hafði oft verið greindur hér
á landi. Þessi sjúkdómur getur
lagst þungt á börn en elst af þeim
þegar þau váxa úr grasi. Pannig
var þessu varið með Jóhann
Pétur, Sjúkdómurinn hefur elst af
honum þótt afleiðingar hans verði
eftir.
„Jú, maður var með verkjum
og kvölum annað slagið. Auðvit-
að var mikill dagamunur en á
timabili var ástandið þannig að
varla mátti koma við mann. Ég
þurfti samt aðeins að reyna að
hreyfa mig í rúminu vegna þess
að ef það var ekki gert þá gat
maður hreinlega fest í sömu
stellingum,“ segir Jóhann Pétur
um fyrstu misserin á sjúkrahúsi í
Reykjavík. Sjúkdómur hans upp-
götvaðist í kjölfar þess að hann
lærbrotnaði heima í Skagafirði og
þurfti þess vegna að liggja mikið í
rúminu. Þegar síðan brotið var
gróið kom í ljós að hann átti erf-
itt um gang og var orðinn stirður.
Eftir flakk frá einurn spítala til
annars greindu læknar Landspít-
alans þennan sjúkdóm og þar
með var löng sjúkrahúsdvöl
hafin.
„Afi minn og amma fluttust
suður um þetta leyti þannig að ég
gat farið til þeirra í fríum en ann-
ars reyndi maður að komast
norður á sumrin og um jólinl Að
öðru leyti var maður algjörlega
bundinn á sjúkrahúsinu.“
Eins og gefur að skilja er það
ekki auðvelt hlutskipti að liggja
hreyfingarlítið í rúminu svo mán-
uðum og árum skiptir. Jóhann
Pétur segist hafa stytt sér stundir
við bókalestur „og síðan fór mað-
ur á flakk um allan spítalann eftir
að ég fékk stólinn," segir hann.
Gagnfræðingur
frá Landspítalanum
Skólaganga Jóhanns Péturs hófst
þegar hann var 9 ára gamall og
fljótlega var hann kominn á rétt-
an tíma í námi. Þetta var á þeim
tíma þegar gagnfræðaprófið var
og hét en væntanlega eru ekki
margir sem státað geta af gagn-
fræðaprófi frá Landspítalanum!
„Ég var 9 ára þegar kennari kom
fyrst til mín á Landspítalann og
upp frá því fékk ég kennslu þar.
Að vísu tók ég prófin í Vörðu-
skóla og fór síðan þar í lands-
próf.“
Jóhann Pétur var tæplega 16
ára þegar hann loks útskrifaðist
af Landspítalanum. Þá lá leiðin í
Menntaskólann við Hamrahlíð
þar sem hann hóf nám á félags-
sviði. „Jú, vissulega kom raun-
greinasviðið til greina en ég gerði
mér fljótt grein fyrir því að fyrir
mig yrðu framtíðarstörfin meira
á féíagsmálasviðinu þannig að
maður valdi með tilliti til þess.
Þarna var ég í þrjú og hálft ár
þótt venjulegi tíminn sé fjögur
árl' Eiginlega var það bara Ieti í
mér að vera ekki lengur, ég var
bara áð krækja mér í hálfs árs
frí,“ segir Jóhann Pétur með
háðsglotti.
Jóhann Pétur fór beiná leið í
Háskóla íslands og skellti sér í
lögfræði. Reyndar kom sú hug-
mynd oftar en einu sinni upp á
borðið hjá honum að fara í við-
skiptafræði en engu að síður varð
lögfræðin fyrir valinu og segist
hann ekki sjá eftir þeirri ákvörð-
un.
Háskólayfirvöld brugðu skjótt
við þegar Jóhann Pétur hóf nám í
lögfræðinni og lagfærðu tröppur
á gangstétt sem liggur að Lög-
bergi þannig að auðvelt væri fyrir
hann að komast úr og í skólann.
Jóhann Pétur segir að um þetta
Ieyti hafi ferðaþjónusta fatlaðra
verið um það bil að taka til starfa
og það hafi gjörbreytt möguleik-
um hans til ferðalaga um borg-
ina. Skólagangan hafi því ekki
reynst neinn höfuðverkur.
Að spara aurinn . . .
Árið 1988 hefur verið viðburða-
ríkt fyrir Jóhann Pétur. Hann
gekk í hjónaband í haust og urðu
við það þáttaskil í lífi hans. Að
þessum stóra þætti verður síðar
komið en í spjalli okkar stöldrum
við við þá breytingu sem varð á
högum Jóhanns Péturs í ágúst
síðastliðnum þegar hann fékk eig-
in bíl útbúinn með lyftu sem þýð-
ir að nú þarf hann aldrei að fara
úr rafmagnsstólnum þótt hann
bregði sér bæjarleið.
„Þetta er allt annað líf. Maður
getur borið sig meira um og er
frjálsari. En jafnframt fer manni
að gremjast meira þessar litlu
hindranir sem eru í þjóðfélaginu
sem gera að verkum að maður
getur ekki komist áfram á hjóla-
stól. Víða er ekki nema ein
trappa inn í hús og kannski önnur
þegar maður er kominn inn. Allt
þetta hindrar mann í hjólastól.
Ég myndi ekki segja að okkur
sem erum í hjólastólum sé greið-
fært um Reykjavík en því er ekki
að neita að ástandið er betra en
var fyrir nokkrum árum og á von-
andi eftir að batna.
Verslunarleiðangrarnir hafa
orðið Jóhanni Pétri auðveldari
eftir að Kringlan í Reykjavík var
opnuð. Þar kemst maður í hjóla-
stól auðveldlega sinna ferða en
það sama verður ekki sagt um
gamla góða Laugaveginn. „Það
verða kannski ekki alltaf stór-
hindranir á vegi manns en mý-
mörg atriði sem eru svo smávægi-
leg að enginn höfuðverkur ætti
að vera að kippa í liðinn. Menn
hugsa bara oft ekkert út Lþessa
hluti.“
Jóhann Pétur segir <að énn
þann dag í dag rísi upp bygging-
ar, jafnvel opinberar stofnanir
þar 'se'm'! ekki er gert'i ráð fyrir-
aðgengi fyrir fatlaða. Þessu til
staðfestingar nefnir' hanm fjöl-
mörg dæmi en segir jafnframt að
ekki megi líta framhjá því að til
séu dæmi um byggingar sem eru
fötluðum greiðfærar. Aðspurður
um hvað valdi segir hanmað til
komi margir þættir. í fyrstu byrji
hugsunarleysið hjá hönnúðunum
og haldi áfram í gegnum; allan
byggingarferilinn. „Það" virðist
vera einkennilegur andsksoti að ef
þessir hlutir skipta þessa menn
ekki sjálfa máli þá hugsa þeir
ekki út í þá. Oft á tíðum er eins
og menn verði endilega að vera
með sem mest af hæðum og stöll-
um í byggingum sem geri fötluð-
um erfitt fyrir. Auk heldur þykj-
ast menn alltaf vera að spara aur-
inn með því að hafa þrepgri og
minni hurðir o.s.frv. En þetta er
mikill misskilningur. Auðvitað
margborgar sig að byggja hús-
næði sem er lífstíðarhúsnæði og
hentar öllum vegna þess að ekki
þarf nema smávegisóhapp að
henda og þá stendur fólk frammi
fyrir þeirri staðreynd að þurfa að
selja hús sín vegna þess að það
tók ekki tillit til þess í upphafi að
mismunandi aðstæður geta kom-
ið upp. Auk þess vill fólk ekki
hafa of mikið af tröppumog stöll-
um þegar það er orðið gamalt.
Þess vegna verður fólk að átta sig
á því að með því að gera ráð fyrir
þessum aðstæðum þá er ekki
bara verið að taka tillit til fatl-
aðra heldur er það að taka tillit til
sjálfs sín.“
Búinn að venja fólk af
ótta um mig
í fyrrnefndum mánaðarferðum
sínum norður í land kemur Jó-
hann Pétur gjarnan við hjá emb-
ættum sýslumanna og bæjarfó-
geta sem á leið hans verða. Hann
segir ekkert þessara embætta
vera aðgengilegt fötluðum, jafn-
vel þó að á þessum stöðum séu