Dagur - 21.02.1989, Blaðsíða 4

4 - DAGÚR - 21. febrúar 1989
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 800 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 70 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 530 KR.
RITSTJÓRI:
BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
ANDRÉS PÉTURSSON (íþróttir),
BJÖRN JÓHANN BJÖRNSSON (Sauðárkróki vs. 95-5960),
EGILL H. BRAGASON, INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON
(Reykjavík vs. 91-17450, pósthólf 5452, 105 Reykjavík),
MARGRÉT ÞÓRA ÞÓRSDÓTTIR, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSMYNDARI: TÓMAS LÁRUS VILBERGSSON,
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDfS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Björgunaraðgerðir
Frá því ríkisstjórn Steingríms Hermannssonar
tók við völdum í haust hefur stærsta og jafn-
framt brýnasta verkefni hennar verið að búa
fiskvinnslu- og útgerðarfyrirtækjum landsins
viðunandi rekstrarskilyrði. Rekstur þorra þess-
ara undirstöðufyrirtækja var á heljarþröm þegar
ríkisstjórn Þorsteins Pálssonar fór frá völdum og
enn er mikið verk óunnið við að koma rekstri
þeirra á réttan kjöl að nýju. Ríkisstjórn Stein-
gríms hefur hafnað gengiskollsteypu sem leið
út úr vandanum, enda hefur reynslan sýnt að sú
leið er haldlítil þegar til lengri tíma er litið. Þess
í stað hafa stjórnvöld einbeitt sér að því að
lækka raungengi krónunnar með öðrum ráðum,
lækka vexti og fjármagnskostnað og síðast en
ekki síst að færa fjármagn til undirstöðugrein-
anna með sérstökum aðgerðum.
Því verður ekki á móti mælt að síðustu mánuði
hefur stórfelld eignatilfærsla átt sér stað í þjóð-
félaginu. Röng gengisskráning og allt of háir
vextir hafa gert það að verkum að eiginfjárstaða
útflutningsfyrirtækja hefur rýrnað ótrúlega
hratt. Með þessum hætti hafa milljarðar króna
flust frá fiskvinnslu, útgerð og samkeppnisiðn-
aði yfir til fjármagnseigenda. Aðgerðir ríkis-
stjórnarinnar miða að því að skila hluta þessa
fjármagns til baka, því án þess geta fyrirtækin
ekki þrifist. Þar kemur til kasta tveggja nýrra
sjóða: Atvinnutryggingarsjóðs útflutningsgrein-
anna og sérstaks hlutafjársjóðs, sem ætlað er að
starfa í tengslum við Byggðastofnun. Auk þess
hefur Verðjöfnunarsjóður fiskiðnaðarins verið
vakinn til lífsins á ný. Atvinnutryggingarsjóði er
ætlað það hlutverk að að leysa úr fjárhagsvanda
útflutningsfyrirtækja með skuldbreytingum og
hagræðingu. Sjóðurinn starfar hins vegar eftir
mjög ströngum reglum um stöðu þeirra fyrir-
tækja sem hann veitir fyrirgreiðslu. Þau fyrir-
tæki sem eru það illa stödd að þau fá ekki lán úr
Atvinnutryggingasjóði geta leitað á náðir hins
nýja hlutafjársjóðs, sem er beinlínis ætlað að
styrkja eiginfjárstöðu slíkra fyrirtækja.
íhaldsöflin í landinu hafa keppst við að gera
þessar millifærsluaðgerðir ríkisstjórnarinnar tor-
tryggilegar. Eflaust hefðu þau heldur kosið að
láta skeika að sköpuðu og láta undirstöðufyrir-
tækin fara á hausinn, hvert á fætur öðru. Það er
engu líkara en að þau hafi gleymt þeirri stað-
reynd að aðgerðir ríkisstjórnarinnar eru hreinar
björgunaraðgerðir, sem miða beinlínis að því að
halda landinu í byggð. Það verður að koma fót-
um undir sjávarútvegsfyrirtækin sem allt
atvinnulíf í fjölmörgum byggðarlögum byggir á.
Til þess má seilast mjög langt. BB.
leiklist
Ljótir samkvæmisleikir
Leikfélag Akureyrar: Hver er hræddur
við Virginíu Wolf?
Höfundur: Edward Albee
Þýðing: Sverrir Hólmarsson
Lcikstjórn: Anonymous og Arnór Ben-
ónýsson
Lýsing: Ingvar Björnsson
Leikendur: Helga Bachmann, Helgi
Skúlason, Ellert Ingimundarson, Ragn-
heiður Tryggvadóttir.
Ekki minnist ég þess að hafa far-
ið á frumsýningu sem hefur ’átt
jafn sögulegan aðdraganda og
Hver er hræddur við Virginíu
Wolf? í ujypfærslu Leikfélags
Akureyrar. An þess að fara nán-
ar út í þá sálma get ég vel ímynd-
að mér, eftir að hafa séð verkið,
að ágreiningur geti komið upp
við uppfærslu þess. Verkið er
margbrotið og túlkunarmögu-
leikarnir margir. Hægt er að
leggja áherslu á sálfræðilega,
félagslega, sögulega, vísindalega,
feminíska eða pólitíska túlkun;
allt eftir því hvaða stefnu leik-
stjórinn tekur. En fyrst ætla ég að
líta á verkið sjálft.
Hver er hræddur við Virginíu
Wolf? gerist í litlum háskólabæ í
Nýju Karþagó í Bandaríkjunum.
Sögusviðið er nánar tiltekið heim-
ili hjónanna Mörtu og Georgs,
heimili sem gæti reyndar verið
allt að því hvar sem er í heimin-
um. Sögusviðið er ekki bundið
við Bandaríkin nema að litlu
leyti.
Innri tími verksins er aðeins
nokkrar klukkustundir aðfara-
nótt sunnudags en ytri tíminn
teygir sig áratugi aftur í upprifj-
unum Georgs og Mörtu og
reyndar líka í frásögn Nicks og
Honey. Sögutíminn er óljós, ekki
bundinn við ákveðið ártal, þann-
ig að þessir atburðir gætu hafa átt
sér stað fyrir 50 árum eða í gær.
Þetta tímaleysi á ekki hvað
minnstan þátt í því hve verkið er
í rauninni klassískt.
Formið er hið hefðbundna
þrískipta leikritsform. Verkið er
í þremur þáttum; Skemmtanir og
leikir, Valborgarmessa og Anda-
útrekstur. Uppbyggingin er skýr.
Fyrst kemur kynning aðstæðna
og persóna, þá heilmikil flækja
sem endar í ansi kyndugri lausn.
Þar er ekki um að ræða allsherj-
arlausn, eða Deus ex machina,
því ýmsir þræðir eru lausir og þá
má spinna áfram.
Leikritið fjallar um tvenn hjón
sem tengjast háskólanum. Georg
er gamall refur í sagnfræðideild-
inni og Marta er dóttir rektors-
ins. Nick er ungur líffræðikenn-
ari, nýkominn til skólans ásamt
Honey konu sinni. Eftir sam-
kvæmi hjá rektornum býður
Marta ungu hjónunum heim en
Georg er ekki ýkja hrifinn af því,
enda klukkan að verða tvö.
Fleira hangir þó greinilega á spýt-
unni.
Á heimili Mörtu og Georgs
upphefst stórbrotið drama sem
varla er hægt að brjóta til
mergjar. Þessu má líkja við ljóð,
fullt af vísunum og táknum, mað-
ur skynjar hughrifin, nýtur þess
en greinir það ekki í sundur. Skal
ég þó nefna nokkur atriði.
Fyrst verð ég að kasta raunsæ-
ishugtakinu burt. Verkið stendur
nær absúrdisma að mínu mati, en
þar með er ekki sagt að það
endurspegli ekki raunveruleik-
ann. Aðferðir höfundar eru öfga-
fullar og vægðarlausár. Hann
teflir fram mörgum andstæðum,
vendir skyndilega kvæði sínu í
kross og samúð áhorfenda sveifl-
ast á milli sögupersóna.
Georg er tákn gamla tímans,
hann er í sagnfræðideildinni.
Nick er nýi maðurinn, líffræð-
ingurinn. í öfgafullri túlkun
Georgs er Nick aðeins vísinda-
maður, gjörsneyddur mannleg-
um tilfinningum. Hann vill gera
alla eins með hjálp vísindanna,
sem er hliðstætt hinni ógnvekj-
andi þjóðfélagsmynd skáldsög-
unnar Brave New World. Þessar
andstæður takast á í verkinu, en
gamli maðurinn hefur betur.
Hann hefur söguna á bak við sig.
í annan stað takast hjónin
Georg og Marta á í all svakaleg-
um senum. Þar togast á sannleik-
ur og blekking, veruleiki og
absúrdismi, ást og hatur. Þau
berjast af alefli, brjóta hvort ann-
að niður með þvílíkri illkvittni að
ég hef varla séð annað eins. Samt
geisla þau af húmor og gáska þess
á milli og böndin milli þeirra eru
sterk. Otrúlegar persónur sem
snerta hinar margvíslegu tilfinn-
ingar áhorfenda. Ljótir leikir
þeirra eru sannkallaðar perlur á
sviði leiklistarinnar.
Börn skipta töluverðu máli í
verkinu, en ekki ætla ég að
ljóstra upp neinum leyndarmál-
um. Höfundur er greinilega undir
áhrifum frá þeim Freud og Jung
og kemur það fram í tali Mörtu
og Georgs um „soninn“ og ekki
síður hjá ungu hjónunum, t.d.
fósturstellingar Honey á baðher-
bergisgólfinu.
Þá mætti einnig beita ævisögu-
legri greiningu og spyrða saman
hinn foreldralausa Edward Albee
og sögupersónuna Georg, en ég
ætla ekki nánar út í þá sálma.
Túlkunarmöguleikarnir eru nán-
ast ótæmandi, en hvernig tókst
Leikfélagi Akureyrar að koma
þessu verki til skila?
Ég held að frumsýningargestir
hafi verið sammála um þáð að
hér er á ferðinni stórkostleg
sýning. Lengi vel er hún farsa-
kennd og nokkuð ber á ofleik hjá
leikurunum, ef miðað er við
raunsæiskröfuna. Hlátur er
ótæpilega vakinn en brátt fara til-
finningarnar að brjótast út með
öðrum hætti. Ég reyni ekki að
lýsa þeim hughrifum sem sýning-
in vakti en hún mun lengi sitja í
mér.
Því miður veit ég ekki hvort
það er Anonymous eða Arnór
Benónýsson sem ber ábyrgð á
leikstjórninni en viðkomandi hef-
ur gert marga góða hluti. Leik-
stjórinn er bæði öfundsverður og
ekki öfundsverður. Hann fær
magnað verk upp í hendurnar
sem hann getur sveigt að vild en
erfitt er að fá heilsteypta
útkomu. Ég er þó sáttur við
útkomuna en mig grunar að leik-
ararnir, ekki síst Helgi og Helga,
eigi stóran þátt í þeirri persónu-
sköpun sem fyrir okkur er borin.
Ekki sá ég neina hnökra á leik-
mynd Anonymous og djasstónlist
Anonymous var sterk þótt ekki
skipti hún miklu máli í sýning-
unni. Lýsing Ingvars Björnssonar
skiptir meira máli. Samspil lýs-
ingarinnar innan veggja heimilis-
ins og utan er sérlega skemmti-
legt. Lýsingin úti túlkar hreyfing-
una í verkinu, tímann, við sjáum
dimma nóttina víkja fyrir sólar-
upprásinni. Vel að verki staðið
hjá þessum ágæta ljósameistara.
Leikararnir fjórir eru allir í
essinu sínu. Helgi Skúlason
stendur undir þeim kröfum sem
við hann eru bundnar, ég veit að
þær eru miklar, og hann túlkar
hinn húmoríska jafnt sem djöful-
lega Georg á áhrifaríkan hátt.
Þessi reyndi leikari var samt
óstyrkur á köflum og kom það
niður á framsögn hans. Sennilega
hverfur frumsýningarskrekkur-
inn aldrei.
Helga Bachmann kom mér satt
að segja á óvart með tilþrifamikl-
um leik. Hún hefur ekki verið
áberandi á síðustu árum og virk-
aði óörugg framan af. Þótt hún
hafi hnotið um einstaka setningar
bætti hún það fyllilega upp með
túlkun sinni á Mörtu. Unun var
að horfa á samleik þeirra hjóna
og einnig átti Helga góða spretti í
samskiptum sínum við Nick.
Ellert Ingimundarson var
öruggur í fasi. Hæfilega ýkju-
kennd túlkun hans á Nick féll vel
að heildarsvip sýningarinnar en
mér fannst honum ganga betur
að túlka hinn kómíska líffræðing
fremur en hinn ógnvekjandi vís-
indamann. En persónan sjálf er
vitanlega ekki heilsteypt frá
höfundarins hendi fremur en
aðrar.
Ragnheiður Tryggvadóttir er
ekki öfundsverð í hlutverki hinn-
ar „heilalausu" Honey. Þessi pre-
dikaradóttir er þannig úr garði
gerð að það jaðrar við kvenfyrir-
litningu. Hún fengi ekki háa
einkunn í raunsæisverki en ég
minni enn á það að verkið er ekki
raunsætt. Höfundur notar aðrar
leiðir til að koma margháttuðum
boðskap sínum á framfæri. En
Ragnheiður var virkilega góð í
þessu hlutverki og greinilega með
það á hreinu hvernig Honey ætti
að vera.
í stuttu máli sagt þá er Virginía
Wolf verk sem ekki er hægt að
lýsa með almennum hætti, en
áhorfendur njóta þess hver á sinn
hátt. Sýning Leikfélags Akureyr-
ar er mjög skemmtileg og heldur
manni það vel við efnið að ekki
kemur að sök þótt hún losi þrjár
klukkustundir. Ef þið viljið vita
meira um þessar óborganlegu
persónur verðið þið að sjá sýn-
inguna. Ég segi ekki meira, aðeins
að lokum: Góða skemmtun.
Stefán Sæmundsson