Dagur - 02.03.1989, Qupperneq 4

4 - DAGUR - 2. mars 1989
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÚSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 900 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 80 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 595 KR.
RITSTJÓRI:
BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
ANDRÉS PÉTURSSON (íþróttir),
BJÖRN JÓHANN BJÖRNSSON (Sauðárkróki vs. 95-5960),
EGILL H. BRAGASON, INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON
(Reykjavík vs. 91-17450, pósthólf 5452, 105 Reykjavfk),
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSMYNDARI: TÓMAS LÁRUS VILBERGSSON,
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Verðstöðvun lokið
Um tæplega hálfs árs skeið hafa verðhækkanir í
þjóðfélaginu verið bannaðar með lögum. Þrátt
fyrir þessi lög var alltaf ljóst að verð vöru og
þjónustu myndi hækka eitthvað á verðstöðvun-
artímabilinu, enda kom það á daginn. Sumar
hækkanir mátti rekja til gengisbreytinga og ann-
arra þátta sem ekki verður ráðið við. Aðrar voru
beinlínis framkvæmdar í skjóli lítils verðlagseftir-
lits og lélegs verðskyns almennings.
Frá því sú tilskipun var gefin út að verðlag
skyldi gefið frjálst á flestum sviðum verslunar og
þjónustu hefur markvisst verið dregið úr opin-
beru verðlagseftirliti og því haldið fram að slíkt
eftirlit væri þarflaust í frjálsri samkeppni: Lög-
mál slíkrar samkeppni — samspil framboðs og
eftirspurnar — réði verði vöru og þjónustu og við-
skiptavinurinn skipti við þá sem best byðu. Þessi
kenning er í sjálfu sér ágæt en einhverra hluta
vegna hefur hún ekki virkað sem skyldi hér á
landi. Aftur og aftur hafa verðkannanir leitt í ljós
að hið „frjálsa verð“ er ótrúlega áþekkt milli
verslana. Þetta hefur jafnvel verið enn meira
áberandi þegar þjónustufyrirtæki eru annars
vegar, enda margoft komið í ljós að aðilar í skyld-
um rekstri hafa haft ólögleg samráð um verð.
Sem fyrr segir hefur stórlega verið dregið úr
starfsemi Verðlagsstofnunar á undanförnum
árum, m.a. hefur starsfólki hennar verið fækkað
umtalsvert. Verðlagsyfirvöld eru af þessum sök-
um illa í stakk búin að fylgjast með verðhækkun-
um frá degi til dags, þótt þau hafi staðið sig
framar öllum vonum miðað við aðstæður. Verð-
kannanir stofnunarinnar hafa átt stóran þátt í
því að skerpa verðskyn almennings og gera hon-
um ljósa nauðsyn þess að hver og einn sé á verði
gagnvart óeðlilegum verðhækkunum.
En í gær lauk sem sagt verðstöðvunartímabil-
inu en við tekur „umþóttunartímabil í verðlags-
málum," eins og stjórnvöld orða það. Fyrsta
verðhækkunarskriðan hefur þegar fallið, enda
mörg fyrirtæki búin að bíða lengi með gjaldskrár-
hækkanir og hækkanir á einstaka vöruflokkum.
Sem kunnugt er hafa verðhækkanir oft keðju-
verkandi áhrif. Bensín og olía hækka og þar með
hækka taxtar samgöngufyrirtækja. Sú hækkun
leiðir m.a. til aukins flutningskostnaðar, sem aft-
ur veldur hærra vöruverði og svo koll af kolli.
Mjög nauðsynlegt er að hækkununum nú verði
haldið í algeru lágmarki. Leysa þarf uppsafnað-
an vanda þeirra sem sannanlega þurfa að hækka
gjaldskrá sína, því frekari frestun gerir einungis
illt verra. En að öðru leyti verður að halda í horf-
inu í verðlagsmálum. Ef það mistekst æðir verð-
bólgan af stað á ný og ávinningurinn af nýliðnu
verstöðvunartímabili hverfur á augnabliki. BB.
Átaksverkefnið á Húsavík:
Ráðsteftia um gróðurvemd
og landnýtingu á laugardag
Ráðstefna um gróðurvernd og
landnytingu verður haldin að
Hótel Húsavík nk. laugardag
4. mars. í síðustu viku kynnti
hópur áhugamanna frétta-
mönnum efni ráðstefnunnar,
forsendur fyrir henni og fyrir-
hugaða stofnun samtaka um
gróðurvernd, landgræðslu og
landnýtingu í framhaldi af ráð-
stefnunni. Fundur hefur verið
haldinn með forsvarsmönnum
félaga og félagasamtaka í
bænum, sem síðan hafa kynnt
fyrirhugað átak í umhverfis-
málum á fundum í félögum sín-
um og yfirleitt fengið mjög
góðar undirtektir um þátttöku
í átakinu.
Sigurjón Benediktsson, tann-
læknir, á í fórum sínum myndir
sem hann hefur tekið úr flugvél
yfir bænum og næsta nágrenni
hans. Sigurjón hefur sýnt þessar
myndir á nokkrum fundum og
hafa þær virkilega rótað við fólki
og fengið það til að hugsa um
ástand gróðurmála í bæjarland-
inu. Við erum nefnilega býsna
mörg á Húsavík sem höfum litið í
kring um okkur, séð grænt og
gróið land umhverfis bæinn og
ræktarlega garða í bænum og ver-
ið ákaflega stolt af fallega skrúð-
garðinum við Búðarána, skóg-
ræktinni ofan við Skálabrekku og
lúpínubreiðunni þar ofan við.
Skartgripur um hálsinn
, Við teljum því landgræðslumálin
í nokkuð góðu lagi og þurrkum
ryk- og moldarhaugana úr
gluggakistunum á sumrin og
skiljum ekkert hvaðan allt þetta
moldryk kemur. Pað skýrist þeg-
ar myndirnar hans Sigurjóns eru
skoðaðar, þar blasir nakin fóst-
urjörðin við í gegn um stór göt á
gróðurklæðunum og skógræktin í
brekkunni gæti verið lítill skart-
gripur um háls hennar. Það eru
til þó nokkrar ljósmyndir af
Húsavík, sem margir bæjarbúar
hafa keypt og hengt upp í stofur
sínar eða gefið gestum og gang-
andi til minningar um heimsókn-
ina. Grænn gróður er í forgrunni
á flestum þessara mynda og þær
hafa styrkt ímynd okkar íbúanna
um vel gróið bæjarland. Mynd-
irnar hans Sigurjóns eru teknar
frá svolítið öðru sjónarhorni og
því miður mundi fæstum finnast
þær nokkurt stofustáss, því á
þeim blasa við berir melar og
moldarbörð, rétt við húsdyrnar
okkar. Pað vill víst enginn hafa
ástand gróðurmála á þennan veg,
og því eru undirtektir við átaks-
verkefnið svo góðar sem raun ber
vitni.
Bæjarlandið girt af
Húsavíkurbær hefur ákveðið
að girða af bæjarlandið og hefur
verið keypt efni í margstrengja
rafmagnsgirðingu til þess verk-
efnis, en Landgræðslan kemur til
með að sjá um framkvæmdina.
Forsvarsmenn átaksverkefnisins
segja friðun landsins forsendu
fyrir uppgræðslu og fyrirhugaðri
skógrækt en sönnun sé fyrir að
gróður dafni vel í bæjarlandinu,
jafnvel við hin erfiðustu skilyrði,
ef hann fái frið. Sem dæmi um
þetta var nefnd skógræktin við
Botnsvatn og bent á gróskumik-
inn gróður í skrúðgarðinum og
görðum í bænum. Á meðfylgj-
andi myndum má sjá muninn á
landinu umhverfis Búðarána, fyr-
ir og eftir að trjágróður náði sér
þar á strik. Sigurjón sagði að
skógræktarmenn væru t.d. oft
spurðir að því, af hverju girðing-
in í fjallinu væri ekki opnuð svo
lúpínan kæmist út, og sýndi það
að fólk áttaði sig ekki á gildi
friðunar landsins.
Fjölmargir fyrirlesarar
Ráðstefnan, sem hefst kl. 9.00
á laugardaginn og stendur til kl.
17.00, ætti að geta gefið þátttak-
endum svör við flestum þeirra
spurningum um gróðurmálin því
mikið mannval mun flytja fyrir-
lestra og umræður fara fram á
eftir hverjum þeirra. Ráðstefnan
er öllum opin og ekkert ráð-
stefnugjald þarf að greiða. Þeir
sem fyrirlestra flytja eru: Sveinn
Runólfsson og Stefán H. Sigfús-
son frá Landgræðslu ríkisins, en
þeir fjalla um landgræðslu og
gróðurvernd. Þorsteinn Tómas-
son, Rannsóknarstofnun landbún-
aðarins, fjallar um landgræðslu,
belgjurtir, lúpínu, áburð og beit-
arþol. Reynir Vilhjálmsson,
landslagsarkitekt fjallar um
skipulag ræktunar. Þorleifur Ein-
arsson, jarðfræðingur hjá Land-
vernd fjallar um gróðurfar og
jarðfræði. Stefán Skaftason Bún-
aðarsambandi S-Þingeyjarsýslu
fjallar um landnýtingu og búfjár-
hald. Björn Benediktsson, bóndi
í Sandfellshaga fjallar um ræktun
mela og nýtingu þeirra til beitar.
Snorri Sigurðsson frá Skógrækt
ríkisins fjallar um skógrækt og
Jón Gunnar Ottósson, Skógrækt
ríkisins Mógilsá um plöntulíf-
fræði. Að fyrirlestrunum og um-
ræðum loknum fara fram panel-
umræður og í ráðstefnulok verða
gróðurverndar- og landnýtingar-
samtökin stofnuð. IM
Umhverfi Búðarárinnar í dag. Myndir: im
Ólafur Hergill Oddsson:
Bjórinn og ábyrgð okkar
Gott fólk í Norðurlandi eystra:
Nú er 1. mars runninn upp og
sterkt öl er orðið löglegt á ís-
landi. Vegna þessa vil ég segja
nokkur orð um sambandið á milli
heildarneyslu áfengis og heilsu-
fars og koma með tillögur um
hvernig við getum brugðist við
þessari breytingu.
Bjór er áfengi
Það hefur bæst við ný gerð áfeng-
is á íslandi. Aukið framboð kall-
ar á meiri neyslu. Þessi staðreynd
virðist hafa verið alþingismönn-
um ljós, því að í fjárlagafrum-
varpi fyrir árið 1989 er gert ráð
fyrir að bjórdrykkjan eftir 1.
mars komi að mestu til viðbótar
við þá neyslu sterkra vína og
léttra, sem fyrir var. Reyndar er
talað um að sala á áfengu öli
muni skila Áfengis- og tóbaks-
verslun ríkisins tæpum milljarði í
tekjur. Þesi aukning heildar-
neyslu áfengis gæti orðið allt að
25%. Ekki er gert ráð fyrir meiri
útgjöldum vegna þessa. Þetta er
fróðlegt þegar haft er í huga að
rannsóknir í nágrannalöndum
okkar benda til þess, að kostnað-
ur hins opinbera vegna áfengis-
neyslu sé meiri en tekjurnar.
Almennt er talað um, að fyrir
hverja grædda krónu tapist
a.m.k. tvær vegna minni fram-
leiðni og aukins kostnaðar við
löggæslu, félags- og heilbrigðis-
þjónustu.
ísland og Alþjóða
heilbrigðismálastofnunin
í apríl 1987 var lögð fram á
Alþingi landsáætlun í heilbrigðis-
málum með hliðsjón af stefnu
Alþjóða heilbrigðismálastofnun-
arinnar, sem nefnd er „Heilbrigði
allra árið 2000“. Þessi áætlun
heitir „íslensk heilbrigðisáætl-
un“. í henni segir að óæskileg
heilsufarsleg áhrif áfengisneyslu
séu mikil á íslandi og að almenna
neyslu áfengis þurfi að minnka.
Þetta markmið er í góðu sam-
ræmi við þá hvatningu Alþjóða
heilbrigðismálastofnunarinnar til
þjóða heims, að þær minnki
áfengisneyslu sína um fjórðung
fyrir aldamót. Þetta er eitt veiga-
mesta takmark þeirrar stofnunar
í áætlun um heilbrigði fyrir alla
árið 2000. íslensk heilbrigðisáætl-
un fellur vel að stefnu Alþjóða
heilbrigðismálastofnunarinnar,
en þegar lesnar eru forsendur
fjárlagafrumvarpsins fyrir árið
1989 sést ekki betur en að stefnt
sé í þveröfuga átt.
Hvað er til ráða?
Hvernig getum við, sem búum í
Norðurlandi eystra brugðist við
þessum mótsögnum? Ég álít, að
við eigum fyrst og fremst að hafa
heilbrigði að leiðarljósi. Það ger-
um við með því að þverskallast