Dagur - 23.03.1990, Qupperneq 4

4 - DAGUR - Föstudagur 23. mars 1990
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR, 1000 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 90 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 660 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
KÁRI GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSMYNDARI: KRISTJÁN LOGASON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RlKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Tveir af hveijum
þremur vilja álverið
á landsbyggðina
Ef marka má niðurstöður skoðanakönnunar
sem SKÁÍS gerði fyrir Stöð tvö á dögunum, er
yfirgnæfandi vilji fyrir því meðal landsmanna
að nýju álveri verði valinn staður utan suð-
vesturhorns landsins. Eyjafjörður nýtur
mestrar hylli við staðarvalsákvörðun almenn-
ings en um 41% þeirra, sem afstöðu tóku,
vilja að álverið rísi þar. 36,8% nefna Straums-
vík og 22,2% vilja álverið á Austfirði.
Ef litið er á niðurstöður könnunarinnar
gagnvart landsbyggðinni annars vegar og
höfuðborgarsvæðinu hins vegar, er ljóst að
63,3% aðspurðra vilja að álverinu verði valinn
staður utan suðvesturhorns landsins. Tæp-
lega tveir af hverjum þremur, sem afstöðu
tóku í könnuninni, hafna sem sagt Straums-
vík sem æskilegasta byggingarstað hins nýja
álvers. Það er athyglisvert að í þeim hópi eru
fjölmargir Reykvíkingar og Reyknesingar.
Þessar niðurstöður koma ekki á óvart.
Landsmenn vita sem er að yfirstandandi
byggðaröskun verður að linna ef landið á ekki
að verða borgríki við Faxaflóa innan örfárra
ára. Það er staðreynd að flestir íbúar höfuð-
borgarsvæðisins eiga rætur að rekja til lands-
byggðarinnar og hafa ekki síður áhyggjur af
byggðaþróuninni en þeir sem þar búa. Alver
með 200 þúsund tonna framleiðslugetu á ári
hefur gríðarlegt vægi í atvinnulífi þjóðarinnar
og mun tvímælalaust valda straumhvörfum í
atvinnu- og byggðamálum þess landshluta
sem verður fyrir valinu sem byggingarstaður
þess. Byggðastofnun er þessa dagana að
ljúka gerð skýrslu um áhrif mismunandi
staðsetningar álvers á búsetu fólks og vinnu-
markaðinn. Þeirrar skýrslu er beðið með
mikilli óþreyju víða um land. Ef að líkum lætur
mun skýrslan staðfesta allt það sem Dagur
hefur sagt um óheillavænleg áhrif þess ef
nýja álverinu verður valinn staður við hlið
þess gamla, þ.e.a.s. í Straumsvík.
Út frá þjóðhagslegu sjónarmiði er tvímæla-
laust vænsti kosturinn að hið nýja álver verði
reist utan suðvesturhorns landsins. Það er
einfaldlega ekki hægt að virða byggðasjón-
armið að vettugi við staðarvalsákvörðunina.
Sá staður á landsbyggðinni sem kemur lang-
sterklegast til greina er Eyjafjörður. Niður-
stöður skoðanakönnunar SKÁÍS og Stöðvar
tvö styrkja stöðu Eyjafjarðar enn frekar, því
þær gefa mjög ákveðna vísbendingu um vilja
almennings í málinu. BB.
Krabbameinsleit í bijóstum kvenna
með röntgenmyndatöku
Krabbamein er vágestur jafn-
gamall mannkyninu, en alltaf
jafn kokhraustur og tilbúinn að
læsa klóm sínum í líkama okk-
ar. Ekkert líffæri er óhult fyr-
ir ágengni krabbameins og er
krabbamein í brjóstum kvenna
engin undantekning, síður en
svo.
Brjóstakrabbamein er algeng-
ast meðal kvenna og hefur tíðni
þess aukist um 40% á 25 ára
tímabili 1957-1986, en á sama
tímabili hefur dregið úr sumum
tegundum krabbameina, til að
rnynda leghálskrabbameini, sam-
kvæmt upplýsingum úr krabba-
meinsskránni.
Árið 1988 er fjöldi nýskráðra
krabbameina í brjóstum kvenna
106 og skipar það þann vafasama
he’ðurssess að vera efst á lista yfir
4 algengustu krabbamein meðal
kvenna en krabbamein í lungum
skipar 2. sætið, ristilkrabbamein
3. og krabbamein í eggjastokkum
4. sætið.
Árlega deyja um 20 konur af
völdum krabbameins í brjósti, en
dauðsföllin hafa þó staðið í stað
þrátt fyrir aukningu í nýgengi
krabbameinstilfella á ársgrund-
velli. Ástæðan er sennilega aukin
sjálfskoðun kvenna á eigin
brjóstum og framfarir í læknavís-
indum.
Áður en hópskoðun með
brjóstamyndatöku hófst var leitin
að brjóstakrabbameini aðallega
fólgin í sjálfskoðun kvenna á eig-
in brjóstum, eins og áður er
nefnt, og með því að valdar voru
konur þar sem brjóstaþreifing
hefur verið afbrigðileg eða
heilsufarssaga konunnar sjálfrar
eða nærættingja á einn eða annan
hátt athugaverð, t.a.m. mikið um
krabbamein í fjölskyldunni. Hafa
þær konur síðan verið sendar í
brjóstamyndatöku og/eða fínnál-
arstungu. Árangur þessarar leitar
hefur verið sá að 25-33% af ár-
lega greindu krabbameini hefur
fundist á þennan hátt.
Petta er góður árangur, svo
langt sem það nær, en ljóst er af
þessum tölum að margar konur
ganga með krabbamein í brjósti
eða brjóstum án þess að vita af
því og sem ekki greinist, hvorki
með sjálfskoðun eða með vand-
legri þreifingu af hálfu læknisins.
Þessar konur ganga með öðrum
orðum með dulið krabbamein.
Nú er það svo með krabba-
mein í brjósti, eins og með önnur
krabbamein, að því fvrr sem það
finnst þeim mun betri horfur á
bata. Við verðum með öðrum
orðum að komast að krabba-
meininu þegar það er ennþá á
læknanlegu stigi. Röntgen-
myndataka af brjóstum er sú
greiningaraðferð sem hefur gefið
bestu raun í leit að duldu krabba-
meini. Hópskoðanir af brjóstum
með röntgenmyndatöku hafa
verið við lýði yfir 30 ár í mörgum
Pedro Ólafsson Riba.
löndum en þær fjölmennustu
hafa farið fram í New York og í
Svíþjóð og afrakstur þessara
hóprannsókna hefur verið fækk-
un á dauðsföllum vegna krabba-
meins um allt að 30%.
Með þennan árangur að leið-
arljósi hóf Leitarstöð Krabba-
meinsfélags íslands skipulagða
leit að krabbameini í brjósti
02.11.’87. í janúar 1989 hrinti
Krabbameinsfélag Akureyrar og
nágrennis í samvinnu við Rönt-
gendeild F.S.A. af stað sameigin-
legri og skipulagðri leit að leg-
háls- og brjóstakrabbameini með
hópskoðun og er konum 35 ára
og 40-69 ára boðið í myndatöku.
Við hópleitina eru teknar 2
myndir af hvoru brjósti nema
læknisskoðun hafi leitt í Ijós
grunsamlegar breytingar. Þá er
strax gerð fullkomin rannsókn,
Góðkynja hnútur, meðalþéttur,
mjög vel afmarkaður frá umhverf-
þ.e. teknar 3 myndir af hvoru
brjósti ásamt viðbótarmyndum ef
þörf krefur. Sjáist við hópskoðun
jgrunsamlegar breytingar á frum-
Imyndum er konan boðuð aftur til
frekari myndatöku svo og töku
stungusýnis í framhaldi af því ef
þörf krefur, annað hvort í rönt-
gentæki eða þreifingu. Ástæðan
fyrir því að stundum þarf að
grípa til stungusýnis er sú að
krabbamein í brjósti á sér mörg
gervi en grunsamlegar breytingar
birtast annars vegar sem kalkanir
og sem hnútar hins vegar.
Sumir hnútar og kalkanir hafa
dæmigert góðkynja útlit, aðrir
hnútar og kalkanir hafa dæmigert
illkynja útlit. (Sjá myndir.) Par á
milli er breitt breytingaróf þar
sem vafi getur leikið á um grein-
ingu. Niðurstaða sýnis getur líka
orkað tvímælis en í þeim tilvikum
|er konan send í aðgerð til brott-
náms af breytingunni með fleyg-
skurði frekar en að taka þá
'áhættu að tiltekin breyting sé í
raun og veru krabbamein, sem
síðan nær að breiða úr sér og
verður ekki komist fyrir með öðr-
um hætti en brottnámi brjóstsins.
Eitt af inarkmiðum með hóp-
skoðun er einmitt það að geta
fundið krabbamein á það lágu
stigi að unnt sé að fjarlægja það
með brjóstasparandi aðgerð.
Afrakstur skipulagðrar
Ieitar að krabbameini
í brjósti á Akureyri
og Eyjafjarðarsvæðinu
Á árinu 1989 fóru 1537 konur í
brjóstamyndatöku, þar af 555
konur sem komu í leghálsleit á
árinu 1988. 32 konur greindust
með góðkynja breytingar. 18
konur fóru í aðgerð, þar af 13
vegna öruggrar eða nær öruggrar
greiningar krabbameins, en 5
vegna vafasamra breytinga, sem
við aðgerð reyndust góðkynja.
Aðeins 2 af þeim 13 konum með
greint krabbamein fyrir aðgerð
höfðu sjálfar tekið eftir einhverju
afbrigðilegu við sín brjóst og sem
unnt var að staðfesta með þreif-
ingu. Hjá hinum 11 konunum er
talið að meinið hafi ekki verið
þreifanlegt þannig að krabamein-
ið hjá þeim greindist eingöngu
vegna brjóstamyndatökunnar.
Niðurstaða okkar skipulögðu
leitar með tilliti til mætingar,
endurboðana, stungusýnafjölda
og greindra góðkynja og illkynja
breytinga er mjög hliðstæð þeim
niðurstöðum sem komið hafa úr
stærri hópskoðunum, bæði hér á
landi og erlendis.
Af ofantöldu ætti öllum að
vera ljóst að skipulögð brjósta-
krabbameinsleit með röntgen-
myndatöku hefur sannað gildi sitt
sem aðferð til að draga úr sjúk-
dóntnum og fækka dauðsföllum
af völdum sjúkdómsins og því rík
ástæða til þess að hvetja allar
konur 35 ára annars vegar og 40-
69 ára hins vegar að láta ekki und-
ir höfuð leggjast að svara boðun
um að mæta í brjóstamyndatöku.
Urn 200 konur hér á Akureyri
og á Eyjafjarðarsvæðinu liafa
ekki sinnt kalli og er það miður,
því þessi starfsemi er rekin með
hag kvenna í huga eingöngu.
Með því að fara reglulega í
brjóstamyndatöku eftir fertugt
sýna konurnar sjálfsábyrgð og
virðingu fyrir sínum eigin líkama
og taka um leið beinan og virkan
þátt í þjóðarátaki gegn krabba-
meini ntinnugar þeirra háfleygu
orða að betur er heilt en gróið.
Pedro Ólafsson Riba.
Höfundur cr yfirlæknir Röntgcndcildar
F.S.A.
■n ii .
Illkynja hnútur, útlínur loðnar, með „klóm“ út í umhverfið.