Dagur - 31.03.1990, Qupperneq 6

6 - DAGUR - Laugardagur 31. mars 1990
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI,
SlMI: 96-24222 SÍMFAX: 96-27639
ÁSKRIFT KR. 1000 Á MÁNUÐI • LAUSASÖLUVERÐ 90 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 660 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON.
RITSTJ.FULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON. UMSJ.MAÐUR
HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON. BLAÐAMENN:
JÖN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (Iþr.),
KÁRI GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSÐÓTTIR (Húsavlk vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSM.: KRISTJÁN LOGASON. PRÓFARKAL.: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSH.: RlKARÐUR B. JÚNASSON. AUGLÝSINGASTJ.:
FRlMANN FRlMANNSSON. DREIFINGARSTJ.: HAFDlS FREYJA
RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Til sigurs
gegn krabbameini!
Um helgina fer fram lokaátak
Krabbameinsfélags íslands í
Þjóðarátaki gegn krabbameini
undir kjörorðinu „Til sigurs". í
dag og á morgun verður geng-
ið í hús um allt land og safnað
fé sem m.a. verður varið til
grunnrannsókna á krabba-
meini og stuðnings við krabba-
meinssjúklinga. Flestum ætti
að vera ljóst mikilvægi þess að
vel verði tekið á móti söfnunar-
fólkinu og hafa skal í huga að
margt smátt gerir eitt stórt. Þá
ber að geta þess að það mikla
starf sem unnið hefur verið af
Krabbameinsfélaginu og deild-
um þess, er rekið fyrir fé sem
fengið er að mestu með frjáls-
um framlögum einstaklinga og
fyrirtækja.
Þjóðarátakið nú er það þriðja
sem ráðist hefur verið í af hálfu
Krabbameinsfélags íslands.
Með fyrsta þjóðarátakinu 1982
var félaginu gert kleift að eign-
ast húsið að Skógarhlíð 8 í
Reykjavík; húsið sem þjóðin
gaf. Eftir þjóðarátak 1986 gat
félagið sett á stofn rannsókna-
stofu í sameinda- og frumulíf-
fræði og tilraunaverkefni um
aðhlynningu krabbameins-
sjúkra í heimahúsum með það í
huga að þeir geti dvalið þar
eins lengi og unnt er.
Undanfarin ár hafa íslend-
ingar unnið stóra sigra í bar-
áttunni gegn krabbameini. Vel
skipulögð leit að legháls-
krabbameini hefur borið mik-
inn árangur, ný leit að brjósta-
krabbameini er hafin og lífs-
horfur krabbameinssjúklinga
hafa batnað um helming á 25
árum. Og enn er stefnt hærra.
Aukinn skilningur á eðli og
orsökum krabbameins og nýj-
ungar í meðferð þess gefa
tilefni til bjartsýni og því þótti
raunhæft að velja átakinu kjör-
orðin „Til sigurs".
Flestir núlifandi íslendingar
sem komnir eru til vits og ára
hafa kynnst sjúkdómnum
krabbameini, ýmist sem sjúkl-
ingar eða aðstandendur sjúkl-
inga. Þeir þekkja kvíðann og
hræðsluna sem grípur um sig
þegar beðið er niðurstöðu
rannsókna eða þegar sú stað-
reynd er ljós að um krabba-
mein sé að ræða. Því miður eru
þeir allt of margir sem ekki
hugsa um sjúkdóminn og
afleiðingar hans fyrr en þeir
standa í þessum sporum. Ber
mæting í krabbameinsleit
merki þess þótt hún fari sífellt
batnandi og nálgist nú að vera
um 75-80% í leit að legháls-
krabbameini.
Síðustu ár hefur starfsemi
Krabbameinsfélags Akureyrar
og nágrennis verið afar blóm-
leg og er félagið nú nálægt því
að verða stærsta aðildarfélag
Krabbameinsfélags íslands.
Söfnunarfólk á vegum þess
mun um helgina bjóða þeim
sem ekki eru þegar styrktar-
aðilar að gerast félagar og er
stefnt að því að Krabbameins-
félag Akureyrar og nágrennis
verði stærsta aðildarfélag
Krabbameinsfélags íslands.
Dagur hvetur Akureyringa og
aðra Norðlendinga til að taka
vel á móti söfnunarfólki um
helgina og sýna þannig í verki
viljann til að berjast til sigurs
gegn krabbameini. VG
ri
til umhugsunar
Fréttir berast af fundum. Menn hittast og ræða málefni hér-
aða eða byggðarlaga. Málefni atvinnu og lífskjara. Ályktanir
eru samþykktar. Oft er þeim beint til stjórnvalda, sveitar-
stjórna eða landsstjórnar. Það er skorað á forráðamenn að
leysa vanda. Oftast er það vandi atvinnulífins sem ber á góma
með þessum hætti á lands byggðinni. Því miður hefur slíkur
vandi gert allt of víða vart við sig á undanförnum árum. Það
hefur ekki stoðað þótt fólkið í byggðunum starfi við fram-
leiðslustörf og skapi í mörgum tilfellum útflutningsverðmæti.
Það virðist fremur hafa aukið erfiðleikana og minnkað mögu-
leikana á því að framkvæmdafé verði eftir á heimaslóð. Þessi
vandi leiðir oft af sér skort á frumkvæði til að leita nýrra leiða.
Takast á við erfiðleika og brjótast út úr því sem orðið er.
Framkvæmdasamt fólk flytur burt og haslar sér völl á öðrum
stöðum þar sem betri starfsskilyrði og tekjumöguleikar eru í
boði. Fólk lítur á það sem auðveldari leið en að leggja á bratt-
ann og berjast heima fyrir. Þannig hefur dugnaðarfólk með
margvíslega starfsmöguleika leitað til höfuðborgarinnar á
undanförnum árum.
Byggðaþróun á arðvænlegum lífsmöguleikum
Byggðaþróun á ekki eingöngu að vera opinber stefna.
Byggðaþróun verður að byggjast á arðvænlegum lífsmögu-
leikum þar sem þeim verður við komið. Undirstöðufram-
leiðsla landsmanna á upptök sín víðsvegar um landið. Fiski-
stofnarnir eiga sína heimahaga og ekkert bendir til grundvall-
arbreytinga á hátterni þeirra. Við höfum yfirbyggt fiskiskipa-
flotann eins og margt annað í þessu þjóðfélagi með tilheyr-
andi skuldasöfnun og rekstrarerfiðleikum. Við verðum að
vinna okkur út úr þeim vanda og því verðum við að sækja
fiskinn frá þeim stöðum sem hagkvæmast er að sigla á miðin.
Við verðum einnig að leitast við að skapa sem mest verðmæti
úr honum áður hann er fluttur til vandfýsinna kaupenda í öðr-
um löndum. Önnur atvinnufyrirtæki fylgja í kjölfar blómlega
rekinnar útvegsstarfsemi.
Virkjanir verður að byggja þar sem vatnsföllin liggja og
gufan brýst úr jörð. Þau eru víðs vegar um landið og dreifa
verður framkvæmdum á sviði orkukaupa og iðnaðar í hlutfalli
við það. Náttúruauðlindir fyrirfinnast víða. í nýlegum samtöl-
um við fólk í Öxarfirði, þeirri byggð sem hnífurinn vofir nú
yfir, bentu heimamenn á náttúruauðlindir í héraðinu. Jarð-
hita sem gerir það að verkum að ef fiskeldi getur á annað borð
þrifist einhvers staðar á landinu, er það í byggðunum við
Öxarfjörð. Það hefur hins vegar ekki fengist nein opinber
aðstoð til að kanna jarðhitann eða veita honum í verðmæta-
skapandi farveg. Einnig bentu heimamenn á gastegundir sem
komið hafa upp á yfirborð jarðar og benda til þess að eld-
sneyti leynist í iðrum. Þar er sömu sögu að segja: Erfitt er að
vekja áhuga forystumanna á því.
Þijár fréttir
Hugmyndir aö heiman
Þótt rannsóknir á jarðhita og gastegundum séu tæpast á færi
heimafólks í fámennu héraði er langt frá að stjórnvöld eigi að
hafa frumkvæði um nýjungar og breytingar í atvinnulífi á
landsbyggðinni. Frumkvæðið verður að koma að heiman.
Fólkið í byggðunum verður að átta sig á hvað það vill og finna
hvað það hefur löngun og getu til að fást við. Stjórnvöld,
landsstjórnin og sveitarstjórnir eiga síðan að styðja við hug-
myndir að heiman ef þær eru líklegar til að takast og skila
íbúum viðkomandi byggðarlags atvinnu og betri lífsskilyrð-
um. Það geta stjórnvöld gert með því að leggja til þekkingu,
sem ef til vill er ekki til staðar í viðkomandi byggð og einnig
með útvegun viðbótar stofn- eða hlutafjár ef með þarf.
Heimamenn mega heldur ekki vera feimnir við að leita eftir
sérfræðiaðstoð þótt þeir ráði ekki við öll verkefni sem leysa
þarf til að koma hugmyndum þeirra í framkvæmd. Haft hefur
verið eftir Kristjáni Björnssyni, presti á Brún í Víðidal og ein-
um af upphafsmönnum Fjarvinnustofu á Hvammstanga, að
þótt stofnun Fjarvinnustofunnar byggðist á heimamönnum
myndu þeir ekki hika við að leita eftir sérfræðiþekkingu út
fyrir héraðið ef þeir fengju verkefni sem útheimtu kunnáttu
sem þeir sjálfir réðu ekki yfir. Þeir myndu ekki neita slíkum
verkefnum vegna eigin kunnáttuleysis. Þannig ættu fleiri
hugsa.
Þrjár fréttir
Á skömmum tíma hafa borist þrjár eftirtektarverðar fréttir
frá Akureyri. I fyrsta lagi barst frétt um framleiðslu á gælu-
dýrafóðri á Akureyri. Lárus Hinriksson, framkvæmdastjóri
fyrirtækisins Dettifoss, hefur ásamt Iðnþróunarfélagi Eyja-
fjarðar og Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins unnið að þróun
þurrfóðurs fyrir hunda og ketti. Félagið hefur sótt um styrk til
Rannsóknaráðs rtkisins vegna þróunarverkefnisins. í þessari
frétt er sagt frá svipaðri þróun atvinnustarfsemi og fjallað er
um hér að framan. Heimamenn setja fram hugmynd um
atvinnurekstur og sækja sér tækniþekkingu til opinberra
aðila, í þessu tilviki Rannsóknastofnunar fiskiðnaðarinns.
Islensku undirstöðuatvinnuvegirnir, sjávarútvegur og land-
búnaður, eiga auðvelt með að leggja til hráefni í gæludýrafóð-
ur. Fiskmeti gengur af hjá vinnslustöðvum og ýmiss konar
kjöt, sern hentar betur til þessarar framleiðslu en manneldis,
fellur til við slátrun dýra. íslendingar hafa flutt umtalsvert
magn af gæludýrafóðri frá útlöndum á undanförnum árum. Ef
vel tekst til með framleiðslu í landinu ættum við að geta orðið
sjálfum okkur nógir í þessu efni að ekki sé talað um að snúa
dæminu við.
í öðru lagi kynnti Atvinnumálanefnd Akureyrar fyrir
nokkru úrslit úr hugmyndasamkeppni um nýjan atvinnurekst-
ur í bænum. Erling Aðalsteinsson, klæðskeri og verslunareig-
andi á Akureyri, hlaut fyrstu verðlaun fyrir hugmynd sína um
eftir Þórö Ingimarsson.
sérhæfða buxnaverksmiðju. Löng hefð er fyrir fataframleiðslu
í atvinnulífi Akureyrar þótt undanfarið hafi blásið á móti í því
efni. Hugmynd Erlings byggist á samstarfi við erlendan fata-
framleiðanda sem myndi leggja fram efni og snið samkvæmt
þeim kröfum sem kaupendur gera hverju sinni. Galdur þess-
arar hugmyndar er fólginn í því að framleiðslukostnaður ríði
henni ekki að fullu, að akureyrskar buxur verði af sömu eða
betri gæðum og verð þeirra ekki hærra en á sambærilegri
framleiðslu frá öðrum löndum. Ekki þarf að efast um að
Erling kann að búa til buxur og að á Akureyri er fólk sem hef-
ur mikla reynslu af fataframleiðslu. Þessi hugmynd lofar því
góðu ef viðunandi samningar nást við hinn erlenda samstarfs-
aðila.
í þriðja lagi hélt Þórey Eyþórsdóttir, eignadi Gallerís Allra-
Handa, listmunasýningu í Gamla Lundi á Akureyri. Gallerí
AliraHanda er framtak áhugamanneskju um listir og list-
muni. Það er svar við kröfum fólks um þjónustu og menning-
arlíf; í þessu tilviki kynningu og verslun með listmuni í tuttugu
þúsund manna héraði. Á völdum stað stendur að maðurinn
lifi ekki á brauði einu saman. Á landsbyggðinni er kvartað
undan cinhæfni, bæði í atvinnulegu tilliti og ekki síður þjón-
ustu og ýmiss konar menningarlífi. Þeir þættir mannlegs sam-
félags verða að sjálfsögðu að þróast hlið við hlið eftir því sem
efni og geta stendur til, þótt fámennar byggðir verði aldrei
samkeppnishæfar við stór þéttbýlissvæði.
Þessar þrjár fréttir skýra allar frá hugmynduin og fram-
kvæmdum sem eiga sér upptök á meðal heimamanna á Akur-
eyri. Þótt þær séu ekki af þeirri stærðargráðu að skipta
sköpum, auka þær fjölbreytni atvinnu- og mannlífs á norð-
lenskum slóðum. I þeim felast í senn hugvit, áræðni og
framtak. Þessir þrír þættir eru allir nauðsynlegir ef reisa á
atvinnulíf landsbyggðarinnar úr þeirri lægð sem það er í. Þeg-
ar þessir þættir liggja fyrir og fara saman á heimaslóð hefur
skapast grundvöllur fyrir ráðamenn að beita áhirfum sínum til
að greiða fyrir atvinnustarfsemi og framleiðslu. Að ana í
óvissu eða senda búendum á strandlengju íslands einhverjar
úrlausnir, sem þeir hafa ekki átt neinn þátt í að skapa, eru
síður raunhæfir kostir.
Það er því til umhugsunar hvort ekki sé hyggilegra að þróa
hugmyndir um atvinnulíf heimafyrir og leita síðan stuðnings
stjórnvalda ef með þarf heldur en hrópa án þess að geta bent
á einhverjar hugmyndir eða kosti. Þessar þrjár fréttir sýna að
við erum ekki hugmyndasnauð og gamla máltækið segir:
„Hálfnað er verk þá hafið er.“