Dagur - 31.03.1990, Síða 10

10 - DAGUR - Laugardagur 31. mars 1990
Þar sem söfn skín
skœrast
er skugginn dekkslur
- Bjarni Arthursson, framkvœmdastjóri Kristnesspítala, í helgarviðtali
Bjarni Arthursson, framkvæmdastjóri Kristnes-
spftala, er í helgarviðtali að þessu sinni. Hann
fæddist á Akureyri í apríl 1949, sonur Arthurs
Guðmundssonar og Ragnheiðar Bjarnadóttur. í
föðurætt á Bjarni ættir að rekja til Húnvetninga
og Eyfirðinga en í móðurætt til Húsvíkinga. Hann
tók við framkvæmdastjórastarfinu fyrir tíu árum,
var skipaður 1. janúar 1980 af Magnúsi Magnús-
syni, heilbrigðisráðherra. Aður starfaði Bjarni
um átta ára skeið sem aðalfulltrúi skattstjóra
Austurlands á Egilsstöðum. Bjarni Arthursson
hefur setið í stjórn Rauða kross íslands um sjö
ára skeið.
Til þess að skilja stöðu Kristnesspítala í
dag er nauðsynlegt að gera í örfáum orðum
grein fyrir fortíðinni og sögu stofnunarinn-
ar.
Ólíklegt er að yngri kynslóðir geti gert sér
í hugarlund hversu alvarlegt vandamál
berklaveikin var á fyrstu áratugum aldarinn-
ar. Fyrir mörgum var það eins og dauða-
dómur að taka sjúkdóminn. Oft gerðist það
að ungt fólk í blóma lífsins visnaði og dó á
nokkrum mánuðum. Heimili sundruðust og
fjölskyldur flosnuðu upp. Enginn var óhult-
ur fyrir veikinni, sem herjaði jafnt á unga
sem gamla.
Börnin gáfu sparipeninga sína
Kristnesspítali í Eyjafirði hét áður Kristnes-
hæli, og er mörgum það heiti enn tamt í
munni. Kristneshæli var opnað árið 1927, og
átti sú aðstaða sem þar skapaðist drjúgan
þátt í að mönnum tókst að útrýma berkla-
veikinni, sem stundum var nefnd hvíti dauð-
inn, úr héraðinu og þótt víðar væri leitað.
Bygging hælisins var hið mesta þrekvirki,
mannvirkið stóð fullbúið eftir 18 mánaða
vinnu. Samstillt söfnunarátak greiddi helm-
ing byggingarkostnaðarins, og fórnarlund
almennings var svo mikil að jafnvel lítil
börn gáfu eina sparipeninginn sinn í söfnun-
ina. Kunnugir telja að hvorki fyrr né síðar
hafi öðru eins grettistaki verið lyft með
almenningssöfnun á Norðurlandi.
En tíminn leið og berklarnir heyrðu brátt
sögunni til. Kristneshæli hafði gert sjálft sig
óþarft, læknavísindin bægðu hinum mikla
vágesti frá þjóðinni. Eftir stóðu mannvirk-
in, í huga margra minnisvarði um stórhug
fyrri kynslóðar, baráttuna milli lífs og
dauða. Kristneshæli stóð á tímamótum.
Bjarni Arthursson er búinn að starfa í tíu
ár við Kristnesspítala, og hefur á þeim tíma
barist fyrir því að þróa stofnunina og fá
hana viðurkennda á ný í heilbrgðiskerfinu.
Nýtt hlutverk árið 1976
- en ekki í reynd
„Ég tók við þessu starfi af Eiríki Brynjólfs-
syni heitnum. Hann hafði verið fram-
kvæmdastjóri frá stofnun Kristneshælis, að
undanskildu einu ári sem Finnbogi Jónasson
gegndi stöðunni. Finnbogi lést eftir eitt ár í
starfi. Þá tók Eiríkur aftur við og gegndi
starfinu síðustu mánuði ársins 1979.
Ýmsar framkvæmdir höfðu staðið yfir á
lóð sjúkrahússins undanfarna áratugi, t.d.
höfðu verið byggðir allmargir starfsmanna-
bústaðir. Kristnesspítali var rekinn sem
langlegustofnun, og hafði lokið hlutverki
sínu sem berklahæli. Árið 1976 var hlutverk
stofnunarinnar skilgreint upp á nýtt, sem
endurhæfingar- og hjúkrunarspítali. Engin
breyting varð á starfseminni þrátt fyrir þessa
nýju skilgreiningu næstu árin.
Með þessu er ég ekki að segja að þjónust-
an hafi verið slæm, hún var þvert á móti
góð, bæði hvað hjúkrunar- og langlegu-
sjúklinga snertir. Nú erum við að byggja
upp endurhæfingardeild, sem verður stærsti
liðurinn í starfseminni.
Kristnes var stofnun sem hafði gleymst. í
samtölum við stjórnmálamenn líkti égþessu
oft við óhreinu börnin hennar Evu. Enginn
hafði áhuga fyrir henni, að því er virtist, og
hún var rekin sem blanda af hjúkrunardeild
og vistheimili. Sjúklingahópurinn var afar
blandaður, hér voru t.d. nokkrir geðsjúkl-
ingar og fólk sem hreinlega hafði orðið inn-
lyksa á hælinu, gamlir berklasjúklingar sem
höfðu ekki í önnur hús að venda, að því er
talið var. Margir áttu ekki heima á stofnun
sem þessari.
Á þessum tíma voru ekki starfandi sam-
býli, en sumir þeirra sem dvöldu um árabil á
Kristnesspítala hafa síðar átt kost á að fara
á sambýli. Undanfarin ár hafa margir þeirra
sem hér urðu innlyksa verið útskrifaðir, og
hafa farið út í lífið á ný gegnum sambýlin.
Við höfum viljað losa sjúkrarými fyrir
endurhæfingarsjúklinga, og þessu verki
miðar vel áfram.“
Kristnesspítali og
Stjórnarnefnd ríkisspítala
- Hvernig getur stofnun eins og Kristnes-
spítali gleymst?
„Einfaldlega vegna staðsetningar og
stjórnskipulags spítalans. Kristnesspítali er
einn af ríkisspítulunum, en þeir eru Land-
spítalinn, Kleppsspítali, Kópavogshæli og
V ífilsstaðaspítali.
Kristnes er eina stofnunin af þessum sem
staðsett er utan Reykjavíkursvæðisins, og
hún líður fyrir það að mörgu leyti. Stjórnar-
nefnd ríkisspítala hefur miklu meiri áhuga á
að fjalla um verkefni sem eru í sjónmáli,
t.d. K-byggingu Landspítalans, að setja á
stofn hjartaskurðlækningadeild, glasa-
frjóvgunum o.s.frv.
í Stjórnarnefnd ríkisspítala hafa ekki ver-
ið fulltrúar af Norðurlandi fyrr en Stein-
grímur J. Sigfússon komst í nefndina, og
síðar Árni Gunnarsson.
Við hjá Kristnesspítala erum í erfiðri
stöðu, eins og málin standa í dag. Þetta má
að mörgu leyti rekja til fortíðarinnar. Fyrir
stjórnmálamenn og fjárveitingavald er það
miklu skemmtilegra að horfa á nýbyggingar
rísa en snúa sér að gömlum stofnunum og
endurnýja þær. Hvað Kristnesspítala snertir
hafði hann jú fengið nýtt hlutverk með skilj-
greiningunni frá 1976. Þó gleymdist að taka
með í reikninginn að stofnunin þurfti að
þróast, bæði frá sjónarmiði húsnæðis,
tækjabúnaðar og starfshátta.
Þegar mér varð þessi staða ljós lagðist ég
á þingmennina, með misgóðum árangri. Ég