Dagur - 22.07.1993, Qupperneq 6

6 - DAGUR - Fimmtudagur 22. júlí 1993
Byggði Grettislaug eftir eigin hugmyndum
Ekki alveg á rauða stríkinu
Jóhann Má Jóhannsson söngv-
ara og bónda þarf vart að
kynna. Nafn hans hefur verið
nokkuð í fjöltniðlum undanfarið
vegna þess að hann fór til Am-
eríku að syngja, eins og Kristján
bróðir hans. En ekki í frægum
óperuhöllum, heldur í skólahúsi
í New Jersey fyrir fólk af skand-
inavískum ættum. Þar söng Jó-
hann íslensk alþýðulög, en hann
er stoltur af að vera bóndi og
söngvari þótt hann sé lítt
menntaður í tónlist. Hann er
líka stoltur af að vera talinn arf-
taki föður síns, Jóhanns Kon-
ráðssonar, sem var einn okkar
ástsælasti söngvari.
Jóhann er Akureyringur af
þingeyskum og skagfirskum ætt-
um. Hann er í miðjum systkina-
hóp af sjö, fæddur 10. janúar
1945. Jóhann hóf söngferil sinn í
barnakór Barnaskóla Akureyrar.
Um 18-19 ára aldur fór hann í
karlakórinn Geysi og var þar í
fimm ár. „Söng fyrst annan tenór,
síðan fyrsta og komst svo langt að
ég söng dúett með pabba, síóasta
árió sem ég var í kórnum. Kristján
bróðir kom líka í kórinn, við vor-
um saman þarna eitt ár. Kristján
var frábitinn öllu svona, ég dró
hann í Geysi.“ Þegar Jóhann var í
Geysi var Sigurður Dementz feng-
inn til að kenna og raddþjálfa og
Jóhann var hjá honum einu sinni í
viku í einn vctur. „Eg fékk hjá
honum ágæta undirstöðu sem ég
bý að enn þó það hafi ekki verið
langur tími.“ A árunum 1972-76
bjuggu þau Jóhann og Þórey Jóns-
dóttir kona hans á Hrafnabjörgum
í Svínadal. „A þeim tíma söng ég í
Karlakór Bólstaðahlíðarhrepps og
þar byrjaði ævintýrið fyrir alvöru.
Þá uppgötvaói ég að ég gat sungió
meira en í meðallagi. Eftir tiltölu-
lega stuttan tíma fór ég að syngja
einsöng. Fyrst var þetta mest í
kringum kórstarfió. Svo söng ég
við jarðarfarir og á árshátíðum og
viðtal við Jóhann Má
svo meira og meira. Mér er líkt
við pabba af því að ég fór sömu
leió og hann, syng meó mínu nefi
en hef ekki lært. Og þetta þótti
líka merkilegt af því að ég er
bóndi. Mér þykir vænt um að ég
finn að sveitafólk metur það mik-
ils. Ég hef alltaf haldið því á lofti
að ég sé bóndi.“
Þau hjónin fluttu í Skagafjörð-
inn 1976 og leigóu jörðina Kefla-
vík í Hegranesi, þar sem þau búa
enn meó kindur og hross.
Söngferð til New Jersey
Nýlega fór Jóhann Már til Amer-
íku ásamt Sólveigu S. Einarsdótt-
Jóhannsson, bónda og
ur undirleikara sínum. Það ferða-
lag var þannig tilkomið aö þegar
Jóhann og Sísa (Sólveig) komu
fram á Vest-Norden kaupstefn-
unni á Akureyri í fyrrahaust, hafði
samband við þau maður sem endi-
lega vildi fá þau til Ameríku að
koma fram þar á Jónsmessuhátíð
skandinavísks félagsskapar í New
Jersey. Maður þessi, Carl Willi-
ams, rekur ferðaskrifstofu og var
staddur hér á landi þess vegna.
Þau Jóhann og Sísa slógu auðvitað
til. Ég bað Jóhann aó segja mér
aðeins frá ferðalaginu.
„Carl Williams og Alice kona
hans reyndust bæði miklar músik-
söngvara í Skagafirði
manneskjur, hún er organisti viö
kirkjuna og tónlistarkennari og
hann var tónlistarkennari í mörg
ár. ^
I mótsskránni var kynning á
öllum sem komu fram. Vió sögð-
um bara eins og var, við værum
venjulegt bændafólk, ég ómennt-
aóur í músik og Sísa lítið mennt-
uð. Þetta þótti með ólíkindum.
Við fluttum íslensk lög eftir al-
þýðufólk og þaó þótti merkilegt.
Okkur var mjög vel tekið, þarna
komu um þrjú þúsund manns.
Þegar ég kom í salinn, fór hjartað
að slá örar, því þetta var allt miklu
stærra en ég hélt. Ég var búinn að
Jóhann er stoltur af því að vera bóndi og söngvari.
gera mér í hugarlund heimavistar-
skóla með samkomusal þar sem
auövelt væri að láta í sér heyra og
hafði áhyggjur af því hvort ég
hefði nógu stóra rödd í þetta hús.
Ég fékk ekkert að æfa mig þarna á
undan. Og þegar var verið að und-
irbúa samkomuna þurfti að flytja
til flygilinn og það brotnaði undan
honum ein löppin. Svo vió þurft-
um að nota píanó, sem er ekki
heppilegt í svona stóran sal. Við
vorum svolítið smeyk, en hljóm-
burðurinn var ágætur og salurinn
góður. Maður hafði í huga að
maður var fulltrúi sinnar þjóðar og
hafði áhyggjur af að standa sig
vel. En ég er sáttur við þetta.“
Hörkufín blanda
Ertu ekki önnum kafínn?
„Ég kem fram svona einu sinni
í viku aó meðaltali, stundum líður
lengra á milli og stundum er það
oftar. Þetta veróur í þessu horfi, ef
guð lofar, en ég neita því ekki að
ég hugsa orðið oftar um það en
áður hvað gerist þegar enginn bið-
ur mig lengur um að syngja. Ég
verð að fara aó undirbúa mig und-
ir það, ég geri mér grein fyrir að
það veróur tómarúm og það hafa
margir flaskað á því. Ég finn aó ef
líður óeðlilega langur tími milli
þess sem ég kem fram þá verð ég
órólegur innra meó mér. Aldurs-
lega séð á ég að geta sungið tals-
vert lengi enn, ég er ekki alveg á
rauða strikinu. En það hefur ekki
allt að segja. Eins og er viróist ég
geta gert fólki til hæfis og það er
afskaplega notalegt. Búskapur og
söngur er hörkufín blanda. Það er
oftast hægt að komast frá og koma
verkunum yfir á fjölskylduna. Ég
hef líka verið blcssunarlega
heilsugóður. Ég man ekki eftir að
það hafi gerst oftar en tvisvar að
ég hafi orðió að afboða mig af því
að ég var kvefaður. Auðvitaó hef
ég verið misjafnlega vel fyrir kall-
aður, það er sjálfsagt ekki nema í
- þar sem Grettir baðaði sig forðum
Jón Eiríksson Drangeyjarjarl við Grettislaug, nýbyggð cftir hans hugmyndum. Aðeins neðar í fjörunni er sá staður
sem Jón telur að iaug sú er Grettir baðaðist í hafi verið.
„Grettir lagðisk nú inn á fjörð-
inn, ok var straumr með hon-
um, en kyrrt með öllu. Hann
sótti fast sundit ok kom inn til
Reykjaness, þá er sett var sólu.
Hann gekk til bæjar at Reykj-
um ok fór í laug, því at honum
var kalt orðit nökkut svá, ok
bakaðisk hann lengi í lauginni
um nóttina ok fór síðan í stofu.“
Svo segir í Grettissögu um
Drangeyjarsund Grettis.
Reykjanes er sá staður sem nú
heitir Reykjadiskur, á Reykja-
strönd í Skagafirði.
Jón Eiríksson Drangeyjarjarl,
bóndi í Fagranesi á Reykjaströnd
lætur sér ekki allt fyrir brjósti
brenna. Hann er svo önnum kaf-
inn við að flytja ferðamenn út í
Drangey og uppfræða þá um
Gretti, að hann má vart vera að
því aó heyja og sinna öðrum bú-
verkum. Hann gaf sér samt viku-
tíma til að byggja laug í fjörunni
við Reykjadisk, rétt við þann stað
sem Grettir Asmundsson mun
hafa baðast forðum er hann kom
kaldur af Drangeyjarsundinu. Eftir
að Grettir hafði „bakast“ í laug-
inni um nóttina svaf hann fast í
stofunni, þar til griðkonan tók að
hlæja að undirvexti hans. En hún
hló nú ekki lengi eins og vió vit-
um og er ekki vert að rekja þá
sögu lengra.
Jón Eiríksson bjó á Reykjum
frá 5-10 ára aldurs. Hann þekkir
svæðið vel frá barnæsku. Oft
leggur hann upp til Drangeyjar á
báti sínum frá Reykjum, en þaðan
er leiðin styst milli lands og eyjar.
Vegslóðinn að Reykjum er ekki
góður yfírferðar og varla nema
jeppafær og segir Jón aó engar
vegabætur fáist. En ferðamönnun-
um þykir þetta mikið ævintýri, frá
vondum vegi til skoðunarferóar
um Drangey. Jón segir þeim
ógrynni af sögum, ekki síst af
Gretti.
Þegar Jón ólst upp á Reykjum
var þvottalaug í fjörunni, skammt
frá þeim stað sem laugin var
byggð nú, enda er þar jarðhiti og
vatnið vel heitt. Við laugarbygg-
inguna á dögunum fékk Jón til
liðs vió sig nokkra hjálparmenn,
þar á meðal vanan hleðslumann.
Laugin er byggð eftir hugmyndum
og teikningu Jóns. Nóg er af fjöru-
grjótinu, en hver steinn er valinn
af umhyggju og þar liggur mikil
vinna.
Laugin er hringlaga, botninn
fallega hlaðinn úr völdu grjóti, því
næst er hlaðinn bekkur hringinn til
að sitja á og loks eru tvö steinþrep
til upp/nióurgöngu. Jón stakk kók-
flösku í frárennslið sem tappa til
bráðabirgða. Þannig er liægt að
tæma laugina og hreinsa áður en
vatnið endurnýjast. Verkið tók
viku og fyrir utan handafliö voru
notaðar vinnuvélar til aö draga
grjót o.fl. Ekki var látið staðar
numið við laugarbygginguna,
heldur var dregið aó stórgrýti í
varnargarð gegn stórbrimi og utan
um þaó settir timburflekar sem eru
víraðir niður. Timbrið var fengið
úr gömlu bryggjunni á Sauðár-
króki, sem nú er verið að rífa. Jón
telur þó aö varnargaróurinn þurfí
að verða enn sterkari ef á að duga
í stórbrimi. Brimið er þegar búió
að éta fjöruborðið upp um eina 10
m frá því Jón var strákur.
Jón fékk styrk úr pokasjóói
Landverndar til verksins, en styrk-
urinn er háður samþykki Náttúru-
verndarráós. Það kostaði smá
stapp, að sögn Jóns, en samþykkið
fékkst. Laugin er falleg og hagan-
lega gerð og spillir ekki umhverf-
inu aó mati blaóamanns. Hvað
gæti líka verið stórkostlegra en að
sitja í heitri laug í fjöruborðinu,
með Tindastól gnæfandi yfir og
Drangey í tjarska? Upplifa söguna
beint í æð og hugsa til Grettis og
hetjudáða fornkappanna. sþ