Dagur - 06.10.1993, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Miðvikudagur 6. október 1993
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. M. VSK. 1368 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ M. VSK. KR. 125
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
GEIR A. GUÐSTEINSSON, HALLDÓR ARINBJARNARSON (íþróttir),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavlkvs. 96-41585, fax 96-42285),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
SIGRÍÐUR ÞORGRÍMSDÓTTIR (Sauðárkróki vs. 95-35960, fax 95-36130),
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐURINGIMARSSON
UÓSMYNDARI: ROBYN ANNE REDMAN
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Iðngrein í
andarslitrum
Skipasmíðastöðvar á íslandi hafa barist fyrir lífi sínu á und-
anförnum árum. Fyrir sumum þeirra er baráttan töpuð; þær
hafa hætt störfum og umfangsmikill atvinnurekstur horfið af
sjónarsviðinu. Aðrar berjast áfram, flestar þó upp á von og
óvon þar sem fá verkefni eru í sjónmáli þeim til handa. Þeg-
ar um svo mikinn samdrátt í tiltekinni atvinnustarfsemi er
að ræða hljóta menn að staldra við og hyggja að hvað valdi -
ekki síst vegna þess að heildarfjárfesting landsmanna í
skipum var um það bil fimm mUljarðar króna á síðasta ári.
En af hverju standa þá margar af skipasmíðastöðvum
landsmanna auðar og tómar? Svör við því er að finna í þeim
viðskiptaháttum sem tíðkast hafa hér á landi hvað skipaiðn-
aðinn varðar á undanförnum árum. í grein í Morgunblaðinu
fyrir skömmu rakti Ingólfur Sverrirsson, framkvæmdastjóri
Málms - samtaka fyrirtækja í málm- og skipaiðnaði, ástæður
þess að við erum að tapa skipaiðnaðinum úr höndum okkar.
Hann segir þar berum orðum að undirboð erlendra skipa-
smíðastöðva, sem njóti verulegra ríkisstyrkja í viðkomandi
löndum, hafi freistað íslenskra útvegsmanna og skipaeig-
enda. Á sama tíma njóti hérlendar skipasmíðastöðvar engr-
ar fyrirgreiðslu af opinberri hálfu og því ekki búnar til þess
að keppa við hinar erlendu stöðvar þrátt fyrir að þær sýni
eins góða og jafnvel meiri framleiðni en gerist hjá sambæri-
legum fyrirtækjum annarra þjóða. Óeðlileg afskipti stjórn-
valda margra landa og oft á tíðum hreinn fjáaustur í óarð-
bær skipaiðnaðarfyrirtæki hafi skekkt alla samkeppnisstöðu
og hinn alþjóðlegi markaður sé úr jafnvægi.
Þótt íslenskur skipaiðnaður hafi búið við mjög óeðlilegar
markaðsaðstæður á undanförnum árum hafa stjórnvöld á
hverjum tíma ekkert gert til að rétta hlut hans gagnvart
hinni erlendu samkeppni. í stað þess stuðla þau með bein-
um hætti að því að flytja skipaiðnaðarverkefni úr landi. Fisk-
veiðasjóður tekur aðeins tillit til annars aðilans - það er að
segja útgerðarinnar - þegar hann ráðstafar fjármagni til ný-
smíði og viðgerða á skipum. Ingólfur Sverrirsson bendir í
grein sinni á að í Noregi sé þessu allt öðruvísi farið. Norski
fiskveiðisjóðurinn - Statens fiskarbank - hafi mótað þá
stefnu að veita ekki lán eða styrki til smíðaframkvæmda ut-
an heimalandsins.
Þarna er komið að kjarna þessa máls. Ingólfur Sverrirsson
segir að með því að taka mið af fleiri atriðum en skammtíma
hagsmunum útgerðarinnar, hvað byggingu skipa varðar,
megi nýta fjármuni Fiskveiðasjóðs til að efla innlendan iðn-
að jafnframt því að byggja og viðhalda skipastóli lands-
manna. í þessu sambandi vakna spurningar um hvort nokk-
urt samhengi sé með þeim málflutningi að efla verði ís-
lenskan iðnað og þeirri stjórnsýslu sem viðhöfð er hvað ráð-
stöfun fjármuna til skipaiðnaðar varðar. Svo er ekki og sá
tvískinnungur sem ríkir í þessu efni er nú að ganga af gró-
inni atvinnugTein dauðri.
Því miður hefur íslenskur iðnaður ekki náð að þróast og
blómstra í samkeppni við erlenda aðila eins og stefnt var að
með inngöngu íslands í EFTA á sínum tíma. Viðskiptahættir
annarra þjóða eiga þar nokkurn hlut að máli en við verðum
einng að líta í eigin barm. Ef heldur fram sem horfir mun ís-
land verða að mestu án iðnaðarstarfsemi innan nokkurra
ára. Skipaiðnaðurinn er þar aðeins ein grein af mörgum.
Hún virðist vera í andarslitrunum og því kominn tími til að
forystumenn þjóðarinnar taki þessi mál til alvarlegrar at-
hugunar. ÞI
Sameínmg sveitarfélaga
- undirbúningi stórlega ábótavant
Nokkur umræða hefur orðið um
sameiningu sveitarfélaga upp á
síðkastið, aðallega hefur sú um-
ræða þó verið á vettvangi embætt-
ismanna og stjómmálamanna. Það
athyglisverða við þessa umræðu
er innihaldsleysi umræðunnar.
Nýlega var dreift bæklingi frá
samráðsnefnd um sameiningu
sveitarfélaga sem ætlað er það
hlutverk að hvetja menn til að
greiða atkvæói um mótun síns
samfélags. Erfitt er að sjá tilgang
með útgáfu bæklingsins annan en
þann að tilkynna að samráðs-
nefndin sé til og koma á framfæri
auglýsingu um kjördag. Þá er og
látið að því liggja að meðal aðal-
atriða í sameiningarumræðunni sé
hvað sveitarstjómarmenn verði
margir og hvað króginn eigi að
heita eftir sameiningu. Ég sakna
upplýsinga um það hvort frum-
varp um breytingar á stjórnarskrá
lýðveldisins, um að gera tekju-
stofna sveitarfélaga jafn réttháa
tekjustofnum ríkisins, verði lagt
fram. Þeim er vorkunn sem hafa
verið valdir í nefndir til þess að
gera tillögur um breytta stjóm-
skipan landsins því stjómvöld
vantar vilja til að breyta stjóm-
kerfinu svo réttlæti, skilvirkni og
eða jöfnuður aukist ásamt tiltrú al-
mennings á stjórnvöldum.
Jafna atkvæðisréttinn og
gjörbreyta stjórnskipan
ríkisins
Við hverjar alþingiskosningar
vaknar upp umræða um mismun-
andi vægi atkvæða og er það eng-
in furóa þegar atkvæði okkar
Vestfirðinga hafa margfalt, nærri
fjórfalt meira, vægi en atkvæði
þeirra sem óhagstæðast vægi hafa.
Þetta er gjarnan réttlætt með því
að á landsbyggðinni sé erfiðara að
hafa áhrif á stjómsýsluna, en það
er málinu óviðkomandi. Við sem
búum á strjálbýlli hlutum landsins
verðum að skilja að við getum
ekki krafst óréttlátra kosninga-
reglna í sárabætur því að óréttlæt-
ið bitnar líka á almenningi á Suð-
vesturlandi.
Það er staðföst trú mín að jafna
eigi atkvæðisréttinn og reyndar
gjörbreyta stjómskipan rikisins.
Ekki má þó grípa til gamalkunnra
ráóa eins og þeirra að fjölga þing-
mönnum til að ná jafnræði í þing-
mannatölu kjördæmanna. Þing-
mönnum á að fækka um leið og
kjör þeirra yrðu bætt og liggur því
beinast við að fækka þingmönnum
í fámennustu kjördæmunum, þá er
um leið nauðsynlegt að efla svo
nýtt stjómsýslustig að það geti
tekið við megninu af þeirri þjón-
ustu sem ríkið nú veitir í húsnæð-
ismálum, samgöngumálum, um-
hverfismálum, heilbrigðismálum
og skólamálum.
Heiðar Guðbrandsson.
Ríkisstofnanir eins og Fast-
eignamat, Bmnamálastofnun,
Húsnæðisstofnum og Byggða-
stofnun verði lagðar niður í núver-
andi mynd og málefnum þeirra
komið fyrir í nýju stjómsýslustigi
sem annað hvort verði stóreflt
sveitarstjómarstig, þar sem lág-
marks íbúatala yrði miðuö við að
minnsta sveitarfélagið veröi aldrei
minna en sem nemur tíundahluta
þess stærsta, eða stofnað verði til
þriðja stjómsýslustigsins. Víðast í
Evrópu em stjómsýslustigin þrjú
og hefur þaö gefist vel, en það
segir ekki að við þurfum að hafa
þau þrjú ef við getum fundió aðrar
aðferðir sem duga jafn vel eða
betur.
Spumingar sem mig og marga
aðra vantar að fá svör við eru um
aðalatriói sem nú brenna á al-
menningi þegar landsstjómin virð-
ist ráóvillt og rúin trausti nagandi
rotvarin kalkúnabein.
Sömu annmarkar munu
koma í veg fyrir
verkefnaflutning
Gagnstætt því sem stendur á for-
síðu snepilsins sem samráðsnefnd-
in lét útbúa er mér eða öðmm ekki
gefinn kostur á að segja álit sitt á
neinum tillögum á kjörstað 20.
nóvember næstkomandi nema þá
þeim að strika út línur á landakorti
og þá kannski bara af því að það
er svo langt síðan þær vom dregn-
ar. Mér er meira að segja leyfilegt
að kenna mig við Súðavíkurhrepp
eftir að búið er að leggja hann nið-
ur.
Er þörf að stækka öll sveitarfé-
lög á landsbyggðinni eða verður
því með réttu haldið fram að lítið
sé verra en stórt án þess að rök-
styðja það frekar, sem reyndar
verður erfitt, því svo dæmi sé tek-
ið þá geta Súðvíkingar leyst sín
sorpmál einir sér ódýrar en,
reynslan sýnir að, sum stærri
sveitarfélögin geta gert. Skólahald
verður ekki ódýrara í Súðavík viö
það að sameinast og líklega tekst
Súðvíkingum að afla neysluvatns
fyrir plássið með minni kostnaði
og minna brambolti en sumum
stærri sveitarfélögum. Þannig get-
ur minni eining sýnt hagkvæmni
fram yfir þá stóru þó því verði
heldur ekki á móti mælt að til aö
sveitarfélögin verði í stakk búin til
að taka við megninu af þjónustu
ríkisins þá þarf að stækka þau og
efla.
En tillögur sem sveitarfélaga-
nefnd lét frá sér fara em of mót-
sagnakenndar til að nokkur mað-
ur, sem lagt hefur sig niður við að
hugsa um þessi mál, taki þær al-
varlega hvað varöar breytta verka-
skiptingu á milli ríkis og sveitarfé-
laga eða eflingu sveitarstjómar-
stigsins þar sem sömu annmarkar
munu koma í veg fyrir verkefna-
flutning eftir sameiningu sveitar-
félaga og standa í veginum nú:
Sum sveitarfélögin verða of lítil,
stærðarmunur yrði 200-faldur,
samkvæmt tillögum Sveitarfélaga-
nefndar en mætti varla vera meira
en 10-faldur aö mínu áliti.
Vara við stórauknum af-
skiptum jöfnunarsjóða
Umdæmanefnd á Vestfjörðum
leggur fram lítt rökstuddar tillög-
ur, án samráðs við sveitastjómim-
ar, en leggur því meir upp úr því
að gera gagnrýnendur tillagnanna
tortryggilega áður en tillögurnar
eru lagðar fram.
Það stendur til að kjósa um það
að færa þjónustuna frá fólkinu
sem býr á fámennari svæðunum.
Beðiö er með tillögur um að
leggja niður fámennari skóla. Ætl-
ar ríkið einu sinni enn að fela
sveitarfélögunum í landinu verk-
efni án þess að tekjur til að standa
undir kotstnaðinum fylgi með?
Væri ekki rétt að kanna vilja kjós-
enda til þriðja stjórnsýslustigsins?
Umræðan snýst, að því er virð-
ist, um aukaatriði tilfinningalegs
eðlis og ef spurt er um hverjar
hugmyndir séu uppi um nýja
verkaskiptingu milli ríkisins og
sveitarfélag nna þá eru svörin á
þann veg, að litiu eða engu þyrfti
að breyta, tii að gera þá verka-
skiptingu að veruleika, ööm en
verkaskiptalögunum.
I lokin vil ég vara menn við til-
lögum um að stórauka afskipti
jöfnunarsjóða að málefnum sam-
félagsins. Reynslan sem við höf-
um ætti að veröa okkur víti til
vamaðar í þeim efnum. Eólilegast
er að tekjujöfnunin eigi sér stað í
skattkerfinu en aldrei má ganga
svo langt í tekjujöfnun að hag-
kvæmni njóti sín ekki og eða
óljóst sé hvar fjármálaleg ábyrgð
liggi í samfélaginu.
Súðavík, 30. september 1993.
Heiðar Guðbrandsson.
Höfundur er sveitarstjómarmaður í Súðavík.
„Láttu skóna ganga aftur“:
Vöruhús KEA gengst
fyrír skósöfnun
- markmiðið að koma notuðum skóm í umferð í einhverju þróunarlandi
Á næstu vikum mun Vöruhús
KEA gangast fyrir skósöfnun
undir nafninu; „Láttu skóna
ganga aftur“ í samstarfi við
Skóverslun Steinars Waage í
Reykjavík. Tilgangur þessarar
söfnunar er að gefa fólki tæki-
færi að koma notuðum og hall-
ærislegum skónum, sem það er
löngu hætt að nota, í umferð í
einhverju þróunarlandi.
Þörfin á skóm er gífurleg í van-
þróuðum löndum, bæði getur ver-
ið um að ræða skó sem vöm gegn
kulda en einnig eru skór mikil-
vægir til að vernda fætur gegn
sýkingum ýmis konar sem geta
verið banvænar þar sem nauðsyn-
leg sýklalyf em ekki viö hendina.
- Alls kyns skófatnaður kemur til
greina, þó er mikil þörf á barna-
skóm ýmis konar. Skórnir þurfa
ekki að vera óslitnir heldur mega
þeir vera í allavega ástandi þar
sem fólk í þróunarlöndunum getur
gert við skóna á mjög hagkvæm-
an hátt.
Markmiðið með skósöfnuninni
er tvíþætt: Að hjálpa Norðlend-
ingum að taka hressilega til í
skápunum hjá sér fyrir jólin og að
fylla einn gám af skóm frá Eyja-
fjarðarsvæðinu og koma því til
leiðar að „skómir gangi aftur.“