Dagur - 19.11.1993, Page 4

4 - DAGUR - Föstudagur 19. nóvember 1993
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 60, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. M. VSK. 1400 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ M. VSK. KR. 125
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
GEIR A. GUÐSTEINSSON, HALLDÓR ARINBJARNARSON (íþróttir),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavik vs. 96-41585, (ax 96-42285),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
SIGRÍÐUR ÞORGRÍMSDÓTTIR (Sauðárkróki vs. 95-35960, fax 95-36130),
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: ROBYN ANNE REDMAN
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Neytum atkvæðisréttarins!
Á morgun fara fram kosningar um framkomnar
tillögur umdæmanefnda að sameiningu sveitarfé-
laga. Tillögur nefndanna eru misróttækar og þar
af leiðandi misumdeildar, ekki síst meðal sveitar-
stjórnamanna sjálfra. Um ágæti tillagnanna má
lengi deila enda ljóst að menn verða aldrei á eitt
sáttir um hvernig beri að standa að fækkun sveit-
arfélaganna í landinu. Hér er um að ræða mál
sem er í senn viðkvæmt og margslungið. Þótt
kjördagurinn sé að renna upp má fullyrða að
meirihluti landsmanna hefur ekki enn myndað
sér skoðun á málinu. Þar fyrir utan eru vafalaust
fjölmargir sem hafa ekki í hyggju að neyta at-
kvæðisréttar síns sökum takmarkaðs áhuga.
Réttilega hefur verið bent á að almenn kynning á
sameiningarmálinu hefur verið í lágmarki. í því
sambandi er sérstök ástæða til að gagnrýna
stærstu fjölmiðla landsins, sem hafa sýnt málinu
ótrúlegt áhugaleysi þar til nú, síðustu dagana
fyrir kosningar. Þá má ekki síður gagnrýna fyrir-
komulag kosninganna sem í hönd fara. í þeim
verða íbúar einungis spurðir hvort þeir séu
fylgjandi eða andvígir ákveðinni tillögu en þeim
gefst hins vegar ekki kostur á að segja hug sinn
frekar. Eðlilegra hefði verið að samhliða kosning-
unum færi fram skoðanakönnun þar sem fólki
gæfist kostur á að velja milli nokkurra möguleika,
sem fælu í sér mismunandi stór skref í átt til sam-
einingar sveitarfélaga. Ef sameiningartillögurnar
verða felldar í kosningunum á morgun, eru sveit-
arstjórnamenn því sem næst komnir á byrjunar-
reitinn aftur. Þá vita þeir reyndar að meirihluti
þeirra, sem greiddu atkvæði, er mótfallinn ákveð-
inni tillögu en á hinn bóginn hafa þeir ekki hug-
mynd um hvert framhaldið á að verða. Hvað sem
allri gagnrýni líður, munu kosningarnar á morgun
væntanlega verða til þess að hraða óumflýjan-
legri þróun. Flestum er ljós nauðsyn þess að
sveitarfélögin verði færri, stærri og sterkari en nú
er. Þar með yrðu þau betur í stakk búin til að
sinna margþættu hlutverki sínu í þágu íbúanna.
Reynslan hefur sýnt að einungis stór sveitarfélög
hafa bolmagn til að annast ýmsa viðameiri
rekstrar- og þjónustuþætti, sem nú eru í höndum
ríkisins en væru betur komnir í höndum heima-
manna. Þess vegna er fækkun sveitarfélaga frá
því sem nú er óumflýjanleg.
Hvort sem landsmenn eru fylgjandi eða and-
vígir framkomnum hugmyndum um sameiningu
sveitarfélaga, ættu þeir skilyrðislaust að neyta at-
kvæðisréttar síns í kosningunum á morgun.
Framtíðarskipan sveitarstjórnamála snertir tví-
mælalaust alla landsmenn, hvai í flokki sem þeir
standa. Sá sem vill mótmæla því hvernig að kosn-
ingunum er staðið, eða aðdraganda þeirra, gerir
það best með því að mæta á kjörstað og skila
auðu. Hinir segja hug sinn með því að krossa við
„já“ eða „nei“. Það að sitja heima ber hins vegar
vott um sinnuleysi eða skort á framtakssemi. Því
hvetur Dagur landsmenn til að segja hug sinn í
verki og taka þátt í kosningunum. BB.
Atkvæðagreiðslan 20. nóvember
Sú ákvörðun íslenskra stjórnvalda
að beita sér fyrir sérstöku átaki til
sameiningar sveitarfélaga með
breytingum á sveitarstjórnarlögum
í vor var upphafið að þeim kosn-
ingum sem ilestir landsmenn
ganga til þann 20. nóvember.
Fulltrúar sveitarfélaga ákváðu,
í samráði við stjórnvöld, að kosn-
ingar um tillögur umdæmanefnda
skyldu fara frarn um allt land á
sama tíma. Framkomnar tillögur
um það hvaóa sveitarfélög sam-
einist eru alfarió tillögur fulltrúa
viðkomandi sveitarfélaga, sem til-
nefndir voru til þess verks af
landshlutasamtökum viðkomandi
svæðis.Hér er því verið að kjósa
um tillögur sem unnar eru af
heimamönnum viðkomandi svæóa
en ekki inótaóar af stjórnvöldum,
eins og margur hefur álitið.
Tillögurnar taka mið af þeim
sjónarmiöum sem fram komu í
suntar þegar viðhorf sveitar-
stjómamanna voru könnuð með
þaó í huga að finna þá möguleika
sem væru til fækkunar og stækk-
unar sveitarfélaga. Sveitarfélög í
landinu eru tæp tvö hundruð þar
af eru tæplega hundraó og fjörutíu
meó íbúatölu innan vió fjögur
hundruö. Þetta eru nokkur grund-
vallaratriði sern hafa verið í um-
ræðunni að undanförnu sem vert
er að ítreka nú þegar að kosning-
um er komió.
Ég hef orðið var við að fjöl-
margar spurningar vakna hjá
landsmönnum í tengslum við
þcssar komandi kosningar og ætla
að reyna að fara yfír nokkrar
þeirra og þau svör sem ég hef gef-
ið í umræðunni í þeirri von að
slíkt megi auövelda lesendum að
átta sig á verkefninu og auðveldaó
þeim að taka ákvöróun í komandi
kosningu.
Hvað vinnst með fækkun og
stækkun sveitarfélaga ?
Megin markmiöið meó stækkun
sveitarfélaga er að gera þau öfl-
ugri til að geta tekið við nýjum
verkefnum og veitt íbúum sínum
öflugri þjónustu. Mcð stækkun
sveitarfélaga er mögulegt að auka
hlutdeild sveitarfélaga í opinberri
þjónustu og draga úr opinberri
þjónustu ríkisins aö sama skapi.
Hin rnikla miðstýring valds hefur
leitt til mikillar valdstýringar á
höfuborgarsvæðinu á meðan land-
byggðin hcfur átt i vök að verjast.
A hinum Norðurlöndunum hafa
sveitarstjórnir mun fjölþættari
verkefni, sem gerir starfsemi
heima í héraði öflugri og ákvarð-
anir eru teknar meö tilliti til staó-
hátta og aðstæðna á hverjum stað.
Er ljóst hvaða verkefni ríkið
lætur af hendi og er vissa fyr-
ir því að tekjustofnar fylgi ?
A þessu stigi málsins er ekki Ijóst
hvaða ný verkefni sveitarstjórnir
fá að glíma við á komandi árum.
Það er þó Ijóst að vilji er til að
færa grunnskólana alfarið til sveit-
arfélaga. Það sama gildir um
heilsugæsluna, þjónustu við aldr-
aða og málefni fatlaðra. Þetta eru
verkefni sem gætu oróið í verka-
hring sveitarfélaga á komandi ár-
um. Sveitarstjórnir hafa lagt ríka
áherslu á aukið sjálfstæði í meó-
ferö ýmissa mála og það er von
sveitarstjórnamanna að slíkt sjálf-
stæöi verði aukió mcó stækkun
sveitarfélaga.
Engin vissa er fyrir því að
sveitarfélögum verði tryggóir
nægjanlega öflugir tekjustofnar til
að mæta útgjöldum af nýjum
verkefnum. Verkefnatilfærsla
milli ríkis og sveitarfélaga verður
ekki geró nema í fullu samstarfí
beggja aðila og því ljóst að full-
trúar sveitarfélaga vcróa aö standa
Sigurður J. Sigurðsson.
vel aó sínu til að tryggja eólilega
fjármagnstilfærslu milli ríkis og
sveitarfélaga í tengslum við slíkar
breytingar. Þeim mun öflugri sem
sveitarfélögin eru þeim mun meiri
líkur eru til að þau fái aukin verk-
efni með réttlátri tilfærslu fjár-
rnuna.
Tekjustofnar sveitarfélaga hafa
verið í miklu uppnámi að undan-
förnu. Stjórnvöld ákváðu að
leggja af aðstöðugjald, sem var
einn af viðameiri tekjustofnum
sveitarfélaga. Enn hcfur sveitar-
stjórnum ekki verið markaður nýr
tekjustofn þess í stað, en unnið er
að því máli. Þannig hal'a mál þró-
ast á undanförum árurn, að
sveitarstjórnir hafa nánast verið í
uppnámi við gerð sinna fjárhags-
áætlana ár hvert, vegna aðgerða
stjórnvalda.
Eru stjórnvöld að þvinga
sveitarfélög til samruna?
Stjórnvöld eru ekki að þvinga
sveitarstjórnir til samruna. Það
hefur verið yfírlýst stefna sveitar-
stjórnamanna í þrjá áratugi að efla
bæri sveitarstjórnastigið. Mark-
miðin hafa verið ljós en ekki leið-
irnar. Heimamenn lcggja sjálfir
fram tillögur og íbúar samþykkja
þær eóa hafna. Nú er komió að
því að taka ákvarðnir, sent teknar
eru án valdboðs, ákvarðanir sem
margir hafa barist fyrir í mörg ár.
Er kynning þessara mála
ekki nóg?
A undanförnum vikum og mánuó-
um hefur farió fram víðtæk kynn-
ing á sveitarstjórnamálum. Að
þeirri kynningu hafa margir kom-
ið. Fjölmargir fundir hafa verið
haldnir, greinar skrifaðar og kynn-
ingarbæklingar gefnir út. Þá hala
fjölmiðlar haldið uppi mikilli urn-
fjöllun um sveitarstjórnamál. Jafn
víðtæk umfjöllun urn sveitar-
stjórnamál hefur ekki farið fram í
annan tíma.
Mikill tjöldi fólks hefur tekió
þátt í sveitarstjórnamálum og gerir
sér glögga grein fyrir því hvert er
stefnt. Þaó má að sjálfsögóu lengi
bera því við að frekari kynningar
sé þörf og fólk þurfí að vera betur
upplýst. Þaö er mitt mat að fátt
nýtt kæmi fram þó svo að við
hefóum hálft ár til viðbótar til
frekari kynningar.
Var ekki hægt að ákveða
breytta verkaskiptingu
milli ríkis og sveitarfélaga
og skipulag nýrra sveitarfé-
laga áður en til atkvæða-
greiðslu kom?
Þetta er áleitin spurning og menn
eru ekki á eitt sáitir um svar. Það
hefói verið hægt að ákveða tii-
færslu verkefna til sveitarfélaga
óháð samruna, en cf til vill hefóu
menn litið slíkar aógerðir þeim
augum að óbeint væri verió að
fela sveitarfélögum ný verkcfni
sem væri aðeins á færi stærri
sveitarfélaganna aó sinna og á
þann hátt neyddu íbúa til aó sam-
einast í stærri heildir.
Skipulag nýrra sveitarfélaga er
hins vegar flóknara mál. Svo getur
farið að sum sveitarfélög santein-
ist á þeim svæðum sern nú eru
gerðar tillögur um sameiningu á,
en önnur kjósi að standa utan
sameiningar.
Ibúar þeirra sveitarfélaga, þar
sem sameiningartillagan verður
samþykkt, geta ákveðið aó sam-
einast enda þótt tillagan hljóti ekki
samþykki í öllum sveitarfélögum.
Slíkt miðast aó sjálfsögðu við að
landfræðilega sé slíkt mögulegt.
Sveitarstjórnir viðkomandi sveit-
arfélaga taka þá upp vióræður sín
í milli um skipulag og fleira. Það
er því ekki sjálfgefið að hugmynd-
ir um skipulag alls svæðisins ráói
þeirri niðurstöðu.
Skiptir máli hvort ég greiði
atkvæði?
Mikilvægt er að sent flestir taki
þátt í atkvæðagreiðslunni. Niður-
staðan ræðst einvörðungu af því
hvort fleiri segja já eóa nei. Fjöldi
þeirra sem mætir á kjörstað skiptir
þar ekki rnáli. Þannig getur lítill
hluti íbúa viókomandi sveitarfé-
lags mótað vilja sveitarlelagsins.
Það er því mikilvægt aó allir íbúar
mæti til leiks og taki þátt í mörkun
þeirrar stefnu í sveitarstjórnamál-
um sem nú er gerð tillaga urn, svo
vilji þeirra sé Ijós.
Er ekki hægt að taka við nýj-
um verkefnum og leysa þau
með samstarfi sveitarfélaga?
A undanförnum árurn hefur sam-
starf sveitarfélaga vaxið. Astæða
þess er einfaldlega sú að mörg
verkefni eru þess eðlis að þau
verða ekki leyst hjá minni sveitar-
félögum meó öðrunt hætti. Stjórn-
un samstarfsverkefna hefur gengið
vel, en hins vegar er sveitarfélög-
unt í sjálfsvald sett hvort þau taka
þátt í slíku eða ekki. Þannig konta
sumar sveitarstjórnir sér hjá sam-
starfsverkefnum, en njóta þeirra
jafnvel engu að síður. Með aukn-
um samstarfsverkefnum verður
sveitarstjórnakerfíð llóknara cn
ástæóa er til og myndar ósjállrátt
nýtt stjórnunarstig, scm er algjör-
lega óþarft.
Að lokum
Fækkun og stækkun sveitarfélaga
hefur verið nefnt stærsta byggóa-
mál síóari tíma. Hvaó sem þeirri
fullyrðingu líður þá er Ijóst að hér
er um mikió mál að ræða. Fjöldi
sveitarfélaga er nær óbrcyttur í
þrjú hundruó ár, þrátt fyrir miklar
breytingar í samgöngumálum og
búsetu. Það virðast flestir vera
þeirrar skoðunar aö skynsamlegt
sé að fækka sveitarfélögum, cn
þegar þaó kemur að þeirra cigin,
vandast málið. Þaó virðist nefni-
lega vera auðvelt að bcnda öðrum
á að sameinast, en crfiðlcikum
bundið aó sjá sömu kosti í eigin
sveit.
Það er von mín að sá hluti
þjóðarinnar, sem nú hefur rétt til
þess að taka þátt í þcssum kosn-
ingurn, mæti á kjörstað og grciði
atkvæói og láti á þann hátt í ljós
vilja sinn til breytinga á sveitar-
stjórnastiginu í þessu landi. Af-
staóan í þessum kosningum mun
miklu ráða um næstu framtíð í
þeim málum.
Sigurður J. Sigurðsson.
Höfundur er bæjurfulllrúi og forseti Bæjar-
stjómar Akureyrar.