Dagur - 12.11.1994, Qupperneq 9

Laugardagur 12. nóvember 1994-DAGUR-9
Litla timburhúsið hennar Lenu
í Dæli er heill heimur út af
fyrir sig. Þar er þráðurinn
spunninn úr náttúrumunum,
þeli, fíðu, skinni og hári,
húsgögnin eru íslensk og forn
og leikfang litla barnsins sem
liggur á gæruskinninu leggur.
Lenu fylgir hógværð, mildi og
friður en Qölbreytt sköpunar-
verk hennar vitna um frjóan
hug og listrænt handbragð.
Hún skapar íslenska muni og
vinnur að því að auka veg og
virðingu forns íslensks
handverks en hún er fæddur
Norðmaður og sleit bernsku-
skónum í Afríkuríkinu Líberíu.
Gefum Lenu Zachariassen
orðið:
^ Hrosshár öðlast nýtt hlut-
~ verk í höndum handverks-
konunnar.
cn ég er sífeílt aö fást við eitthva
nýtt. Nú linnst mér til dæmis mjö
gaman aö súta skinn og vinna t.
þeim.
Hár í niatnum
Ég var lcngi mcö handverkiö í
cldhúsinu og þá voru alltaf hár
matnum í Dæli. Það var heldui
ekki hægt aö hengja skinn upp un
allt cldhús, þaö eru ailt aórii
möguleikar síöan ég fékk þett;
hús.
Ég fékk styrk frá Menningar
sjóöi Sparisjóðs Svarfdæla til ac
halda áfram handverkinu og
einnig hef ég fengið styrk frá
Smáverkefnasjóöi landbúnaðarins.
Þcssir styrkir hvöttu mig til að
halda áfram.
I húsi handverkskonunnar
„Ég er frá Tönsberg, sem er
sunnarlega í Noregi, en forcldrar
mínir íluttu til Líberíu þegar ég
var sex ára gömul og þar bjó ég til
tólf ára aldurs. Þess vegna cru all-
ar mínar æskuminningar frá Lí-
beríu en faðir minn var aö vinna
þar hjá alþjóölegu fyrirtæki í þró-
unarhjálp.
Æskuár í Líberíu
Það var stórkostlegt að alast upp í
Líberíu. Viö krakkarnir þurftum
aö treysta á eigin frumkvæói og
ímyndunarafl, vió áttum ekkert
dót, náttúran var í senn leikvöllur
okkar og leikfang.
Þarna var fólk frá mörgum
þjóðum og eitt sinn átti ég bekkj-
arsystkini frá 17 löndum. Noregur
og Afríka eru mjög ólík lönd og
ég held aó Island sé líkara Afríku
en Noregi. Það er svo stutt síóan
fólkiö bæói hér á Islandi og í Afr-
íku þurfti að bjarga sér sjálft og
þar eins og hér hefur verió mikil
cinangrun og nauðsynlegt að
kunna að búa að sínu. Að þessum
sex árum liðnum fórum við aftur
til Noregs.
Að festa rætur
Ég festi aldrei fullkomlega rætur í
Noregi á ný og svo cndaði ég hér í
Skíðadal og hér hef ég náð að
festa rætur. Sennilcga var það for-
vitnin sem varð til þcss að ég kom
hingað. Ég frétti að þaó væri auð-
velt aö fá vinnu á íslenskum
bóndabæ og hafði samband við
sendiráðið og fékk í framhaldi af
því vinnu á Melum í Svarfaðardal.
Nú cru liðin 13 ár síðan ég kom
hingað í Svarfaðardalinn til að
vinna á búinu hjá Svönu.
Til tunglsins
Ég kom hingað að sumarlagi og
ég man að ég hugsaði með mér,
Lene hvaó ert þú að gera hér?,
þegar ég sat í rútunni á lciðinni frá
Keflavík til Reykjavíkur. Það er
rnjög sérstakt fyrir þann sem ekki
hefur séð Island að byrja á því að
fara þessa leió. Mér fannst ég allt
eins geta verið komin til tunglsins.
Ég var því ánægð meó Svarfaðar-
dalinn þegar ég kom þangað.
Hausar á matarborðinu
Það sem ég minnist hclst af minni
fyrstu reynslu héðan var þegar ég
hitti sviðahausana í fyrsta sinn.
Þarna lágu þeir á matarborðinu
og ég hugsaði, guð minn góður
hvað er þetta! Eg hef ekki enn
fengið mig til aó boröa sviða-
hausa.
Hér á íslandi er gott að vera en
þaó er ótrúlega erfitt aó læra
tungumálið. Ég verð líka á vissan
í mildum móðurörmum. ►
hátt alltaf útlendingur. Mcðal ann-
ars vegna þess að ég cr ekki af ís-
lenskum bændaættum. Islending-
um finnst fólk fyrst fullgilt þcgar
þeir geta rakið saman ættir þess
og sínar og það er ckki hægt í
mínu tilfelli.
Móðir - Handverkskona
- Bóndi
Ég og maðurinn minn, Oskar
Snæberg Gunnarsson, búum mcð
kýr hér í Dæli við mynni Skíða-
dalsins. Foreldrar Oskars cru með
sauðfé og hér cru líka nokkur
hross og kanínur. Við cigum þrjú
börn, Tómas Ýniir 10 ára, Irisi
Björk 5 ára og lítinn herra Eyþór
Frey fimm mánaða.
Ég vinn aó handverkinu sam-
hliða búinu, leitast við aó finna
jafnvægi á milli þess aó vera
bóndi, móðir og handverkskona.
Hráefnið sem ég vinn úr er að-
allcga þaó sem aðrir henda. Ég fæ
ánægju út úr því aó geta breytt því
scm talið er einskisnýtt í hand-
vcrksmuni.
Ég vinn mikið úr hrosshári,
bæöi mcð hefðbundnu gömlu að-
feróinni sem tíðkaðist hér um ald-
ir, en ég reyni líka að koma með
nýjungar til að auka Ijölbreytnina
í nýtingu hrosshársins.
Pung breytt í blómapott
Ég vinn úr faxi, tagli og búkhári
hcstsins. Til dæmis hef ég prjónað
vcsti úr búkhári en búkhárió var
meðal annars notað í tátiljur í
gamla daga.
Ég hef líka nýtt ýmislcgt sem
fátítt cr að nýta úr nautum, hér
getur þú séð blómapotta, hatta og
fieyghulstur úr nautspungum og
þessi litli sekkur var einu sinni
hlandblaðra í nauti. Ég vinn muni
úr fióka, sem cr úr ull og kanínu-
fiðu, til dæmis þcnnan þorrablóts-
hatt. Ég nýti líka ýmislegt sem
fellur til úr refum, minkum, geit-
um, lömbum, köttum, hundum og
flciri dýrum.
Oft kcmur til mín fólk með hár
af uppáhaldsdýrinu sínu og biður
mig að vinna muni úr því. Þaö
finnst mér skemmtilegt því aó á
bak við þannig rnuni liggur saga
og ást, það gefur þeim aukið gildi.
Mér finnst gaman að lita og
spinna band úr fjölbreytilcgu hrá-
efni, ég hef til dæmis bæói spunn-
iö kött og hund.
Kúahland
Þetta band litaði ég mcö gcrjuöu
kúahlandi. Það þarf aó velgja það
upp á hverjum degi í scx vikur og
þá er lyktin svo sannarlcga ekki
gcðsleg cn svona var þetta gcrt í
gamla daga.
Þeir sem þekkja handverk mitt
kannast flestir við skartgripina frá
mér, eyrnalokkana og krossana,
í skjóli Stólsins kúrir húsið
◄ hennar Lenu. Innan dyra er
ævintýraheimur.
Námskeið
Ég hef verði meó námskeið í
gömlu hrosshársvinnunni og ullar-
vinnu. I framtíðinni ætla ég í sam-
vinnu við handverkskonuna Guð-
rúnu Höddu á Akurcyri að halda
námskeió í jurtalitun, myndvefn-
aði, prjóni, sútun og ef til vill
ficiru.
Lopapeysumenning
Ég reyni að láta hlutina sem ég bý
til kosta það scm þeir þurfa að
kosta. Konum hættir til að gefa
vinnu sína, það er gömul lopa-
peysumenning, en allir verða að
taka kaup fyrir störf sín, líka
handverksfólk.
Núna eru um það bil sex ár stó-
an ég fór fyrst að selja handverkið
mitt. Ég hef aðallega selt mína
muni héðan frá Dæli. Viðskipta-
vinirnir heimsækja mig hingað
cða hringja í mig og panta af mér
muni. En handverksmunir sem ég
hef unnið eru Iíka til sölu á nokkr-
um stöðum til dæmis í Varmahlíð,
á Akureyri og á höfðuborgarsvæð-
inu.
Unnið af gleði
Nú eru lleiri og fieiri aó hasla sér
völl í handverksiðnaói og þú
spyrð mig hvort ég hafi ráð handa
þeim.
Ég vil fyrst og fremst ráðleggja
fólki aó selja ekkert sem það er
ekki ánægt meó. Handvcrksmunir
eru fyrst nægilega góóir þegar
handvcrksmaðurinn tímir ekki
lcngur að selja þá.
Svo ættu allir að læra réttu
vinnubrögðin áður cn þeir hefja
sölu á handverki, það liggur ckk-
ert á. 011 svona vinna verður að fá
tíma til aö þróast. Handverkið þarf
að vera lifandi, með sál, unnið af
gleði handverksmannsins sem
skapar það og gott er aó þaó eigi
sér sína einstöku sögu.
Fjöður og sortulyngsblek
Sjáðu þessa skó, þeir eru einstakir
í okkar fjölskyldu. Maðurinn minn
veiddi villimink í gildru við ána
og ég og dóttir mín sútuóum
skinnið. Svo bjuggum við mæðg-
urnar til skó handa henni úr fióka
og brydduðum þá meó minka-
skinninu. Þetta cru skórnir hennar
Irisar Bjarkar."
Við þökkum Lenu fyrir spjallió
og staöfcstum heimsóknina í litla
húsið undir Stólnum, fjallinu háa
og tignarlega, með því að rita
nafnið okkar í gestabókina með
svansfjöður og bleki úr sortulyngi.
KLJ