Þjóðviljinn - 09.08.1938, Page 2

Þriðjudaginn 9. ágúst 1938.
Súla, algengur sundfugl við
strendur íslands, er svo ágætur
kafari, að hún kemst í meira en
40 m. dýpi.
*»
Lengsta leið, sem brunalið liefir
þurft að fara til þess að slökkva
eld, var ábyggilega þegar brunalið
New York-borgar fór í febrúar 1904
með 9 brunaliðsbíla og 2 stiga til
Baltimore, sem er 200 km. frá New
York.
**
Nemandinn: Kennari, hversvegna
eru svertíngjarnir svartir? ■
Kennarinn: Nú spyrðu heimsku-
lega drengur minn, ef þeir væru
ekki svartír, væru þeir alls ekki
svertíngjar!
**
Á steinkolatimabilinu lifðu gull-
smiðir, sem höfðu 25 cm. vængja-
haf og margfætlur, sem urðú 25
cm. langar.
**
Japanskeisari var til skamms tima
ekki einungis einvaldur stjórnandi
landsins, heldur einnig guð þess.
í meira en 2000 ár bönnuðu erfða-
venjumar keisaranum að umgangast
dauðlegt fólk og það var óhugsandi
að hann eða hans nánustu stigu
fæti sínum til annara landa. Þegar
Hirohito, núverandi keisari, ferðað
ist til Evrópu árið 1921, þá krón-
prins, varð mörgum Japönum svo
mikið um, að þeir frömdu harakiri
(kviðristu).
**
A: Nú fer ég heim, ég hefi ekki
sofiðf í 5 sólarhringa.
B: Og hvemig getur þu þolað
þetta maður?
A: Nú! Heldur þú að nokkur mað-
ur getí sofiðl í 5 sólarhringa?
**
A: Það er undarlegt, að hvítu
hestarnir mínir skuli éta meira en
þeir brúnu!
B: Af hverju getur það stafað?
A: Ætli það sé ekki af því, að
jég á 4 hvita hesta, en ekki nema
tvo brúna.
**
Læknirinn: Góðan dag, frú, hvern
ig líður yður?
Frúin: Mér líður ágætíega.
Læknirinn: En manninum yðar?
Frúin: Sömuleiðis.
Læknirinn: En börnunum?
Frúin: Læknirinn verður að fyrir-
gefa, að við eruin öll sömun frísk.
**
Hvað er þetta, þú ert kominn í
nýjan frakka.
— Já, eg skal segja þér eins og
það vildi til. Ég gat nefnilega ekki
komið með gamla frakkan líka heim;
frá veitingahúsinu.
•*
Tveir stúdentar voru að ræða um
hvernig þeir ættu að eyða kvöldinu.
Loks kom þeim saman um að varpa
hlutkestí um hvað gera skyldi og
kasta um það 5-eyringi. Ef krónan
kemur upp ,förum viðTi Bíó. Kbmi
hin hliðin upp, fömm við á dans-
leik, en ef peningurinn kemur nið-
ur á rönd, sitjum við heima og les-
um.
ÞJÓÐVILJtNN
Slpnrður fluiuuudssou.
Mínníngarorð.
Sigurður Guðmundsson
Ég kynntist honum á hress-
ingarhælinu í KópaVogi sumar-
ið 1931. Á berklahælunum blas-
ir við manni íslenzk æska, vor-
nál þjóðfélagsins í fölva hausts-
ins, — sjálft lífið í umsátri
dauðans. Á slíkum stöðum sem
þessum gefst manni kostur á að
kynnast, þó á skömmum tíma
sé, manngildi og persónustærð-
um, sem annars væru manni
óþektar, betur en víða annars-
staðar. I hópi berklasjúkhnga
hefi ég kynnst einna bezt ís-
lenzku þolgæði, viljaþreki og
hugprýði, — hetjuskap manna,
sem verjast og berjast geig-
lausri baráttu til hins síðasta
blóðdropa.
Sigurður Guðmundsson var
einn slíkra manna. Þegar við
kynntumst var hann á bezta
aldursskeiði, hinn gjörvilegasti
útlits og hélt lengst af sínum
ytri persónuleik svo vel, þrátt
fyrir veikindin, að furðu sætti,
— aðeins silfurlitar hærurnar
yfir enni þessa manns gátu
borið þess vott, að hann væri
eldri „að sárum en árum“. En
þessi ytri karlmennska stóð vit-
anlega í nánu sambandi við hið
raunverulega manngildi Sigurð-
ar: meðfædda eiginleika hans,
hagnýta lífsreynslu, skapgerð
og lífsskoðun.
Sigurður Guðmundsson var
eldheitur verklýðssinni frá því
er ég hafði fyrst spurnir af hon-
um. Mun hann hafa verið orð-
inn ákveðinn sósíalisti löngu
áður en við urðum persónulega
kunnugir, — og tilheyrði
Kommúnistafl. Islands frá því
að flokkurinn var stofnaður.
Það er ærið sorgarefni þegar
slíkir persónukraftar sem þessa
manns f jötrast árum saman við
sjúkrabeðinn á sama tíma sem
alþýðan hefir svo óumræðilega
mikla þörf einmitt fyrir svona
menn. Þetta, að vita sig óvígan
að mestu á vetvangi fjöldabar-
áttunnar, vissum við, sem bezt
þekktum Sigurð, að féll honum
þyngst, enda þótt hann æðrað-
ist hvergi.
Sigurður var maður, sem
hafði vitsmuni og þrek til að
halda sér í baráttustöðu fyrir
góðum málstað í hinum ótrú-
legustu kringumstæðum, —
jafnvel á sjálfri banasænginni.
Maður kom aldrei svo að rúmi
þessa manns, að hans hugfólgn-
asta umræðuefni væri ekki
frelsisbarátta alþýðunnar í ein-
hverri mynd. Hann skyldi, á
sínum tíma, manna bezt, nauð-
syn kommúnistaflokksins og lét
sér mjög hugað um gengi hans.
Með glöggskyggni sósíalistans
og stéttvísi verkamannsins
fylgdist hann með á örðugustu
stundum flokks okkar í inn-
byrðisbaráttu hans við hægri
tækifærisstefnuna og síðar
vinstri einangrunarstefnuna og
skildi manna bezt samfylking
og einingarpólitík flokksins,
sem mörkuð var af þriðja
flokksþinginu, — og sá í henni
fólgin sigur alþýðunnar og lýð-
ræðisins yfir afturhaldi og fas-
isma.
Sigurður heitinn mun hafa
legið rúmfastur og þungt hald-
inn síðastliðin 5 ár. Sem ferða-
langur og gestur, kom ég af og
til að sjúkrabeði hans. En
hversu ójafnan leik sem Sigurð-
ur átti í baráttu sinni við hvíta
dauðann, var þar jafnan fyrir
mér hinn sami víðsýni og gunn-
reifi baráttufélagi frá því í
gamla daga, — maður, sem ekki
lét sér koma til hugar að eyða
á gest sinn einni setningu við-
víkjandi eigin örðugleikum,
nema þá með karlmannlegu og
uppörfandi spaugi, rétt eins og
hans væri það hlutverk, að hug-
hreysta, en ekki mitt. Hér hitti
maður fyrir sér manninn, sem
lét til sín taka þjóðfélagsleg við-
fangsefni af lífi og sál, — allt
frá heimspólitík til landsmála,
frá stórpólitískum fjarsýnum
íslenzkra sósíalista til einbrotn-
ustu og nærstæðustu verkefna
í dægurbaráttu alþýðunnar, með
hugan jafnan þar sem bardag-
inn var harðastur.
Fráfall Sigurðar Guðmunds-
sonar vekur ekki aðeins sáran
harm. ættingja hans og vina.
Með dauða hans höfum við ís-
lenzkir sósíalistar á bak að sjá
einum af okkar sönnustu og
beztu samherjum.
Með félaga Sigurði er til
moldar hniginn einn þeirra
mörgu atgerfismanna, sem fall-
ið hafa í valinn fyrir einni fylgi-
plágu auðvaldsþjóðfélagsins,
hvíta dauðanum.
Það væri þó hin frekasta lít-
ilsvirðing við minningu þessa
fallna ágætismanns, að minnast
hans með einum saman tárum,
— til þess hefir hann með lífi
sínu gefið of glæsilegt og skýrt
dæmi til að breyta eftir.
Yfir moldum Sigurðar Guð-
mundssonar getum við ekki
metið rétt það sem tapast hef-
ir við fráfall hans, nema við
festum augun á því, sem við eig-
um eftir ómisst og okkur ber
skylda til að verja.
„Af skaða við nemum hin
nýtustu ráð“.
Við margföldum krafta okk-
ar í baráttunni fyrir einingu
aiþýðunnar gegn hinum fasist-
isku bandaöflum hvítadauðans,
— fyrir ríki lýðræðis og sósíal-
isma, — fyrir kollvörpun auð-
valdsþjóðfólagsins.
Á meðan við ekki gerum þetta,
liggja þeir Sigurður Guðmunds-
son og félagarnir, sem fallnir
eru, óbættir í moldu.
5. ágúst 1938.
Jón Rafnsson.
Bandarfik|aanðvaldlð
rœðst á verklýðshreyf*
ingnna og lífsk|ðr al-
þýðnnnar.
Effíir Gcorgc Morifís (Ncw Yofk),
Verkamenn í Bandaríkjunum
eiga nú í harðvítugri baráttu
gegn afturhaldsöflunum í land-
inu, er leitast við að velta byrð-
um kreppunnar yfir á lierðar
verkalýðsins með því að þrengja
lífskjör hans, lækka launin o.s.
frv. Hringaauðyaldið reynir eft-
ir megni að nota vald sitt yfir
atvinnugreinunum til að koma
Rosewelt á kné og gera stefnu
hans óframkvæmanlega. „Verk-
föll“ hringaauðvaldsins í at-
vinnuvegunum að viðbættum
niðurskurði fjárveitinga til op-
inberra framkvæmda á árinu
sem leið, hefir mjög flýtt fyrir
alvarlegri kreppu.
Enn hefir þó ekki komið til
verulegrar launalækkunarher-
ferðar, og er það fyrst og
fremst því að þakka, að verka-
lýðsfélögin eru margfalt sterk-
ari en þau voru á kreppuárun-
um 1931—32. Nú eru til sterk
verkalýðssambönd í þeim at-
vinnugreinum, sem mestu ráða
um launin alment, svo semstál-
iðnaði, bílaiðnaði, kofanámu-
greftri og skipaflutningum.
Þessi sambönd eru stofnuð af
„C. I. 0.“, „Iðnaðarskipulags-
nefndinni“, undir forystu John
Lewis, og þeim hefir enn tekist
að afstýra launalækkun í þess-
um atvinnugreinum. Aftur a
móti hefir launalækkun átt sér
btað í atvinnugreinum, þar sem
róttæku verkalýðsfélögin hafa
ekki náð fótfestu.
í véfnaðarvöruiðnaðinum hef-
ir verkafólkið orðið verst úti.
Þar eru róttæku verklýðsfélög-
in á byrjunarstigi, en fleygir
fram.Flest fyrirtækin hafa lækk-
að Iaunin um 12y2o/0. Samagegn
ir um skógerð, utan New York-
borgar. Einnig í öðrum grein-
um léttaiðnaðarins hafa launin
verið lækkuð. Jafnframt geng-
ur verr og verr að ná heildar-
samningum.
í skraddaraiðnaðinum er sterkt
o g róttækt verklj'fðssamband.
Þar hefir tekist að hindra launa-
lækkun. Nýlega gerði Kúrsch-
ner-verkalýðssambandið verk-
fall, undir stjórn Ben Gold, sem
er kommúnisti og forseti sam-
bandsins. Félaginu tókst að
hækka launin og bæta vinnu-
skilyrðin. Síðastliðið ár hefir
meðlimum sambandsins fjölgað
úr 10,000 meðlimum upp '
45,000. Barátta Kúrschner-anna
er dæmi um það, hvað hægt er
að vinna með ákveðinni bar-
áttu, einnig á krepputímum.
En hótunin um almenna launa
lækkun liggur á verkalýðnum
eins og mara. Þýðingarmesta
vígið ief sem stendur samtök
járnbrautarmanna og stóriðnað-
armanna. Ef tekst að berja í
gegn launalækkun í þessum
,,slagæðuma iðnaðarins, má bú-
ast við, að ekki takist að verj-
ast þeim í öðrum þeim iðnaðar-
greinum, er skyldar eru.
Við járnbrautirnar vinnur ein
miljón verkamanna. Stáliðnaður
inn veitir urn 750,000 manns
vinnu. í samningum er nú
standa yfir, krefjast jarnbraut-
areigendur 15°/o launalækkunar.
Enn hefir stálhringurinn ekki
borið fram slíkar kröfur, en
margt bendir til þess að þær
þéu í uppsiglingu.
Járnbrautarreksturinn í Banda
ríkjunum hefir verið algerleg?;
á valdi einkaframtaksins^ og er
nú víða „sjúkur" atvinnuvegur,
vegna vitlausrar samkepni og
skipulagsleysis. Er sennilegt að
honum verði ekki komið á he?i-
brigðan grundvöll nema með
rækilegri íhlutun hins opinbera,,
helst þjóðnýtingu járnbrautanna
Lagafrumvörp í þá átt munu
.yera í undirbúningi. En meðan
spjallað er fram og aftur um
endurbætur á atvinnurekstrin-
um, heimta núverandi valda-
menn hans 15% launalækkun.
En baráttuvilji meðlimanna í
verkalýðssamböndum járnbraut
armanna hefir aukist svo, að hú
undanfarið hafa þeir hvað eftir
annað tekið ráðin af hinum aft-
urhaldssömu stjórnum þeirra.
Ýmsir af foringjunum meira að
segja hafa tekið undir kröfu
meðlimanna um allsherjarverk-
falls-atkvæðagreiðslu. Undan-
farnar vikur hafa járnbrautar-
mannafélögin víða samþykt að
svara Saunalækkun með verk-
faHi. __
Járnbrautarverkamennirnir
yrðu þó að sigrast á ýmsum erf
iðleikum til þess að sigrá Í verkí
falli. Verkalýðsfélog þelrra eru
klofin. Fjögur stærstu félög
verkamanna og sýslunarmanna,
utan sjálfra lestanna, eru óháð.
Aðrir járnbrautarstarfsmenn
skiftast á um hin ýmsu stéttar-
félög A. F. og L. (verkalýðs-
sambands jafnaðarmanna). Fé-
lög þeirra hafa með sér lauslegt
samband („Railroad Union Exe-
cutives Association“)- En þeg-
ar á hefir reynt, hafa oftast nær
komið upp alvarlegar mótsetn-
ingar milli þeirra.
En járnbrautarverkamennirn-
ir eru bundnir af lögum um
jsáttatilraunir í járnbrautarvinnu-
deilum, er fyrirskipa sáttatil-
raunir mánuðum saman, áður
en leyfilegt er að leggja niður
vinnu. Samt er launadeiTa járn-
brautarmannanna orðin alþjöð-
armálefni, verkalýðurinn telur,
að erfitt muni að standast launa
lækkunarherferðina ef vörnin
bili hjá járnbrautarmönnunum.
Þessi almenna athygli verður sí-
vaxandi hvöt til ríkisstjornar-
innar til að beita áhrifum sínum
gegn járnbrautareigendum.
Niðurl.