Þjóðviljinn - 28.12.1938, Qupperneq 2

Miðvikudaginn 28. des. 1938.
þ j öeviLj iíoí
Djóðvujikii
mtefandi:
SwstelBingaíIlokkur alpýC« I
— Sósíalistaflokkurwn —
RiUtiórar: yf
Blmnr Olgeirsson.
Sigfús A, Sigu>h]art8if*o».
RiMlömarzkrifatofur: Hverfts-
götu 4 (5. kæö), siini 2270.
Afgreiöslu- og auglýsi»gaskrif-
stofa Austwstræti 12 (1. hæð),
sfcni 2184.
Áskriftargjöld á niámuði:
Beykjavik og nágrenni kr. 2,00.
AmiaMstaðar á landinu kr. 1,50.
! lauaasölu 10 aura eiatakið.
Vikimgspnent h. f. Hverfisgöt* 4.
Sími 2804.
Hversvegna er
ffárhagsáæfltin
bæjaríras leyní?
Ekki bólar á fjárhagsáætlun
Reykjavíkurbæjar fyrir árið
1939 ennþá.
Það á þó að vera búið að
samþykkja hana fyrir áramót,
og annan janúar á að fana að
framkvæma hana.
Hvað veldur að meirihluti
bæjarstjórnar leynir bæjarbúa
fyrirætlunum sínum- í þessu efni
fram á síðustu stundu?
Óhugsandi er að þessi virðu-
legi meirihluti líti svo á, að
þetta mál sé borgarbúum óvið-
kbmandi, þá varði ekkert um
það, því sé bezt að semja áætl-
luninjaj í ‘ró og næði og gefa svo
háttvirtum kjósendum hana í
nýársgjöf. Þessum mönnum er
að minnsta kosti ljóst, að aðal-
verkefni hvers Alþingis er að
semja ríkinu fjárlög. Og þá ætti
þeim einnig að vera ljóst, að
aðalverkefni hverrar bæjar-,
stjórnar er að semja bænum
fjárlög, og það fer fyrst og
fremst eftir því, hvernig það
verkefni er leyst af höndum,
hvaða dóm hún fær hjá bæjar-
búum.
Allt þetta er bæjarstjórninni
ljóst. Það hljóta því að vera
einhver sterk öfl að verki, sem
koma henni (meirihluta hennar)
til þess að leyna bæjarbúa fyr-
irætlunum sínum í þýðingar-
mesta málinu, sem hún hefur
með höndum.
Það þarf varla langt að leita
til þess að finna, hver þessi öfl
eru.
Bæjarbúar gera þá kröfu til
bæjarstjórnar, að hún gangi svo
frá fjárhagsáætlun næsta árs,
að tryggt sé, að verkamenn
þurfi ekki að ganga atvinnulaus-
lausir, dögum, vikum og mán-
uðum saman.
Vinna handa öllum, sem geta
unnið, er sú réttlætiskrafa, sem
allir hugsandi menn bera nú
til stjórharvalda ríkis og bæja.
Ekki atvinnubótakák, sem öllum
verður til óþurftar þegar fram
líða stundir, heldur lífrænvinna,
aukin framleiðsla, meiri útgerð,
meiri iðnaður, meiri ræktun.
Bæjarstjórnin getur ekki kom
izt hjá því að horfast í augu við
þá staðreynd, að það er hennar
verkefni að stuðla að því, að
útgerðin, iðnaðturinn og rækt-
unin aukist svid þegar á íiæsta
ári, að atvúnnuleysi verði út-
rýmt úr höfuðstaðnum. Að sjálf
sögðu á hún heimtingu á að
ríkið styðji hána í þessu efni,
en hennar er að hefjast handa'
og marka Ieiðfrnar.
Þess er ekki áð vænta, að
núveratidi meírihluti bæjar-
9tjórnar beri gæfú til þess að
hefja hér þjóðnýttan atvlnnu-
rekstur eftir þaulhugsaðri áætl-
Yíðsjá Þjóðvíljans 23. 12. '38
Olgeíirssons
jmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmrnmmm^^mmmi^mm^^mm
Afstaða Sjálfstæðisflokksins
í verkalýðsmálum
„Gleöilega rest“„ sagði Æru-Tobbi
karlinn, pegar ég hittl hann í gær-
„Hvem þremilinn meinarðu, mað-
ur?“ spurði ég vondur, „ég skil
ekki nema íslenzku“.
„Og láttu ekki sona. Það er ekki
* sáluhólpið fólk, sem ekki bíður gleði
lega rest“, sagði Æm-Tobbi, glotti
„Sjálfstæðisflokkurinn“ hefur
í mörgu breytt um pólitík í
orði kveðnu á síðasta áratug,
en! í engu máli mun sú breyting
eins áberandi og í verklýðs-
málunum.
Fyrir 10—20 árum var stefna
íhaldsins og síðan „Sjálfstæðis-
flokksins“ í verklýðsmálum sú,
að öll samtök verkalýðsins
væru af því illa, atvinnúrekend-
ur og verkamenn hefðu sömu
hagsmuni, verklýðssamtökin
væru bara verk launaðra æs-
ingamanna“ til að spenna upp
kaupgjaldið og setja af stað
stéttabaráttu, sem ætti engan
rétt á sér, af því hér væri í
rauninni engin stéttaskipting og
ekkert auðvald til.
Á þessum árum var forusta
íhaldsins tiltölulega hreinskilin
Hún kom fram sem gamaldags
íhaldssamur borgaraflokkur og.
hafði dyggðir og lesti slíks
flokks. Skýring þessa gamla í-
haldsflokks á einu hneykslanleg-
asta fyrirbrigði auðvaldsskipu-:
lagsins, atvinnuleysinu, var t.i
d. einfaldlega sú, að verka-
mennirnir nenntu ekki að
vinna.
Síðan þetta var hafa hins-
vegar tímarnir breytzt og
mennirnir með. Kreppan 1931
—1934 vakti sérstaklega fjölda'
landsbúa til umhugsunar um
vandamál þjóðfélagyns. Menn
létu sér ekki lengur nægja
sömu gömlu skýringarnar og
áður. Það var t. d. ómögulegt
að halda lengur áfram að skýra
atvinnuleysið með því, að
verkamenn nenntu ekki aðí
vinna, þegar þúsundir verka-i
manna heimtuðu það eitt að fá
að vinna og lentu m. a. s. í
harðvítugri baráttu út af því að
þessum kröfum þeirra um
un til þess að útrýma atvinnu-
leysinu. En fyrst svo er ekki,
ber bæjarstjórn að gera ráðstaf
anir til þess að auka og efla
einkareksturinn, og það svo
rækilega, að atvinnuleysimí
verði útrýmt. Það eru einmitt
þessi verkefni, sem meirihluti
bæjarstjórnar vill ekki snerta
við. Þeir herrar, sem þennan
margnefnda meirihluta skipa,
lifa í sinni barnslega einföldu
trú á einkaframtak og frjálsa
samkeppni. Öll vandkvæði at-
vinnulífsins eiga að læknast af
sjálfu sér, án þess að hið opin-
bera sé að grípa inn í —, sam-
kvæmt trúarsetningum íhaldsins
Meirihluti bæjarstjórnar ermilli
tveggja elda. Annarsvegar kröf-
ur bæjarbúa, hinsvegar frúin á
afskiptaleysið. Þessvegna leyna
þeir fyrirætlunum sínum um
fjárhagsáætlunina, því að þá
gæti svo farið, að þeir yrðu fyr-
ir minna ónæði.
En atvinnulausir verkamenn
mega ekki láta bæjarstjórnina
njóta næðis. Þeir verða að sýna
henni hvers þeir krefjast.
Reynslan hefur sýnt að bæjar-
stjórn lætur undan, þegarverka-
menn standa nógu fast að kröf-
um sínum. Þessa dagana verður
að bera kröfurnar fram, eftir
áramótin ér það of seint.
S. Á. S.
vinnu var ekki fullnægt. Fylgj-
endur „Sjálfstæðisflokksins“
breyttu líka um skoðanir marg-
ir hverjir og allir, nema stein-
blint afturhaldið, sáu að hér varð
að finna nýjar skýringar, taka
upp nýja aðferð í skrifum og
undirróðri, jafnvel að vissu
l!eyti nýja pólitík.
I
Þar sem íhaldið á þessum
tíma var í stjórnarandstöðu, sá
forusta þess sér hér leik á
borði — að bregða yfir sig
róttækúm hjúp, gera ýmsar
róttækar kröfur að sínum og
reyna að afla sér þannig vin-
sælda. Og það dugði ekki að
hika við þó þessi leikur leiddi
það stundum út í „róttæka
verklýðspólitík“. Aðalatriðið
varð sem sé fylgið. Hitt varð
að ráðast eftir á hvernig yrði
með framkvæmdina á hinni
„róttæku pólitík“ þess. Hér,
skulu nú nefnd nokkur dæmi
um hina nýju afstöðu íhaldsins.i
í bílstjóraverkfallinu 1935 tók'
íhaldið afstöðu með bílstjórun-
um og á funídi í Barnaskóla-
portinu, þar sem þetta verkfalí
kiom síðar fil umræðu, lýsti
Guðmundur Ásbjörnsson því
yfir, að það væri orðin hefð
: að verkamenn mættu stöðva
verkfallsbrjóta með valdi, —-j
bílstjórarnir væru því að vinna
löglegt verk, er þeir hindruðu
umferð um vegina og ríkis-
stjórnin ætti því ekki með að
r.ota símann til að njósna um
þa. s
í sjómannaverkfallmu 1938
lýsti Morgunblaðið því yfir að
kröfur sjómanna um kauphækk-
un væru í rauninni sjálfsagðar
og beindi öllum kröfum til rík-
isstjórnarinnar, sem yrði að láta
hið opinbera — eða almenning
— borga tapið á togararekstrin-
um.
í atkvæðagreiðslunni í Dags-
brún um hvort fjölga skyldi
iUpp^ í 300 ma'nmís’ í atvinnubóta-
vinnunni í byrjun nóvember,
ráðlagði íhaldið sínum mönn-
um að segja já.
Af hverju tekúr forusta
„Sjálfstæðisflokksins“ þessa af-
stöðu? Myndi hún reka þessa
pólitík, ief allir þeir verkamenn,
sem fylgja henni væru á móti
verkföllum, álitu verkfallsbrjóta
heiðarlega menn, vildu ekki líta
við kauphækkun og hötuðu at-
vinnubótavinnu? Nei! íhaldið
rekur þessa pólitík vegna þess,
að verkamenn þeir, sem enn
f ylgja , ,S jálf stæ ðisf lokknum ‘ ‘
líða jafnt undir atvinnuleysi og
kaupkúgun og aðrir verkamenn,
álíta verkföll óhjákvæmilegt og
sjálfsagt vopn verklýðsstéttar-
og heimtaatvinnubótavinnu eins
og aðrir. En þeir skilja sig frá
öðrum verkamönnu.m aðeins í
því að álíta að „Sjálfstæðis-/
flokkurinn“ muni vinna að þess-
um hagsmunamálum þeirra —
og foringjar „Sjálfstæðisflokks-
ins“ verða að halda þeim við
trúna með því að þykjast munu
gera það.
„Róttækni“ „Sjálfstæðisflokks-
ins í verklýðspiálum stafar
þannig af því að verkalýður sá,
sem flokknum fylgir, hefur
dregizt með inn í verklýðs-i
hreyfinguna og gerir sömu
frumstæðar kröfur og hún, —
og til þess að missa ekki fylgi
þessa verkalýðs lætur forusta
fliokksins svo sem flokkurinn
standi með þessum kröfum.
Það er ódýrt að gera kröfurnar
meðan flokkurinn er í stjórnar-
andstöðu, — og þegar broddar
„SjáIfstæðisflokksins“ væru svo
komnir í stjórn og farnir að
svíkja þær, þá væru róttæku
kröfurnar og verklýðsatkvæðin,
sem unnust á þær, búnar að
gera sitt gagn. Sjálfstæðisverka
mennirnir hefðu þá gert brodd-
unum sitt gagn og þeir þyrftu
ekki Iengur á þeim að halda.
En hvernig verkámenn þeir,
sem fylgt hefðu „Sjálfstæðis-
flokknum“ sættu sig við svik-
in, það eru foringijarnir ekki
að hugsa um nú, því klomist
þeir í stjórnaraðstöðu, þámunu
þeir hugsa sér að búa svo urn
hnútana, að verklýðshreyfingin
hafi eftir það ekkert að segja.
í trausti þessa leika foringjar
„SjálfstæðisfIokksins“ svo
djarft með eldinn nú.
Með því að taka upp þessa
„stefnu“ — eða réttara sagt
beita þessu lýðskrumi — tekur
forusta „SjálfstæðisfIokksins“
aðalkjarni auðvaldsins í Reykja?
vík, að leika glæfraspil. Yfir-
ráð auðmannastéttarinnar geta!
til lengdar aðeins byggzt á eimij
af tvennu: Ihaldssömum hugs-
unarhætti meirihluta fólksins,
sem fylgir auðvaldsskipuláginuj
af því að það geti ekki verið
betra, — eða harðstjórn, sem
hindrar róttækán hugsunarhátt
meirihlutans í að njóta sín. —
Lýðræðisleg yfirráð þeirrar auð-
valdsstjórnar, sem byggir hins-
vegar fylgi sitt á róttækum
blekkingum geta ekki staðið
lengi, — slík yfirráð „vinstri“-
fLokka stjómar í anda auðvalds-
ins geta orðið langlífari, en end-
ast ekki heldur til lengdar.
Með því að leika sér að eldi
róttækra krafna og hugsana er
því forusta „SjálfstæðisfLokks-
ins“ að leggja eld að sínu eigin
höfuðbóli, — að hjálpa iil við
að brjóta niður þann íhalds-
sama hugsunarhátt fólksins, er
hún áður studdist við, — þann
hugsunarhátt, sem þróuninsjálf
er að útrýma. En þessi pólitík
er sem nærri má geta skamm-
góður vermir fyrir flokk, sem
ætlar sér í stjórnarsess, til þes9
að framkvæma verklýðsfjand-
samlega pólftík, þvert ofalft í öll
núverandi loforð sín. Það er
því vitanlegt, að flokksforusta,
sem svona reiknar og breytir,
hún ætlar sér ekki að vera kom-.
in upp á fylgi kjósenda sinna
eftir að hún er kiomin fil valda.
Hún ætlar að stjórna án þeirra.
Hve gífurleg mótsetningin
mundi verða milli núverandi
orða og þáverandi gerða íhalds-
forustunnar sést bezt af því,
hve gífurleg sú mótsetning er
nú þegar milli krafanna um 300
menn í atvinnubótavinnu í
Reykjavík, sem sjálfstæðisverkai
mennirnir eru með, og fram-
kvæmda íhaldsmeirihlutans I
bæjarstjórn Reykjavíkur, þar
sem aðeins ier fjölgað upp í 190
manns! Og þetta gerist þó með^
an íhaldsforustan þarf á lýð-
skruminu að halda! Hvað mun
þá síðar verða?
Þessi glánnalega pólitík í-
haldsforkólfanna, — svona ger-
samlega andstæð þeirra takj
marki — vekur eðlilega óhug
þeirra íhaldsafla í öðrumflokk-
um, sem óská eftir samvinnu 1
við það. Það er eftirtektarvert
tímanna tákn, að einmitt Jónas
Quðmundsson, pólitískúr fram-
kvæmdastjóri Alþýðuflokksins,
skuli vara íhaldið við þessari
pólitík og heita á atvinnurek-
endavaldið að aðstoða sig til
að hemja vaxandi róttækni
verkalýðsins!
Einna skýrast kemur það í
ljós í sambandi við afstöðuna
til óháðs fagsambands, hve erf-
itt er oft að aðgreina, hvenær
lýðræðisöflin í „Sjálfstæðis-
fLokknum“ eru að berjast fyr-
ir góðu máli, eða lýðskrumar-
arnir nota sér gott málefni til
pólitísks framdráttar. Hvað ó-
háða fagsambandið snertilr þá
er vafalaust um hvorttveggja
að ræða. Verkamenn í „Sjálf-
stæðisflokknum“ vilja hafa jafn-
rétti við aðra verkamenn, eins
og eðlilegt ier, — og sannir lýð-
ræðissinnar í þeim flokki vilja
auðvitað hafa lýðræði í verk-
lýðsfélögunum, — en hin fasist-
iska foringjaklíka hugsar sér
gott til glóðarinnar, að reyna
að „slá sér upp“ á því að fylgja
nú máli lýðræðis og jafnréttis
og breiða þannig betur grímu
lýðræðisins yfir fasjstisk áform
sín. Afstaðan tíl óháða fagsam-
bandsins þarf því engan að
undra.
En hvert leiðir svo þessi póli-
tík forustuna í „Sjálfstæðis-
flokknum“ — ef þeim tekst ekki
að koma fasismanum á?
Hún leiðir til þess, að fjöldi
fólks, sem áður svaf svefni í-
haldsins og fylgdi foringjum
þess í blindni, vaknar til virkr-
ar þátttöku í pólitíkinni, gerir
kröfur og heimtar þær fram.
Sá sljóleiki yfirgnæfandi meiri-
hluta fólksins, sem íhaldsforust-
an áður byggði á, hverfur og
þáð fólk, sem einu sinni vaknar
til baráttu fyrir hagsmunum sín-
um, gefst ekki upp, þó bnodd-
arnir bregðist, heldur mun það
halda áfram — og það áfram-
hald leiðir hið vinnandi fólk að
tokum frá Sjálfstæðisflokknum
til sósíalismans.
En fyrir hina sósíalistísku
verklýðshreyfingu og Sósíal-
istaflokkinn skapar lýðskrums-
pólitík íhaldsforustunnar og
vaxandi róttækni sjálfstæðisal-
þýðunnar ástand, sem í senn
er hættulegt, ien opnar þó
mikla möguleika til að skapa
samfylkingu allrar alþýðunnar,
sem nú er tvístruð í ýmsum
fLokkum, gegn þeim fasisma,
sem hluti úr auðmannastétt
Reykjavíkur undirbýr með að-
stoð aðalforustunnar í „Sjálf-
stæðisflokknum“. — Framtíð
verklýðshreyfingarinnar á ís-
Iandi getur verið undir því
kiomin, að sósíalistar beiti rétt-
um bardagaaðferðum, ekki að-
eins til að tengjast alþýðu
og hvarf.
Ég paut í orðabækumar, enska
og danska. önnur gefur svarið:
Hvild. — Það er víst eilífa hvíldi*
þeira sáluhólpnu, og fari nú Æru-
Tobbi grábölvaður. — Hin gefur
svarið: Afgangur, leifar. — Fólk
bíður dauðann og grafarhvíldina,
— eða býður það leifarnar frá jól-
unum?
Reynið þið að spyrja bann Æru-
Tobba um það.
**
1 samkeppni uid erfdavísindin. —
Prófessor við Yaleháskólann í Hun-
tington hefur sýnt og sannað eftir
rækilegar rannsóknir og geysivíð-
tækar tilraunir að gáfnasnillingar,
geðveikir menn og afbrotamenn
fæðist yfirleitt fyrri hluta árs, e*
fólk ,sem reynist gáfað að hófi
og skjkkanlegt, fæðist síðari hlutu
ársins. Prófessorinn er ekkli, í vaf«
um. að ákveðjð samband sé niilb
árstíðarinnar, er barnið fæðist, og
skapgerðar þess og gáfnafars,
Hann segir líka, að miklu fleiri fæð-
jst haust og vor en á sumrin og
veturna.
Þá veit fólk hvemig það á að
haga sér.
•*
Nágrannarnir. — „Elsku vinur.
Mér þykir ákaflega fyrir þvi, a®
ein hænan mín hefur farið inn 1
garðinn hjá þér“.
„Taktu það ekki nærri þér, Pvr
að hundurinn minn náðý í hana og
stútaði henni“.
„Jæja, þá getum við verið kvittir-
Ég var svo óheppinn áðan að aka
bíinum yfir hundinn þinn“.
*•
Tannlæknir á Grænlandi hefui
birt þ\á niðurstöðu eftir rannsókn
á nokkrum þús. Eskimóa, að tann-
skemmdjr færist í aukana næst
verzlunarstöðunum, finnast t. d. hjá
29o/o kringum Julianehaab. En fjærst
verzlunum hafa tæplega 2°/»
skemmdar tennur. Engum kernUÉ
verr en Grænlendingum að missa.
tennurnar, því að þeir nota P®r
sem töng og naglbít og tæki til
allrar leðurvinnu. Handavinnan eJ1
par að réttu lagi tannavinna, en
verzlunin og menningin eyðileggur
allt.
AthygU skal vakin á auglýs'
ingu tollstjóra í blaðinú í dag-
Verða skattgreiðendur að hafa
greitt tekju- log eignaskatt fyr'
ir nýár, til þess að skatturin11
verði dreginn frá sk'attskyldun1
tekjum þeirra á næsta ári.
Jólatrésskemmtun Dagsbrún-
ar heldur áfram í kvöldoghefst
kl. 4 síðdegis.
Framsóknar og Alþýðiuflokksius
heldur og til að ná samband*
við þá alþýðu, sem enu fytóir
íhaldinu, hindra það, að hún
verði fasismanum að bráð °fif
skápa þainnig virka einingu adf'
ar alþýðu í lífsbaráttu hennai*
gegn auðvaldinu og erindrekwm
bess, hvar sem þeir standa.