Þjóðviljinn - 13.04.1939, Qupperneq 3

P J O Ð V I JINN
Fiinmtudagurínn 13. apríl 1939
Hvert stefnir?
ís'lenzka auðvaldsskipulagið
hefur með gengislækkuninni og
kúgunarráðs'töfununum í sam-
bandi við hana opinberað öng-
þveitið, sem það er komið í tiet-;
ur en nokkru sinni fyrr.
Augnabliks'valdhafarnir hafa
notað tækifærið til að reyna íl
sienn að breikka til hægri grund
völlinn fyrir völdum sinum og
kúga með þvingunarlögum þann
hluta alþýðunnar, sem þeir hing
að til hafa blekkt til fylgis við
sig en vita nú að þeir hafa svik
ið.
I.
Jónas frá Hriflu og aðrir
helztu leiðtogar Framsóknar,
höfðu með S. í. S. og áhrifum
sinum á bændastéttinni lagt
grundvöllinn að valdi sínu. Þeg-
ar hræsnað hafði verið um hríð
fyrir hugsjónum samvinnuhreyf
ingarinnar og barizt sæmilega
fyrir hagsmunum bændastéttar
innar, tókst þessum Framsókn-
aríeiðtogum að ná ríkisvaldinu.
Ríkisvaldið hafa þeir síðannot-
að til að BÍkápa úr því spillt
kerfi embættaveitinga og at-
vinnuyfirráða, til að tryggja
fllokksivöld sín. Nokkur mikil-
væg hagsmunamál bændastétt-
arinnar hafa verið framkvæmd
og fylgi bænda unnið með
þessu móti, — án þess bænda-
stéttin öðlaðist þar með nokkurt
öryggi í tilveru sinni eða af-
komu. S. í. S. hefur meir og
meir verið breytt í valdatæki
fyrir þessa drottnendur, en upp
runaleg hugsjón samvinnustefn-
unnar um þjóðlega og alþjóð-
lega sameiningu alþýðunnar
gegn verzlunarauðvaldinu hefúr
gleymzt og fyrnzt í hugum
hinna nýju herra þjóðfélagsins.
Innflutningshöftin urðu hið á-
kjósanlegasta tæki til að ná enn
meiri völdum yfir viðskiptalíf-
inu og voru líka óspart niotuð
til þess af valdhöfunum.
En valdið yfir Framsóknar-
flokknum og S. I. S. var ekki
einhlítt til að halda ríkis'vald-
inu áfram. Upprunalega hafði
samkomulagið við Albýðuflokk
inn tryggt nauðsynlegan þing-
meirihluta. En það samkomulag
varð að byggjast á því fyrir
Jónas frá Hriflu og hans skjald
sveina, að verkalýður Alþýðu-
flokksins yrði hinn þægasti,
gerði engar kröfur í sícsíalist-
is'ka átt, afsalaði sér frumburð-
arrétti sínum, forustuhlutverk-
inu í frelSisbaráttu alþýðunnar^
gegn auðvaldsskipulaginu, fyrir
einn baunadisk handa foríngjum
sínum. Endurbæturnar sem
verkalýðurinn knúði fram ineð
baráttu sinni ,var alltaf verið
að svíkja af honum aftur (eins
7 og verkamannabústaðirnir) en
embættin, sem „foríngjar“ hans
fengu, v'oru trvggð ævilangt.
Fn því meir, sem „foringj-
arnir“ misstu andlegu og póli-
tísku tökin á verkalýðnum, því
meir voru þeir með lögujn gerð
ir valdhafar verklýðshreyfingar-
innar. Og jafnóðum sem fjölda-
grundvöllur flokks þeirra
þrengdist, varð Alþýðusamband
ið því gildari aðili lagalega.
Frá því að vera skipulagningin
á samtökum undirstéttanna til
að rísa upp, gegn auðvaldsskipu
laginu, varð það einn helzti
máttarstólpi Framsóknarvalds-
ins, til að halda uppi fyrirkomu-
lagi fjármálaspillingarinnar.
En því veikari sem Alþýðu-
flokkurinn varð meðal fjöldans,
því meir tóku Framsóknarvald'
hafarnir að skyggnast eftir
bandalagi við sinn forna fjanda
til að festa völd sín, þó það
yrði þá að deila þeim að ein-
hverju leyti með þeim, sem Jón
as frá Hriflu áður hafði svívirt
mest.
II.
Tengslin milli Reykjavíkur-
valds Framsóknarflokksins og
„Grimsby-lýðsins“ myndaði
Landsbankmn eðlilega. I
bankaráði hans mættust Jónas
og Ólafur Thors, sem í æðra
veldi. Landsbankastjórnin hafði
allan hag af því að sameina
þessa ,,andstæðinga“. Húnvildi
forðast að Kveldúlfur yrðigerð-
ur upp á þann hátt að þjóðinni
yrði tap hans opinbert og tæk-
ist að sameina Framsókn og
Thorsarana um slíka stefnu, þá
værí sköpuð hin sterkasta skjald
borg um 'fjármálaspillinguna.
Pegar róttækni verklýðshreyf
ingarinnar haustið 1936 fór að
verða Landsbankanum óþægi-
leg, — þó vinstri leiðtogar AL
þýðuflokksins drægju óbeint út
henni með rangri baráttuaðferð
var tími til kominn að út-
víkka undirstöðu Framsóknar-
og Landsbankavaldsins með sam
vinnu til hægri. „Hægrabros-
ið“ færðist yfir Jónas fráHrifllu
andlit Framsóknarflokksins.
Og nú hefur sú samvinna
unnið stærsta sigurinn. Með
gengislækkuninni og kúgunar-
ráðstöfununum, sem henni
íylgja> geríst eftirfarandi:
1. Stórútgerðin í Reykjavík
fær milljónastyrk á kostnað al-
mennings í landinu.
2. Landsbankinn getur í
skjóli þessa styrks dulið töpin
á Kveldálfi og lætur nú að nafn-
inu til „gera hann upp“, án
þess það þýði mokkurn valda-
missi fyrir Landsbankastjórana
eða þeir verði látnir sæta á-
byrgð fyrir ráðsmennsku sína
með fé þjóðarinnar.
3. Thorslararnir halda einka-
völdum sínum áfram — sem
„fulltrúar“ Landsbankans íj
Kveldúlfi, — sem „fulltrúar“
þjóðarinnair í Liandsbankaráðinu
og sem „fulltrúar“ útgerðarinn-
ar í ;S. Í. F. — Framtíð þeirra
er héðan af tengd við Reykja-
víkurvald Framsóknarflokksins.
Eins og embættismannaklíka
Framsóknar í Reykjavík ætlar
sér að viðhalda völdum sínum
yfir bændastéttinni í kraftivalda
sinna yfir S. í. S., ríkiskerfinu
og bönkunum, — eins eiga
Thorsararnir, hinir nýju banda-
menn, að viðhalda völdunum
yfir smáútgerðarmönnunum í
krafti yfirráðia sinna í S. í. F.
en með Landsbankann og ríkis'
1 kerfið sem hjálparhellur. Pann-
ig ætlar hin nýja sambræðsla
tveggja fyrrum andstæðra
klíkna í Reykjavík að tryggja
völd sín yfir íslandi áfram.
4. Framsóknarleiðtogarniír
halda öllum sínum völdum og
tryggingin fyrir því að Thorsar-
arnir ekki sparki þeim, eftir að
hafa nú notað þá til að bjarga
sér, á að vera hið formlega upp
gjör á Kveldúlfi sem gerir
Kveldúlf að nokkurs konar rík-
isreknu fyrirtæki og innlimar
Thorsárana í hið sívaxandi em-
bættiskerfi ríkisvalds Fram-
sóknarhöfðingjanna. Samá-
byrgðin um snýkjulífið á vax-
andi ríkis’kerfi Islands, á að á-
liti Framsóknarleiðtoganna að
duga sem sementið í kiomandi
þjóðstjórnarvöld.
5. Heilds'ölunum er að vísu
unninn augnabliks skaði með
gengisilækkuniinni, en þeim er
um leið gefið tækifæri til að
vinna þann skaða upp á kostn-
að neytendanna með hækkun
vöruverðsins. Pólitík komandi
„þjóðstjórnar“ gagnvart þeim
verður eitt af tvennu: Annað
hvort verða þeir látnir græða
áfram eins og hingað til í
s'kjóli innflutningshaftanna og
graffa með undirróðri, sem
þeir kosta, undan ríkisstjórninni
til að ryöja braut fyrir sam-
eiginlegri harðstjórn þeirra og
stórútgerðarinnar, — eða „þjóð
stjórnin“ sker niður gróða-
möguleika þeirra, þó það kosti
hættu á nazistiskri uppreisn. En
síðari möguleikinn er vait hugs-
anlegur, þar sem það mundi
þýða stéttaáltök, sem ósjálfrátt
hrintu stjórnarstefnunni til
vinstri. I krafti raka stéttabar-
áíttunnar og með vissu svefn-
göngumannsins ganga Fram-
sóknarforingjarnir því beina
leið til sinnar eigin tortímingar
af völdum fasismans, ef sam-
starf verkamanna, bænda og
smáyitvegsmanna ekki megnar
að stöðva þá — og þjóðina
— á þeirri braut.
6.. Gengislækkunin sem ráð-
stöfun útflutningsvaldsins kem
ur mjög hart niður á öllum,
sem byggja á innlendum mark-
aði. Innlendir iðnvöruframleið-
endur, handiðnarmenn og aðr-
ar millistéttir bæjanna verða
hér alvarlega fyrir barðinu á
alræðisvaldi fámennrar auð-
manna- og valdhafaklíku. Fram
sókn sparkar frá sér grundvelli
sem hún var að reyna að skapa
sér meðal millistétta bæjanna,
en gefur íhaldinu þó tækifæri
til að vinna eitthvað af honum
eða halda sínu með því aðhluti
af Sjálfstæðisflokknum greiðir
atkvæði móti gengislækkun-
inni, án þess að það kosti flokks
klofning. Ella hefði Sósíalista-
fbkkurinn getað unnið á þessu
máli miklu stærri hluta milli-
stéttanna til bandalags við verka
lýðinn en hann nú nær til.
7. En þýðingai'mesta atriðið
í sambandi við gengislækkun-
ina fyrir þróun íslenzka þjóð-
félagsins er bannið við kaup-
hækkun. Kúgunarráðstafanirnar
gegn verkalýðnum með lögun
um frá 4. apríl eru verstu frels
isjskerðingar, sem þekkzt hafa
á íslandi, síðan lýðræði komst
hér á. Allar varnarráðstafanir
verklýðsfélaganna gegn yfir-
standandi gengislækkun, öll
samningsatriði, sem knúð hafa
verið fram með harðvítugri bar
áttu á áratugum, eru með einni
lagagrein gerðar að engu. Og
til þess að knýja þessa harð-
stjórnarráðstöfun fram erstjórn
Alþýðusambandsins látin eyði-
leggja síðustu leyfarnar af
trausti sínu meðal fjöldans.
Eftir verður sem fylgjendur Al-
þýðusambandsstjórnarinnar ein-
göngu heitti'úarflokkur, sem
engin skynsemi kemst að, en
trúir bókstaflega á Albýðublað-
ið og allt, sem í því stendur,
eins og fyrrum tíðar kristnir á
biblfuna. Með gengislækkuninni
fór Alþýðuflokksstjórnin út úr
pólitíkinni og inn í trúarbrögð
in — hvað kenningarnar áhrær
ir, og frá verkalýðsihreyfing-
unni inn í embættin — hvað
persónurnar áhrærir. (En i
landi, þar sem trú á „foringj-
ana“ og atkvæðagreiðsla eftir
atvinnuvonum enn er sterkari
en trú alþýðiunnar á sirin eigin
mátt og hlutverk sitt, getur
samt slíkur flokkur tórað um
Jarðarfðr Indriða Einarssonar
hríð á valdi atvinnuyfirráða og
ríkiskerfisins.). i
III.
Öngþveiti auðvaldsskipulags-
ins birtist hér á íslandi hvað
áþreifanlegásit í óreiðu og sukki.
togaraútgerðarinnar, — og þá
fyrst og’ fremst Kveldúlfi og
Alliance. Nú hafa valdhafarnir
ákveðið að fara sína leið út úr
þessari kreppu: þá leið að velta
byrðunum yfir á alþýðuna. Og
það, sem er það sérkennilega
við það hvernig þessi leið nú
er farin, er einmitt að gripið
er til þingræðislegrar harð-
stjórnar, með lögum er ofbeldi
beitt við verkalýðinn, mannrétt-
indi hans og frelsi skert til að
knýja fram hagsmuni skulda-
kónganna.
Ríkisvaldið afhjúpar sig sem
kúgunartæki lítillar valdhafa-i
klíku gegn verkalýðnum. Út-
þennsla ríkisvaldsins í atvinnu-
lífinu sýnir sig sem hættulegt
forni fyrir yfirráð klíku sem>
klófest hefur ríkiskerfið. Það
kemur nú í ljós hve blekkjandi
kenning Alþýðuflokksins um
ríkisreksturinn var, — hve
rangt var að ala verklýðshreyf-
inguna upp til baráttu fyrir rík-
isrekstri án tillits til þess hvaða
stétt hefði ríkisvaldið — og
hve hættulegt það var að leggja-
ekki megináherzluna á að búa
verkalýðinn undir valdatökuna,
undir að ná ríkisvaldinu úr
höndum fjandsamlegrar yfir-
stéttar í hendur alþýðunnar.
Pað eru því síðustu forvöð
að íslenzku alþýðunnj verði
ljóst hvert stefnir með gengis-
lækkuninni og stöðvi með sam-
tökum sínum þá þróun til harð-
stjórnar sem nú er hafin.
Til þess þarf alþýðan sjálf
að taka völdin í samtökumsín-
um og samstilla þau til sameig-
inlegrar baráttu fyrir hagsmun-
um sínum og lýðréttindum.
Verklýðsfélöjgin og það sam-
band, er þau mynda, — sam-
vinnusamtökin og þeirra lands-
samband verða ásamt Sósíalista
flokknum og þeim öðrum Iýð-
ræðisflokkum, er gæfu bera til
að skilja nauðsynina á einingu
lýðræðisaflanna í landinu, að
mynda þá þjóðfylkingu lýðræð-
isins, sem stöðvar •framrás harð-
stjórnarinnar og skapar hér á
íslandi það ríki alþýðu og frels-
is, sem vakti fyrir brautryðj-
endum verklýðs- og samvinnu-
hreyfingarinnar er þeir hófu
frelsisbaráttu alþýðunnar á ís-
landi.
Pað fannst víst mörgum og
ef til vill ekki að ástæðulausu
að líkfylgdirnar, þetta daglega
fyrirbæri á götum höfuðstaðar
ins, setti helzt til mikinn svip
iá lífið í Reykjavík.
En hvað sem því líður, þáí'
er víst að öllum má} það verða
til góðs að taka þátt í svo
virðulegri athöfn, sem jarðarför
Indriða Einargsonar var. Pað
leyndi sér ekki að Reykjavík
var að kveðja vinsælan ogvel
metinn mann, en þó var það
ljósast að templarar voru að
kveðja bróður, sem allir unnu.
Við jarðarförina mættu mörgl
hundruð templarar og gengu
embættismenn allra stúknanna'
í bænum og Hafnarfirði undir
einkennum. Embættismenn af
hinum ýmsu stigum reglunnar
báru kistu Indriða frá heimili
hans í Templara-húsið og úr
því að kirkjunni. I kirkju bar
Leikfélagið en úr kirkju báru
Frímúrarar og stúdentar í
kirkjugarð.
Á heimili Indriða talaði séra
Friðrik Hallgrímsson, í Templ
arahúsinu séra Friðrik Friðriks
son og Árni Óla blaðamaður,
Sem er æðstitemplar stúkunnar
Verðandi, en í þeirri stúku var
Indriði lengst, og nú hifci síðari
ár allt til dauða. í kirkjunni
talaði séra Jón Auðuns.
Ótfínn víð fólkíd
Framhald af 2. síðu.
ar vita að þegar fjöldinn, fólk-
ið sjálft virkilega hefst handa
til að berjast fyrir frelsi sínu
og lífshamingju, þá verða fram
Sókn þess ekki lengur reistar
skorður af kúgun nokkurra yf-
irstéttarmanna. Þessvegna ótt-
ast þeir fólkið og hata þástefnu
sem vekur blundandi krafta
þess til lífs, sósíalismann og
baráttuna fyrir virku lýðræði'
fólksins.
Pví er það að endanlega próf-
steinninn á hvern lýðræðissinna
um hvort hann er einlægur í
því að vilja verja lýðræðið,,
mannréttindi fjöldans, er það
hvort hann vill til þess einnigi
gera bandalag við „kommún-
ista“ innanlands og Sovétríkin
utanlands gegn fasismanum —<
hvort hann þorir m. ö. o. að
beita hinum lifandi stríðandi
kröftum sösíalismans með sér,
— eða hvort hann vill heldur
falla.
Fsramsólmafffét«ag
Afeureyfatr mó(*
ms&lív gcogis~
flækkumnuá mcd
öfllum atkv, gcgn 2
Framsóknarfélag Akureyrar
hélt fund s. 1. laugardag og var
þar rætt um gengismálið. Var
fundurínn svo einróma á móti
krónulækkuninni að mátmæli
gegn gengislækkun voru sam-
þykkt með öllum atkvæcum
gegn 2.
Hitt er annað mál hvort for-
maðurinn heíur sent samþykkt-
ina til viðkomandi aðila og læt
ur af því að ,,agitera“ fyrir
krónulækkuninni í einkasamt l
um og vinna þannig gegn Sam-
þykktum félags síns. Par reyn-
ir á manndóm hans, eftr því
lækkar eða hækkar gengi hans
s'jálfs eðlilegía innan félagsins
og utan.
7 /
Kappleíkur víð Emden
Framhald af 2. síðu.
Segir mikið. Fái Branuur þá tii
að byggja upp áhlaupin eins
og hann gerir iog fá ró yfir
stpilið, þá vaxa möguleikarnir
um mörg prósent. Mr.
Starfsstúlkuafélagið Sókn held
ur fund í Oddfellow-húsinu
(uppíi í kvöld kl. 9. Áríðandi mál
á dagskrá.
pvottakvennafélagið „Freyja1*
Fundur með kaffidrykkju verð-
ur haldinn á Amtmannsstíg í
kvöld kl. 8,30. Rætt verður um
gengismálið o. fl.
( / /
(/T
Ef húsiS mitt brennur, reyni
ég að bjarga því sem hægl er,
segir Alþýðublaðið í sambandi
vi'o gengismálið. Pað er býsna
sniðugt bragð, að kveikja lyrst
i húsinu, og síðan, þegar allt er
komið í óefni, þá er i’arið að
kasta út því, sem hendi er næst
og segja síðan: Pað var nú ég
sem bjargaði í þessu tilíelli,
annars helði ver farið. íslenzk
alþýða skilur ekki ennþá þessa
björgunarstarfsemi Alþýðu-
flokksins. Hannes minn á Iiorn
inu verður að útskýra hana
nánar.
Hannes á Horninu hefur nú
íundið út enn eina sólskinshlið
á gengislækkuninni. Hann slær
því föstu með sinni alkunnu
speki, að eftir 4 mánuði muni
iestallir verða orðnir sann-
íærðir um ,að hún hafi verið
óhjákvæmileg. Sennilega verð-
ur hún þá skoðuð sem „óhjá-
kvæmileg” blessun, sem Ál-
þýðuflokkurinn hafi orðið að
neyða alla alþýðu í landinu 111
að taka við, en hún ekki kunn-
að að meta. Pað va ri sannar-
lega dýrmætt að eiga slika
Jlannesa” a sem flestum horn-
um. Verst að við kunnura ekki
að meta þá — frekar en geng-
islæk kunina.
Saomastofan
Bergþórugötu 1.
Sauma allskonar kvenfatnað.
Einnig sniðið og mátað.
GUÐRON RAFNSDÓTTIR
Þér hljófíd ad komasf að gluggatium
— eínhvern fíma da$síns.