Þjóðviljinn - 13.05.1939, Qupperneq 3

t> J O Ð V ILiJINN
Laugardagurinn 13. maí 1939.
Hvert steinir is-
lenzkt anðvald?
IV. j
í'október 1931 voru sett mn |
flutningshöft hér á íslandi. Pau .
skyldu neyða þjóðina til þess
að spara útlendan gjaldeyri.
UndanfarLn ár hafði orðið halli
á gjaldeyrisverzluninni við út-
lönd. Skuldirnar út á við höfðui
vaxið urn tugi milljóna króna.
Þetta skyldi nú jafnað á þann
hátt að koma í veg fyrir að
þjóðiri keypti ekki eins mikla
vitlenda vöru og undanfarin ár.
1 nnflutningshöftin hafa nú ver
ið reyndj' í sjö ár iog hálft bet-
ur. Af þeirn ætti því að vera
fengin sæmileg reynsla. Svo
undarlega bregður við, að ef
vandlega er athugað kemur það
í l,jós, að þessi 7 ár hefúr inn
flutt vörumagn verið nokkur.n-'
veginn jafn mikið að meðaltali
fyrir hvern íbúa og næstu '4 ár-
in á undan. Innflutningurinn hef
ur alls ekki minnkað, heldur
vaxið með mannfjöldanum. En
með innflutningshöftunum hef-
ur verið hægt að hafa veruleg
áhrif á það, hvað hefur veriði
flutt inn og hverjir hafa flwtt
inn.
Sett var upp innílutnings- og
gjáldeyrisnefnd til þess að út-
hluta innflutnings og gjaldeyr-
isleyfum. í þefrri nefnd áttu
bankarnir áhrifa- og valdamestu
" fulltrúana.
Syo undarlega vill tif, að
mörg . þau verzlunarfyrirtæki,
sem stóðu höllum fæti gagnvart
bönkunum 1931, eru nú hvað
blómlegust.
Forystumenn peningavaldsins
;! hér á Islandi vita. á^eiðanlega,
iivernig á þessari undarlegu til-
viljun stendur.
Um það hefur að vísu fátt
verið talað opinberlega heldur
um hitt, hversu vel tækist að
stöðva skuldasöfnun við útlönd
fá hallalausa gjaldeyrisverzlun.
Þó. varð þrátt fyrir góðæri
þrengra í búi með gjaldeyrinn
með hverju ári sem leið.
Þegar svo vel hafði tekizt,
að láta undarlega tilviljun
bjarga skuldugum verzlunarfyr
irtækjum, rneðan forráðamenn
ríkis og banka hömuðust arð
bjarga verzlun þjóðarinnar
með innflutningshöftum, fóru
forráðamenn peningavaldsins á
íslandi að spyrja sjálfa sig: Er
ekki eins hægt að finna leið til
að bjarga útvegi þjóðarinnar á
þann veg, að einhver lukkuleg
tilviljun bjargi skuldugustu fyr-
irtækjunum?
Árið 1937 hafði verið' settur
yfir Kveldúlf eftirlitsmaður< er
mikið var af látið, hve vel hefði
verið til þess fenginn. Á því ári
jók Kveldúlfur skuldir sinar
um 2—3 milljónir króna. Eftir-
litsmaður Kveldúlfs var síðan
skipaður formaður í nefnd til
þess að finna ráð til bjargar
sjávarútveginum og rétt um
sama leyti gerður atvinnumála-
ráðherra.
Nefndin, sem vann undir
stjórn eftirlitsmanns Kveldúlfs,
fann leið til að bjarga útvegin-
um. „Alþingi hið nýja<( varðaði
leiðina: íslenzkan gjaldeyri
skyldi fella í verði. Qengi ísl,
peninga skyldi minnka. Þ’egar
þetta hafði fengizt samþykkt
vék hinn fyrverandi. eftirlitsmað
ur Kveldúlfs úr atvinnumálaráð-
herrastóli — fyrir forstjóra
Kveldúlfs.
Jafnframt þessu var sett tvö-
föld stjórn yfir hvort hinna stór-
skuldugustu útgerðarfyrirtækjay
yfirstjórn og framkvæmdastjórn
þrír menn í hverja stjórn. Á
þennan hátt skyldu bankarnir
fá „einskonar“ eftirlitsmenn"
með rekstri fyrirtækjanna, á
svipaðan hátt og Kveldúlfi voru
settir eftirlitsmenn 1937. En ör
uggara þótti það samt að kalla
það nýju nafni. Nú var það kall
að „uppgjör skuldugra togara-
félaga“*) Eftirlitsmaður Kveld
úlfs frá 1937 fyrrverandiatvinnu
málaráðherra og bjargvættur
sjávarútvegsins, varð að nýju
eftirlitmaður Kveldúlfs. Um
þetta segir Tíminn 11. apríl s. 1.
„Með þessum ráðstöfunum verð
ur bönkunum tryggður sá á-
góði, sem verður af gengislækk
uninni. Er því alrangt að hún
komi á nokkurn hátt hinum
skuldugu fyrirtækjum til góða,
áður en þau hafa greitt skuldir
sínar“. Ja-há!
V.
Hvernig verður íslenzkum út-
vegi bjargað með minnkuðu
gengi íslenzkra peninga?
Otfluttar afurðir hækka í verði
miðað við íslenzkan gjaldeyri.
Útgerðarmennirnir fá fleiri krón
ur fyrir fiskinn og aðrar vörur
sínar seldar úr landi, án þess
að þurfa að borga’ fleiri krónur
í kaup.
Hversu miklu nerriur lækkun
útfluttra sjávarafurða og hvern
ig skiptist hún?
Útflutningsverðmæti sjávar-
afurða 1938 var um 50 milljón-
ir króna (tæplega þó) og skipt-
ist sem næst þannig:
Saftfiskur, ísfiskur, lj'si o. fl.
selt úr togurum um 11 millj. kr.
Afurðir síldarverksmiðja og
karfa rúmar 9 millj. kr.
Söltuð síld, tæpl. 10 millj kr.
Aðrar fiskafurðir
tæpar 20 milljónir króna.
„Ágóði“, sem verður af geng
islækkuninni er urn 22% brúttó
eða um 11 millj. kr. Ef frá er
dregin hækkun, sem verður á
erlendri vöru til útgerðarinnar.
vátryggingargjöldum, viðgerð-
um o. fl., má gera ráð fyrir
,að nettó „ágóði“ sem verður
.af gengislækkuninni, fyrir út-
1 gerðina verði um helmingur af
brúttó ,,ágóðanum“.
I Bankarnir munu þykjast geta
ráðið að mestu yfir „ágóða, er
verður af gengislækkuninni“
hjá togurum og síldarverksmiðj
um.*) Það geta með góðum
hagræðingum orðið rúmar 2
millj. króna. Svo hafa þeir ein-
hverja von um, að geta náð í
einhverja ögn af þeim „ágóða,
sem verður af gengislækkun
inni“ hjá annarri útgerð.
Allan Jrann „ágóða, sem verð-
ur af gengislækkuninni“ á að
taka af verkamönnum, er vinna
fyrir kaupi greiddu í pening-
uin eða úttekt, og öðrum laun-
*) í Síðasta tbl. hafði orðið sú
villa að þar stóð: fyrirtækja f.
togarafélaga.
*) Stjórn síldarverksm. hefur
lagt til að greiða kr. 6,70 fyr-
ir hvert bræðslumál. Færð hafa
vérið rök að því, að hagnaður
muni géta orðið fyrir verksmiðj
urnár að kaupa það, á 7 kr.. En
með þessum ráðstöfunum verð-
ur bönkunum tryggður sá á-
góði er verður af gengislækk-
uninni.
þegum. „Hlutarmönnunum“ á
smærri fiskiskipum hefur ver-
ið sagt, að þeir fengju hlutdeild
í þessum ,,ágóða“. Það sem
þeir fá allir samtals ætti að
verða um 30% af ,,ágóðanum“
á fiskafurðum smærri fiskiskipa
— ef það verður þá ekki tekið
við söluna á þeim afurðum. Þeir
getá í öllu falli huggað sig við
það, að þeir fá eftir minnkað
gengi tiltölulega eitthvað hærra
fyrir hlutinn sinn en fyrir vinnu
ísina í landi, við vegavinnu, fisk-
vinnu og byggingavinnu, og til-
tölulega eitthvað hærra móts
við það, sem konur þeirra og
börn fá við fiskþvott og fisk-
verkun.
Til hvers verja bankarnir svo
„ágóðanum, sem verður af
gengislækkuninni“ ?
Til þess að bjarga og við
halda þeim togarafélögum, er
hafa verið rekin nreð mestu
tapi og skulda mest.
Á sama hátt og þeir hafa <not
að innflutningshöftin til að við
halda og bjarga verzlunarfyrir-
tækjum, sem voru skuldugust
1931.
þetta er stefna ísleuzks auð-
valds.
þetta er kallað að bjarga
útveginum og gjaldeyrismál-
um ísleinzku þjóðarinnar.
Öllu má nú nafn gefa!
VI.
Sparifé þjóðarinnar, „sem er
í veltunni“ í bönlcum og spari
sjóðum landsins er líklega um
70 millj. kr.-Með ráðandi stefnu
íslenzks auðvalds er því haldið
föstu hjá fyrirtækjum, sern
reynsla er fengin fyrir, að eru
rekin illa, tapa í frjálsri sam-
keppni þegar önnur græða eða
halda við. Og þeim fyriftækjum
á'að halda við á kostnað allr-
ar alþýðu í landinu, og: á kostn-
að sparifjáreigenda iog heili
brigðra velrekinna fyrirtækja.
Fyrir því er séð að heilbrigt
fyrirtæki og vel rekin eigi að
minnsta kosti örðugt með að fá
lánsfé og rekstursfé.
Til þess að gefa því gott
heiti mætti vel segja, að slík
fyrirtæki þurfi vitanlega ekki á
lánsfé að halda!
Þurfa heilbrigðir læknis við,
eða bjargálnarfienn styrk?!
VII.
Stundum er talað um dauða
hönd í sambandi við fjármál
og atvinnumál.
Það er „dauð hönd“, sem
leggur fjármuni í framkvæmd-
Árás á rétlindi síma-
manna og starismanna
við fleiri opinberar
stofnanir
Frumvarpí var laumað ínn á þíngíð um starfs-
reglur víð opínberar sfofanír án þess að bera
þser undir nokkur sfarfsfélö$.
Sígurvin og klukkan.
Félag ísl. símamanna hefur
barizt um tuttugu ára skeið íyr-
ir því að fá fastar starfsreglur
settar fyrir meðlimi sína. Á 20
ára afmæli íélagsins 1935
fékk það þessar langþráðu
starfsreglur í afmælisgjöf, írá
ríkisstjórninni. 'Starfsreglur
þessar fólu í sér miklar kjara-
bætur til handa símamönnum,
og veittu þeim all mikið öyggi.
Um líkt leyti fengu símamenn
aðra gjöf einnig frá hærri stöð
um. Maður er nefndur Sigurvin
Einarsson, hann er barnakenn-
ari að atvinnu, framsóknarmað-
ur að skoðun(?) og all hátt-
settur rnaðluy í iðnfyrirtæki einu
sem heitir dósaverksmiðja. Mað
ur þessi var gerður að formanni
í rekstrarráði nr. l,.en það hef
ur eftirlit með rekstri pósts, út
varps og símaj. í þessu embætti
uppgötvaði hann að taka yrði
upp eftirlit ineð vinnubrögðum
símamanna. Eftir hans ráði var
sett upp stitnpilklukka í gangi
símahússins, og skyldu starfs-
menn stimpla tímann þegar .þeir
kærnu til vinnu. En þrautin var
, ekki þar með leyst, einhver
; varð að hafa eftirlit með klukk
uririi. ‘Sigurviri hlaut embættið
i og 250 kr. að launum á mánuði,
| ,auk þess fékk hann skrifstofu
ir, sem ekki svara kostnaði og
fvrirtæki, sem ekki „bera sig“.
En hvað á að segja um þá
liönd, 9em beitir öllum brögð
um til að hilma yfir þvílík fyr-
irtæki og „bjarga“ þeirn á kostn
að heilbrigðra fyrirtækja og
j alls almennirigs.
Hún er ekki aðeins „dauð
hönd“ heldur drepandi.
Hún er ekki fulltrúi fyrir heil
brigt auðvald, heldur sjúkt. Það
er þessvegna, sem hún kýs
blekkingar fremur en skýrt mál,
vinnur með leikbrellum en ekki
eftir leikreglum, kýs ofbeldi
fremur en lýðræði, og býður að
lokum íasisma fyrir frelsi. Það
er þessvegna, sem hún k)'rs Öl-
af Thors og Stefán Jóhann til
æðstu stjórnarvalda til uppbót-
ar á þá Hermann og Eystein.
Meðal annarra orða:
Hvert stefnir íslenzkt auð-
uald? a+b.
í símahúsinu, þar semur hann
skýrslur um stundvísi og fjar-
vistir símamanna, og sumir
segja að þaðan sé dósaverk-
smiðjunni stjórnað.
Síðasta afrek Sigurvins er
að semja frumvarp til laga um
starfsregliur fyrir fólk við op-
inberar stofnanir. Með frum-
varpi þessu ef að lögum verður,
eru símamenn sviptir miklu af
þeim kjarabótum, sem þeir
fengu með starfsreglunum 1935.
Ekki var þetta frumvarp bor-
ið undir ^rieitt starfsmannafélag
heldur var því komið beint til
þingnefndar.
Símamenn eru staðráðnir í
því að láta ekki bjóða sér þá
smán og það réttindarán, sem
fyrirhugað er með samningi og
meðferð þessa frumvarps, án
mótmæla. Fyrsti liður þessara
mótmæla er sá, að þeir hafa
allir sem einn neitað að stimpla,
og hafa þeir þannig gert klukk
una og klukkuvörðinn atvinnu-
laus. Vonandi sér Eysteinn um
I að Siguryin haldi sínum 250 kr.
á mánuði,' væntanlega getur
Þjóðviljinn birt fréttir af því
innan skamms hvernig Eysteinn
fer að því.
Ætlar Breíð~
fylkíngín að
stöðva bygg~
íngarnarísnmar
Ekki bólar enn þá á, að rík-
isstjórnin, sem lagði milljóna-
byrðar á alþýðuna, „til þess að
auka atvinnuna”, eftir því sem
hún sagði, hafi gert ráðstafan-
ir til þess að tryggja' innflutn-
ing á byggingarefni. 60 hús-
byggingar geta hafizt, þegar
efnið er fengið. En ríkisstjórn-
in lætur verkamennina ganga
atvinnulausa og stofnar til enn
vaxandi húsnæðisvandræða í
haust og þó sízt á þau bætandi.
Hvað myndu íhaldsblöðin
hafa sagt, ef verkamenn hefðu
gert verkfall og stöðvað bygg-
ingamar? Þá hefði líklega
heyrst hljóð úr strokki um
„niðurrifsstarfsemi” „komm-
únista”! En þegar það er Breið
fylkingin, sem stöðvar bygg-
ingarnar, þá þegir öll hersing-
in.
Verkalýðsfélög bygginga-
manna verða tafarlaust að láta
þetta mál enn betur til sín
taka, til að sýna valdhöfunum
að svona ástand verður ekki
þolað.
Lesendar!
Skíptíð víð þá
sem auglýsa í
Pjóðvíljanum
Ás ?trH®isdlar Þfóðvil jans
scm æfla að hafa búsfaðaskipfí fíl-
kynní nýja heímilísfangíd á af~
gtreíðsfuna. Símí 2184.
Mngvallaierðlr
vegnrinn opinn
Fcrdk alla míðvíkudaga, lau$arda$a o^sunnu*
da$a þar 4íl daglcgar ferðír hefjast.
Steindór -
Símatr 15S0, 4581, 1582, 1583 og 1584
FATAPBESSm BETKJAVIKDB
(lEagins:.. dnr Jónssen)
Kemisk „Trikohl11 hreinsnn gnfnpressnn.
Hafnarsfrœfí 17. —Símí 2842.
Kemisk-hreinsar allan kvenn- og karl-
mannaiatnað, gardinnr, portéra og m. fl.
Sackjum. « Símí. 2743 Sendum.