Þjóðviljinn - 07.01.1940, Qupperneq 2

Þjóðviljinn - 07.01.1940, Qupperneq 2
Sunnudagur 7. jan. 1939. ÞJÖÐVILJINN piðOVlUlNN Ctgeíandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. Kitstjórar: Einar Olgeirsson. ' Sigfús A. Sigurhjartarson. Ritstjórna rskrifstofur: Aust- urstrspti 12 (1. hæð). Símar 2184 og 2270. Afgreiðsla og auglýsingaskrif- stota: Austurstræti 12 (1. hæð) sími 2184. Asbr íftargjald á mánuði: Reykjavík og nágrenni kr, 2.51. Annarsstaðar á land- inu kr. 1,75. I lausasölu 10 aura e'ntakið. Vikmgsirrent h. f. Hverfisgötu 4. Sími 2864. Reíðíð verk- fallsvopníð fíl hoggs Verklýðsfélögin verða nú að mæta þeirri staðreynd, að fiau hafa verið svipt þeim rétti, sem pau hafa á- unnið sér með áratuga baráttu. Atvinnurekendur beita nú fyrir sig Mkisvaldinu í baráttunni við verka- lýðinn, slíkt er í sjálfu sér ekki nema tiltölulega eðlileg próun, og bein afieiðing pess, að verklýðs- samtökin hafa ekki borið gæfu til pess að standa sanum í peirri stétt arlegu baráttu, meðal annars á pann hátt, að senda sína fulltrúa í Alpingi, og taka rikisvaldið pannig í’ sínar hendur, í stað pess að láta pað vera í h öndum atvinnurckenda og hálaunamamia. En ekki tjáir að fárast um pað, sem liðið er, hinn er kosturinn betri að horfast í augu við pær staðreyndir, sem fyrir liggja, og gera sér ljóst hvernig peim beri að mæta. Og petta er fyrsta og mest árið andi verkefni allra íslenzkra verk- lýðsfélaga, eins og nú standa sakir að gera sér ljóst hvernig pau geti endurheimt pað frelsi, sem Alpingi atvinnurekendanna og hálaunamann. anna liefur svipt pau. Þjóðviljinn getur ekki séð að pau eigi nema eina leið færa, og pað er leið verkfallanna. Verkfallsréttur inn hefur verið, er og verður hinn helgi réttur verkalýðsins. t auðvalds pjóðfélagi er hann eina vopnið, sem verkalýðurinn getur beitt til vemd- ar peim sjólfsagða rétti, að fá að verðleggja sitt eigið vinuuafl. Það sem verkalýðsfélögin ættu að gera er að undirbúa í pessum mán- uði allsherjarverkfall, og setja Al- þingi, pví er sanian kemur 15 febr. tvo kosti, að veita verklýðsfélögun um aftur fullt frelsi, eð horfast í augu við allsherjarverkfall ella. Al- pingismenn geta á einni dagstund losað höndin af verklýðsfélögunum, , að minnsta kosfi voru þau bundin á einum degi. Verklýðsfélögin verða að gera sér ljóst, að pau purfa ekki lengur að tala við hina einstöku atvinnurck- endur um kaupgjaldsmálin, pau i purfa ekki heldur að tala við félög atvinr.urekenda, nei, fulltrúar at- vinnurekendavaldsins, er Alþingi og ríkisstjórn, vað pann fulltrúa purfa verklýðsfélögin að tala, og við hann pýðir ekkert að tala, nema að verk- fallsvopnið sé reitt til höggs. Víðsjá Þjóðviljans 7. 1. ”40 Stcíán 0gmundsson: LÍFIÐ NÝTUR DAUÐANS Það ber tíðum við á torfæruieið- um mannlegra meinsemda, að lækn- ar verða að horfast í augu við pær óhugnanlegu staðreyndir að gera uppskurð á sjúklingum „upp á líf og dauða“. Oft eru slikir uppskurð- ír gerðir í fullri vitund pess, að par verði engu um þokað, kveikur lífsins sé þorrinn og augnablikum skipti unz hann er kulnað skar. En auk pess sem læknirinn telur hin ýtrustu ráð skyldu við sjálfan sig og hinn dauðvona mann, veit hann og að pær fómir, sem dauð- anum eru færðar á slíkum stundum geta orðið lifinu ómetanlegar. 1 dauðameini eins birfist lífgjöf ann- ars og pannig mjakast þróun lækna- vísindanna eftir drottins órannsakan legu vegum. Það hefur ein slík læknisaðgerð verið framkvæmd á tslandi nýlega, að vísu ekki á skurðarborði sjúkra húsanna, framkvæmd með hníf í hönd, heldur með vopni orðsins, skeleggu og öruggu, en i fullri vit- und un'. að meinsemdin, sem skor- ið er til sé dauðamein til rannsókn- ar öðrum til lífs. Það er Einar Olgeirsson, ritstjóri „Réttar‘‘, sem að þessu sinni, sem og jafnan áður, hefur valið sér hið stóra Mutverk; ]>að er holskurður til rannsókna ó metnsemdum hins marghrjáða líkama pjóðskipulags- ins. — Verkefni rannsóknarinn- ar ná yfir tólf ára skeið, frá pví að meinsemdin byrjar að skjóta öngum og sjúga prótt og lífssafa úr einstökum liffærum, unz hún er orðin að óstökkvandi svelg sem allur pjóðarlíkamiim er pindur til að fylla næringu og kröftum. Hinn sjáanlegi vottur meinsemdar- innar persónugerfist í einum manni, Jónasi frá Hriflu, en smidurrak vefj- anna sýnir viðhöfn sjúkdómins, eðli hans og undirrót. Rannsókn Einars leiðir fjölmargar nýjar staðreyndir frain á sjónarsvið- ið. Hún máir út rissmyndir hinna heitu augnabliksmanna, er í kjökurtón sakna smábamdaforingjans og „sósíalistans“ frá Hriflu eins og horfins vinar, sem lent hefur í slæmum félagsskap og ef guð lofar, á afturkomu auðið. í stað peirra dregur Einar upp skýra mynd, mcð yfirveguðum dráttum kaldrar rann- sóknar og raunsæis, mynd, sem lýs- jir staðháttunumi í þjóðfélagi tslend- inga, pegar Jónas tekur að virða útsýnið fyrir sér, og dregur enga íiui á að úr hlaðvarpanum frá Hriflu lagði maður af stað, sem vissi hvar I hann var isttaddur og hvert hann ætlaði. Þess mun ekki fundinn stað- ur að mynd Einars sé spéformuð sjónhverfing svikinna lita, hitt munu flestir finna að rósemi framsetning- arinnar sé vottur pess að verkefnið hefur verið skilið með yfirburðum pess manns, sem þorir að viður- kenna sannleikann sagna beztan. Skoðanir manna um Jónas, einlægni hans og svik, reynast alrangar. 011 svikin verða að efndum lians iijart- fólgnustu loforða, peirra, sem hann hafði gefið sjálfum sér. Enginn hefur vaxið meira af and- róðri íslenzka afturhaldsins, heldur | en Jónas frá Hriflu. Og í þann tíma sem íhaldið hafði ekki augum litið hinar mörgu vistarverur í hjarta hans leit blátt áfram út fyrir að hamfarir pess og heitingar hefðu sömu áhrif á hann, eins og pekkta íslenzka þjóðsagnapersónu, sem nafn kennd er af viðskiptum sínum við Sæmund fróða. Jónas gildnaðí og reis við hverja bölbæn og af honum stóð glæsileiki framfaramannsins, er vinstri öflin eygðui í hinn práða for- ingja. En aldrei Ieit hann fegurri sól, en skynvillu pá, að hann væri hinn kjörni stríðsmaður fólks ins til að koma auðvaldinu á kné. Jónas var að sönnu andstæðingur í- haldsins, en íhaldið var aldrei and- stæðingur hans. Hann átti aðeins einn andstæðing, og pað var of sterk byltingasinnuð alpýðuhreyfing. þar sá hann ofjarl sinnar einræð- issinnuðu og metnaðargjörnu ska])- gerðar. En afturhaldið var Jónasi andhverfa pess, sem hann reyndist því, Jónas vilcli aðeins koma púka pess í sauðarlegginn. Einar segir: „Hugmynd hans var sú, að „milliflokkur“, sem styddisí við bændastéttina geti ráðið landinu með pví að liagnýta sér aðstöðuna milli burgeisastéttar og verkalýðs, ger-a bandalag við pessar stéttir á víxi eða öllu heldur pá menn, er ráðið gætu afstöðu þessara stétta, svo pær ekki kollvörpuðu valdi milliflokksins“. Fyrsta skilyrðið var pvi að „hrinda þingmeirihluta aðal- flokks burgeisastéttarinnar“, „annað skilyröið, strax og þessu takmarki var náð, var að hindra að verkalýð- urinn — næði völdum og pví varð aö komja, í veg fyrir að verka- lýðurinn skipaði sér saman í einn sjálfstæðan, sósíalistiskan flokk, er ræki pólitík sína bæði með hagsmuni alpýðunnar til sjávar og sveita fyrir augum“. Þetta er höfuðundirstaða og ivaf rannsóknar Einars, er síðan opnar útsýn yfir alla próun hinnar póli- tískn spillingar síðustu ára. Áhenni ris bygging valdakerfisins, einokun á mönnum og málefnum, fyrirtækj- um og hugsjónum og loks iieljar- stökkið. yfir á gljúfurbarm aftur- haldsins. Jónas hefur fengið gáfu liinnar pólitísku jafnvægislistar sem náðar gjöf og pannig leikur hann „konst- ír“ sínar á örmjóum præði yfir liið óbrúandi djúp stéttamótsetninganna, unz iðandi straumur vaxandi pjóðfélagsátaka nálgast fætur hans, pá kastar hann sér á pann bakkann, sem hann hafði valið fótum sínuin forráð í hóp trúrra dandissveina. En stríðsmaður fólksins er horf- inn. Allar tálvonir stirðnuðu í á- sjón þess, þegar gríma hins harð- gera óhvikula baráttusvips tók að éígai o:g í l'jós komu# drættir, slapp- ir og flöktandi, eins og dumbungs- veður, sem brugðið getur til beggja vona. Mollan stendur sjaldan lengi. Og þeir sem glöggvastir voru sáu fljótlega að veðrabrigði voru i lofti og hin pólitíska loftvog Jónasar mundi verða alpýðunni ótrygg til að hætta heyforðanum að þurrka- spám h ennar. En svo sem hrakyrði íháldsins forðum urðu honum næring, tók gagnrýni sósíalista, og pá fremst allra Einars Olgeirssonar að verka á hann eins og guðsorð á fyrrnefnda p jóðsagnahetju; hann liefur minnkað, sigið saman, og Ioks hvarflað iinnl í flokk þeirra, sem aldrei tókst að leyna peim eðlispáttum, sem ttoninn hefur leltt í ijós að uppruna iegastir voru í fari Jónasar. Menn geta náttúrlega huggað sitt góðfúsa hjarta með því að segja að á freist ingarstund hafi hann frekar kosið það hlutskipti að verða kjarninn í ! meinsemd afturhaldsins, heldur en hætta á pað að verða á sínum tíma fjarlægður sem óhollur versi á félagslíkama fólksins, vegna stefnu miða sem ósamrýmanleg eru hags- munum pess. En hvað sem hjarta- gæzku manna liður verða pær stað- reyndir ekki umflúnar, sem rann- sókn Einars hefur leitt í ljós. Þeir sem pora að skyggnast inn í holund peirrar meinsemdar, sem hann hefur skorið til, munu sann færast um að sá líkami, sem hún hefur sundurgrafið er dæmdur til að deyja — þeim hugsjónum til lífs, sem fegurstar hafa lifað í brjóstum manna. Þannig fær lífið notið dauðans. Hagstofan heldur því fram að það þurfi 112 kr. til þess að afla sömu lífsnauðsynja núna um ára- mótin eins og fengust fyrir 100 kr. um síðustu áramót. Á þessu sama tímabili hefur það gerzt, að verðgildi íslenzkra pen- inga hefur fallið um 33 af hundr- aði. Allir er u sammála um að slík verðfelling krónunnar, hljóti að hafa í för með sér allt því tilsvar- andi rýrnun á kaupmætti hennar, Maður gæti því freistazt til að halda að verðfelling krónunnar ein hafi hlotið að verka þannig, að 100 kr. í jan.—marz 1939 mundu hafa álíka kaupmátt og 120—130 í okt.—des. sama ár. Þá er það alkunn staðreynd, að fjöldi vörutegunda hefur hækkað á liðna árinu um 100%, sum^ir jafnvel meira, aðrar aftur minna. Það má minna á vörur eins og kol og sykur, það vörumagn, sem kost aði eina krónu af þessum tegund- um, fyrir ári kostar nú um 2 kr. Verð mjög margra vörutegunda hefur hækkað þannig, að það sem áður kostaði 1 kr. kostar nú um kr. 1.50. Sárfáar vörutegundir standa 1 stað. Ekki er vert að gleyma því, að húsaleiga hefur ekki hækkað á árinu og flestar neyzluvörur, sem framleiddar eru í iandinu sjálfu hafa nokkuniveg- inn staðið í stað. Það liggur við að maður fari að trúa því, að enn gerizt kraftaverk meðal vor, þegar hagstofan kemst að þeirri niðurstöðu, þrátt fyrir allt þetta, að sömu lífsnauðsynjar hafi fengizt fyrir 112 kr. í okt.— Þjócsfjórnnrp.nginemiv'nir pekkja sífia. Þeir gáfu Mannerheim gfir 40 piísund krómir, en neituðu að skila íslenzkum sjómömmm aftur eiruim egri af milljóruinam, sem rikiö og Kueldúlfur rcendu af peim í sumar ■ Ölafur Thors talar í áramótahug' teiðingunum um sína „ástkœru‘c jinnskn pjóð og meinar Mannerheim En ást hans til íslenzku pjóðariiinaf birtíst í pui að puinga upp á hand kaupprœlkun, rikislögreglu og sveita flutningum. — Ást lmns á peirri íslenzku uirðist grunsamlega liK Mcmnerlieims á peirri finnsku. Þeir elska pœr báðjr, meðan peiri fá ctð ráða peim og arðrœna. En ef pœr poht peim pað ekki, pá — — já, 1918 talar sínu máli í Finnlandi og fgrirœtlanir Ólafs Thors eftir 9. nóu. 19.12 eru ekki gtegmdar enn. des. 1939 eins og fengust fyrir 100 kr. jan—marz sama ár. En Al- þingi ætlar þó öllum landslýð að gera ennþá meira kraftaverk. Það ætlar mönnum sem sé að afla sömu lífsnauðsynja fyrir 106 — 109 kr. nú eins og fyrir 100 kr. um áramót 1938—39. En mesta kraftaverkið sem gerzt gæti á þess ari kraftaverkanna öld væri þó á~ reiðanlega það, að hagstofan gæti gert mönnum skiljanlegt hvernig þeir eigi að fara að því að komast af með 112 kr. í stað 100 kr. fyrir ári síðan. Um þingið talar maður ekki, þeir „ábyrgu” eru auðvitað yfir það hafnir að gera grein fyr- ir verkum sínum. Ungherjar! Skemmtífundur verður í Hafnarstrætí 21 í dag kL 4 e, h, Tíl skemmtunar : Upplestur Kvíkmynd Leíkrít o, fl. Mætíð stundvíslega og takíð með ykkur gestí. Hverníg á að lifa á 112 kr. í siað 100? Hvad scgír Hagsfofan um þad?

x

Þjóðviljinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.