Þjóðviljinn - 19.10.1943, Page 1

8. árgangur.
Þriðjudagrur 19. október 1943.
234.
Þjóðviljinn 8 síðnr!
Herðið fjársöfnunina fyrir
stækkun Þjóðviljans.
Framlögum í blaðsjóð Þjóð-
viljans er veitt móttaka á skrif-
stofu Sósíalistaflokksins, Skóla-
vörðustíg 19.
töiublað. ÞjóðViljinn 8 síður!
STJOBNMALAFUNDURINN f
LISTAMANNASKÁLANUM
ANNAÐ KVÖLD.
Dýrtídín
Olían
Mfólkín
Þetta eru málin, Sem verða
til umræðu á hinum opinbera
stjórnmálafundi í Listamanna-
skálanum, er hefst klukkan níu
annað kvöld.
Þetta eru málin, sem'eru um-
ræðuefni bæjarbúa þessa dag-
ana.
Hvernig er hægt að vinna
bug á dýrtíðinni? spyrja menn.
Allar ráðstafanir ríkisvaldsins
í því máli hafa sýnt sig að vera
kák eitt. Hversvegna? Vegna
þess að ríkisvaldið og flokkar
yfirstéttarinnar vilja ekki fara
þær leiðir, sem sósíalistar hafa
bent á, — þeir vilja ekki fara
þær leiðir af þeim ástæðum, að
þær koma að nokkru leyti í
bág við pyngju og sérréttindi
nokkurra auðborgara.
Brynjólfur Bjarnason
Brynjólfur Bjarnason mun
flytja fyrstu ræðuna á fundin-
um annað kvöld og taka dýr-
tíðarmálin til meðferðar. Mun
hann benda á leiðir sósíalista
og sýna fram á hvaða viðtökur
þær hafa fengið. Brynjólfur
mun einnig ræða um hina nýju
vísitölu fyrir landbúnaðarafurð
ir, sem mjög hefur verið rædd
meðal allra launþega. Mun
hann gera grein fyrir afstöðu
sósíalista til vísitölunnar.
*
Þá hefur olíumálið ekki síður
vakið umtal nú síðustu vikurn-
ar. Það hefur nefnilega svo illa
tekizt til fyrir auðhringana,
sem olíusöluna hafa einokað,
að margt hefur komið í dags-
ins ljós, er þeir hefðu heldur
óskað að væri áfram geymt í
koldimmum peningaskápum
þeirra. En um leið og ýmislegt
um starf þeirra hefu'r afhjúpazt,
hefur það sýnt sig hvernig rík-
Framh. á 4. síðu.
Suður af Krementsúk hefur rauði herinn unnið
mikinn sigur, brotizt gegnum varnarlínur Þjóðverja
á 45 km. svæði, og tekið 23 bæi og þorp. Rússneskt
stórskotalið og fótgöngulið streymir vestur á gresj-
umar, og hrekur þýzka herinn til undanhalds.
Framsveitir rauða hersins eru komnar langt vest-
ur fyrir Dnépropetrovsk, og sækja nú einnig til borg
arinnar að vestan. Er talið að her Þjóðverja þar sé
í mikilli hættu.
í Melitopol hefur verið barizt látlaust í sex sól-
arhringa, og virðist vöm Þjóðverja vera farin að lin-
ast. í gær náði rauði herinn miðhluta borgarinnar
á vald sitt, og hóf þegar ofsalegar árásir á þýzka
liðið sem enn verst í suðurhluta borgarinnar.
Rússum tókst að brjótast vest
ur yfir Dnjeprfljót • á þremur
stöðum í gær, og virðist varn-
arlína þýzka hersins við fljótið
vera alstaðar rofin.
Talsmaður þýzku herstjórnar
innar hóf í gær á ný afsakanir
fyrir undanhaldi Þjóðverja á
austurvígstöðvunum, óg sagði,
að á Dnjeprvígstöðvunum væri
þýzki herinn að halda undan af
herstjórnarástæðum. Stingur
þetta mjög í stúf við áróður
þýzka útvarpsins undanfarið,
sem hefur hamrað á því að
varnir þýzka hersins við Dnjepr
fljót mundu standast allar árás-
ir.
Bandamönnum veitir
betur á l'talíu
Bardagar halda áfram á Vol-
tuniovígstöðvunum á Ítalíu, og
einnig á austurhluta landsins,
og veitir Bandamönnum livar-
vetna betur, en engar stórbreyt-
ingar hafa orðið.
í útvarpi frá Moskva segir,
að sovétherstjórnin sé í þann
veginn að senda til vígstöðv-
anna óflugar vélahersveitir og
fótgöngulið, er til þessa hafi
verið haft sem varalið.
Fjöldahandtökur
norskra mennta-
manna
Sænska útvarpið skýrir svo
frá að 9 prófessorar, nokkrir
dósentar og um 40 stúdentar
við Oslóháskóla hafi verið hand
teknir í sambandi við breytíng-
ar, er gerðar hafa verið á upp-
tökuskilyrðum í háskólann, í
þá átt að stjórnmálaafstaða
stúdentanna hefði þar úrslita-
áhrif.
Meðal þeirra, sem handtekn-
ir hafa verið er Magnus Olsen,
hinn kunni vísindamaður í nor-
rænum fræðum, Sverre Steen,
Framhald á 4. síðu.
Utan dagskrár í neðri deild
Alþingis í gær kvaddi Finnur
Jónsson sér hljóðs og fór fram
á það við atvinnumálaráðherra,
Vilhjálm Þór, að Alþingi yrði
gerð grein fyrir því hvernig
uppbætur á innlendar landbún-
aðarafurðir skiptust á hvert
býli eða hvern bónda á land-
mu.
Út af þessari fyrirspurn upp-
lýsti ráðherrann að ríkisstjórn-
in skipti uppbótum þessum á
kaupfélögin samkvæmt útflutn
Útgerðarmenn á Ausiuflandi:
Krefjast milliiiöalausrar olíusölu
og endurgreiðslu frá olíufélögunum
„Fundur í Samvinnufélgi útgerðarmanna í Neskaupstað,
haldinn 17. október 1943, skorar á Alþingi og ríkisstjóm að
gera nú þegar þær ráðstafanir sem til þess þarf að samlög eða
samvinnufélög útgerðarmanna geti fengið dreifingu olíu í sín-
ar hendur án óþarfa milliliða. Ennfremur skorar fundurinn
á Alþingi og ríkisstjóm að hlutast til um að olíufélögin og
Olíuverzlun íslands h.f. og Shell h.f. endurgreiði útgerðarmönn-
um þá álagningu á olíu sem upplýst er að verið hefur of há
að undanförnu, samanber yfirlýsingu nefndra olíufélaga.“
ingsskýrslu eða afhenti S. í. S.
það í heilu lagi, og tæki aðeins
kvittanir frá þeim. Þá ítrekaði
Finnur beiðni sína um sundur-
liðun.
Áki Jakobsson þingmaður
Siglfirðinga kvaddi sér hljóðs
og tók undir tilmæli Finns og
og fór ennfremur fram á, að
ríkisstjórnin tæki kvittun frá
hverjum einstökum framleið-
anda fyrir því uppbótafé, sem
hann veitir viðtöku.
Þegar svo var komið lýst-i ráð
herrann því yfir, að það yrði
ekki gert, nema Alþingi óskaði
þess sérstaklega.
Svo sem lesendur blaðsins
muna nema uppbætur þessar
kr. 15,5 milljónum kr. og það
verður að segja, að það er í
mesta máta óviðkunnanlegt af
ríkisstjórninni að greiða út
slíkt fé án þess að heimta sann
anir fyrir því, hve miklar upp-
bætur ‘ hver bóndi fær. Ríkis-
sjóður tekur kvittun hjá hverj-
um þeim, er laun þiggur úr*
sjóðnum, og hverjar aðrar
greiðslur, og er það með öllu ó-
tækt að önnur regla sé viðhöfð
þegar svo stórfelldar upphæðir
eru greiddar, sem þessar upp-
bætur.
; Uppbætur þessar eru greidd-
Framhald á 4. síðu.
VINNAN
Vinnan, 8. tbl. 1943, er ný-
komin út.
Jón Rafnsson skrifar um
Bandalag alþýðustéttanna og
ræðir þar nauðsyn hinnar stétt-
arlegu einingar og tilraunir
þær, sem gerðar hafa verið til
að spilla þeirri einingu.
Jón Sigurðss. skrifar: Mennt
er máttur, og fjallar greinin
um fræðslustarfsemi þá, sem
Alþýðusambandið er nú að
hefja og nauðsyn fræðslustarf-
Framh. á 4. síðu.
m tÉBBl lniíp
Stúkan Verðandi nr. 9 held-
ur þrjúþúsundasta fund sinn í
kvöld. Sennilega er þetta ís-
landsmet, það er ósennilegt að
nokkurt annað félaa hafi hald-
ið svo 'marga fundi á landi hér.
Stúkan Verðandi var stofnuð
5. júlí 1885, síðan hefur hún
starfað látlaust, unnið að því að
útbreiða skoðanir bindindis- og
bannmanna, og að því að hjálpa
ofdrykkjumönnum til að verða
aftur að dugandi mönnum, að
ógleymdri hinni eilífu hugsjón
Góðtemplarareglunnar, „sem er
bræðralag allra n)anna“. í bessu
skyni hefur stúkan Verðandi
haldið fundi í viku hverri eða
því sem næst öll þessi ár, og
nú eru þeir orðnir 3000. Það er
starfsaðferð templara að halda
oft fundi og það mun hafa gef-
ið félagsskap þeirra styrk og
seiglu.
Hvers virði er það starf, fyr-
ir þjóðfélagið og bæjarfélagið,
sem unnið hefur verið á þess-
um þrjú þúsund fundum? Það
verður ekki metið, björgunar-
og umbótastarf verður ekki met
Þríhyrningur
nýtt verkamannafélag I
Rángarvallasýslu
Þrettánda þ. m. stofnaði Jón
Rafnsson, erindreki Alþýðusam-
bands fslands, nýtt verkamanna
félag í Rangárvallasýslu.
Hlaut það nafnið Þríhyrning-
ur.
Starfssvið þess nær yfir Hvol
hrepp, Rangárvallahrepp og
Vestur-Landey j ar
I stjórn félagsins voru þessir
kosnir: Guðjón Ólafsson, Syðstu
Möi'k, formaður; Hermann
Sveinsson, Kotvelli, ritari og
Guðjón Helgason, Forsæti,
gjaldkeri.
Stofnendur voru 22.
Félagið samþykkti þegar a
stofnfundinum að ganga í Al-
þýðusamband íslands.