Þjóðviljinn - 19.10.1943, Qupperneq 3

Þriðjudagur 19. október 1943.
þjóðviljinn
þlÓHVIlHNN
Utgefandi t
Sa> 'iningarhokiinr alþýfta —
SA*.ó»taHokkuriiJU
Rit*t)6rar i
Einar Olgeirsson
Sigfós Sigurhjartarson (áb.)
Ritstjórn:
Garbastiseti 17 — Vfkingsprent
Stmi 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif—
stofa Skólavörðustíg 19,
neðstu hæð.
Viki ígsprent, h.f. Garðastr. 17.
Hver sigrar hvern?
Með hverjum deginum sem
líður færist sá tími nær, að til
úrslita dragi um það hér á landi
hverskonar þjóðfélag skuli hér
upp rísa að lokinni þessari styrj
öld.
Takmark afturhaldsaflanna,
„hugsjón“ Hriflunganna, er aug
ljós. Þeir boða atvinnuleysi og
hrun. Á grundvelli kreppunnar
og hungursins meðal alþýðunn-
ar í kaupstöðunum á að knýja
fram — með hnefavaldinu, ef
ipeð þarf, — kauplækkun hjá
verkalýðnum. Ríkissjóðinn á að
rýja með samsæri Hriflung-
anna, svö ekkert fé verði eftir
í honum, sem hægt sé að verja
til eflingar sjávarútveginum og
annarrar stórfelldrar atvinnu-
aukningar. Og þá kemur röðin
að starfsmönnum hins opin-
bera — að beita þá kauplækkun
í skjóli kreppunnar, undir yfir
skyni sparnaðar og getuleysis
ríkissjóðs. Og sjómenn vorir
eiga svo að meðtaka sín laun
fyrir áhættu og fórnir stríðsár-
anna: minnkandi skipastól,
lækkuð laun, atvinnuleysi og
öryggisleysi um sölu afla.
Þetta eru hinar kaldrifjuðu
fyrirætlanir svæsnasta aftur-
haldsins í landinu, Hriflung-
anna í Framsókn og „Sjálfstæð-
isflokknum11. Þeir eru að byrja
að framkvæma þessar fyrirætl-
anir sínar nú. Ríkissjóðurinn
er tómur í svipinn, 15 milljónir
króna verðuppbætur Hriflunga
hafa rúð hann. Þeim grimmdar
seggjum, sem svelta gamla fólk
ið á íslandi og finnst nokkrar
milljónir króna allt of mikið
handa því, kasta of fjár úr ríkis
sjóði í þá af bændum, sem sízt
þurfa þess með, án þess að
hugsa sig um.
Það er ekki seinna vænna að
launþegar fylki liði sínu gegn
skemmdarvörgum þjóðfélagsins.
Alþýðusamband íslands, Far-
manna- og fiskimannasamband
íslands og Bandalag starfs-
manna ríkis og bæja eiga öll
sameiginlegra hagsmuna að
gæta. Meiri hluti íslenzku þjóð-
arinnar á fyrirvinnu sína í þess
um samböndum. Þessi verkalýð
ur íslands, — í vinnugalla eða
með hvítt um hálsinn, í sjóklæð
um eða einkennisbúningum, —
á allt sitt undir því, að hér
rísi upp þjóðfélag, þar sem at-
vinnuleysi sé óþekkt, þar sem
öryggi ríki um afkomu hins
vinnandi fólks, þar sem mark-
aður fyrir afurðir íslendinga sé
tryggður með alþjóðlegum
samningum og grundvöllur að
Bóndi sferífar
AiþýOan til sveita og sjávar, liat
ar‘ styrkja og uppbótastefnuna
Bændur og vcrbamcnn krcffasf sannvírdís fyrír
vínnu sína, og vílja samsfarf
Þjóðviljanum hefur borizt eftir-
farandi grein frá bónda. Greinin sýn
ir eins ljóslega og bezt verður kos-
ið, hinn heilbrigða hugsunarhátt, er
fyrirlýtur af hjarta allt uppbóta-
og styrkjakák ríkisstjómarinnar og
gömlu þjóðstjórnarflokkanna. Þessi
hugsunarháttur mun vera sameign
flestra bænda, þeir munu taka und-
ir með Guðmundi Bjömssyni, er
hann segir um styrkja- og uppbóta-
stefnuna: „Allur landslýður hatar
þær ráðstafanir, því allir sjá, að
þær eru ekki annað en „blöff“ eða
feluleikur.“ Alþýðan til sjávar og
sveita, fólkið, sem í bróðemi ætti
að stjóma þessu landi, tekur áreið-
anlega undir þessi ummæli.
Annað mál er svo það, að' rit-
stjórn Þjóðviljans er ósammála Guð
mundi, um ýms atriði í greininni;
hann virðist t. d. ekki hafa áttað
sig á þeirri staðreynd að fé það,
sem lagt er fram til að lækka verð á
landbúnaðarafurðum er hvorki styrk
ur til bænda né neytenda, heldur til
stórútflytjenda. Neytendum er eng-
inn greiði ger með því að ríkið
borgi hluta af mjólkinni og kjöt-
inu, sem þeir kaupa, kaup þeirra
lækkar að sama skapi, sem verðið
á þessum vörum lækkar, vegna
framlagsins úr ríkissjóði, og skatt-
arnir sem þeir greiða hækka. Þetta
er aðferð til að lækka vísitöluna,
án þess að dýrtíðin minnki, en það
kemur þeim einum til góða, sem
flytja vöru út úr landinu.
Morgunblaðið mun hafa neitað
Guðmundi um rúm fyrir grein
þessa. Því er víst ekki sérlega um-
hugað um að sjónarmið alþýðu-
manna fái að koma fram.
Ritstj.
Styrkveitingar til framleiðenda
og neytenda
Morgunblaðið birti nýskeb
ræðukafla eftir Gunnar Thor-
oddsen um ölmusur og neyt-
endastyrki. Það er vel, að al-
menningi séu gefnar sem ljós-
astar upplýsingar í þessu efni,
svo hann geti litið með réttri
dómgreind á þessi mál, en láti
ekki skilningsleysi leiða til
stéttahatui’s milli kaupstaðabúa
og bænda.
Því miður get ég ekki verið
sammála Gunnari Thoroddsen,
þar sem hann kallar það orð-
hengilshátt og vígorð, að tala
um þessi framlög ríkissjóðs
sem styrkveitingar, heldur sé
þessi ráðstöfun gerð til þess
að halda niðri dýrtíðinni og sé
því hagsmunir þjóðarheildar-
innar.
síauknum framförum í athafna
lífi voru þar með tryggður.
Það er verkefni íslenzku verk
lýðshreyfingarinnar að skapa
slíkt þjóðfélag upp úr þessu
stríði. Hún getur það, ef hún
er einhuga og kann að koma á
bandalagi við þau frjálslynd
öfl, sem að sama marki vilja
vinna. Framtíð íslenzku þjóðar-
innar veltur á því, að þessi öfl
frelsis og framfara sigrist á aft-
urhaldinu. Verði það brynjaður
hnefi fjármálaspillingar og kaup
kúgunar, sem ber sigur úr být-
um, þá bíður íslenzku þjóðar-
innar enn einu sinni atvinnu-
leysi, áþján og hungur. En tak-
ist verklýðshreyfingunni að
samfylkja öllum þjóðþrifaöflum
til baráttu fyrir öryggi, nægri
atvinnu og frelsi, þá bíður nú
þjóðar vorrar sú fagra framtíð,
sem brautryðjendurnir í frelsis
baráttu hennar alltaf hafa von-
að að félli henni 1 skaut, þegar
hún yrði frjáls.
• Þetta virðist í fljótu bragði
fallega sagt, en er ekki rétt
skýring fyrir almenning, því
fjárframlög þess opinbera til
einhverrar einstakrar stéttar í
landinu, til þess að hún sé jafn-
sterk í lífsbaráttunni og hverj-
ar aðrar, er vitanlega styrkur.
En þessi styrkveiting, sem hér
um ræðir, er nokkuð annars
eðlis en aðrar, sem ríkissjóður
hefur greitt, því í þessu tilfelli
greiðir hann allt að einum
fjórða hluta þess verðs af land
búnaðarafurðum, er seljast á
innlendum markaði. Ríkissjóður
greiðir þannig hluta af fæðis-
kostnaði bæjarbúa, með öðrum
orðum, eins konar fátækrafram
lög, er sveita- og bæjarstjórn-
ir hafa hlutazt til um til þessa.
En áður veittir opinberir
styrkir eru annars eðlis, svo
sem til aukinnar framleiðslu í
landinu og nýrra verkefna, sem
allir þegnar þjóðfélagsins eiga
jafnan aðgang að, eða uppbæt-
ur á útfluttar afurðir, t. d. kjöt
til að spara landinu erlendan
gjaldeyri. Þá er að athuga
hvernig þessar dýrtíðarráðstaf-
anir verka. Reynslan sýnir, að
það er þveröfugt við tilætlun-
ina. Kaup til sveita hefur stór-
um hækkað, þrátt fyrir lækkun
afurðanna og hvarvetna heyrast
raddir um, að það megi heimta
ótakmarkað kaup af bændum,
því ríkissjóður borgi brúsann.
Er nokkuð vit í því hjá þingi
og stjórn að stuðla að slíkum
hugsunarhætti hjá þjóðinni, er
skapar enn meiri ríg milli
bænda og bæjarbúa? Enda eru
báðir þessir aðilar óánægðir með
þessa tilhögun stjórnaririnar.
Kaupstaðabúar hafa átt erfiðari
tíma en nú og minni getu til
að kaupa neyzluvöru sína fullu
verði og svo þykir þjóðinni orð-
ið nógu langt gengið í sköttum,
þótt þessi liður bætist ekki við.
Svo er dálítið spaugilegt að
líta á hvernig þessi ráðstöfun
verkar á verzlunarmátann. Það
eru víst dæmi þess, að bóndi
leggi inn í sláturhús það kjöt,
sem hann ætlar sér til heimil-
is, til þess að fá uppbótina á
það: Hann getur lagt inn kjötið
á kr. 5,75 pr. kg„ kaupir það út
aftur á kr. 6, en fær 1 uppbót
ca. kr. 2,00. Getur hann því
reiknað sér það til heimilis á
kr. 4,00 í staðinn fyrir kr. 5,75.
Svo er það mjólkin. Það væri
fróðlegt að vita hvort hið opin-
bera greiðir uppbót á þá mjólk
er setuliðið kaupir, það væri eft
ir öðrum sóma. En mér þætti
sennilegt, að þá 10000 lítra,
er sagt er að setuliðið kaupi af
Mjólkurbúi Flóamanna fái það
á ca. 1 kr. pp. líter, og ef mjólk-
in ætti raunverulega nú að selj
ast á kr. 1,70 á markaði kaup-
túnanna, gerir það 70 aura mis-
mun, er þjóðarbúið skaðast um,
eða rúmlega tvær og hálfa
millj. kr. árlega, fyrir utan það,
að börn kaupstaðabúa líða
mjólkurskort. Hvort setuliðið
kaupir mikið ;kjöt af landsmönn
um er mér ekki kunnugt, en
Gunnar Thoroddsen mundi ef-
laust kalla það orðhengilshátt
að tala um það, þótt landsmenn
töpuðu nokkrum tugum þús-
unda á þeirri sölu.
Eg var nýlega staddur í búð,
þar sem kona var að kaupa
saltfisk og kostaði kílóið af hon
um 4 krónur og sýndist því ekki
vanþörf á fyrir hæstvirta ríkis
stjórn, þar eð hún virðist eiga
von á svo miklu handbæru
Bakkusarfé, að styrkja lands-
menn til kaupa á þeirri fæðu-
tegund. Það er nokkuð hliðstætl
kjöt-uppbótinni. Annars hefui
það verið venja, að einn mjólk-
urlíter hafi jafngilt kílói ai
saltfiski og hefur 'því kjötið vei
ið þrem sinnum dýrara. Sé þv
saltfiskur nú seldur í búðum i
4 krónur ldlóið ætti mjólkur
líterinn að kosta sama, en kjöt
ið að vera á 12 kr. pr. kíló
Vegna þess hve einatt er stag
azt á verðokri landbúnaðaraf-
urða, þótti mér hlýða að minn-
ast á verðlag sjávarbóndans á
sinni vöru.
' Af framansögðu virðist mér
ekkert mæla bót afskiptum
stjórnarinnar af þessu máli. Fé
úr ríkissjóði á sem áður að
verja til atvinnubóta, vega, brú
argerða, skóla o. s. frv. en ekki
til röskunar á heilbrigðu við-
skiptalífi þegnanna. Og ekki
sízt, þegar útlent setulið stór-
þjóða nýtur stórkostlegra fríð-
Þrjú þúsund fundir
Framhald af 1. síðu
ið til peninga, það er ómetan-
legt.
En gott er til þess að vita
fyrir þetta þjóðfélag, að þegar
þessi aldni félagsskapur heldur
þr j úþúsundasta fundinn má
greina fjölda mörg dæmi þess,
að starf templara á þróunarmögu
leika alls þess sem lífrænt er,
og að það fylgist með tímanum
og leggur á nýjar brautir með
nýjum og breyttum tímum.
Landnámið að Jaðri, hressingar
heimilið fyrir drykkjumenn að
Kumbaravogi, Sjómannaheimil-
ið á Siglufirði, upplýsingastöð
þingstúkunnar í Reykjavík, allt
eru þetta dæmi þess að regla
templara starfar nú eins og hún
hefur bezt gert, ef til vill bet-
ur en nokkru sinni fyrr.
Það er ekki að ófyrirsynju,.
þótt spurt sé, þegar minnzt er
þessa merkisfundar stúkunnar
Verðandi nr. 9, hver sé afstaða
fjöldans — alls almennings —
til þessa þjóðnýta og stór-
merka félagsskapar.
Vinsamleg afstaða munu
menn segja og það er rétt. En
því miður óvirk vinsamleg af-
staða. Fjöldinn skilur alls ekki
sem skyldi, hver þjóðarnauðsyn
það er, að sem allra flestir taki
virkan þátt í starfi templara..
Það væri minna um ófarnað
sökum áfengisómenningar, ef
allir þeir, sem taka vinsamlega
afstöðu til starfs og kenninga
templara, í orði kveðnu, gerðu
það einnig á borði, með því að
taka þátt í starfi þeirra.
í kvöld heldur stúkan Verð-
andi hátíðafund, annað kvöld
veglegt samsæti. Um leið og
Þjóðviljinn þakkar stúkunni
gott starf og óskar henni heilla
vill hann beina því til lesenda
sinna, að bezt er þessari stúku
og öðrum þakkað með því að
taka virkan þátt í starfi þeirra
gegn áfengisnautn og fyrir
bræðralagshugsjónina.
inda fram yfir landsmenn
: sjálfa.
Bóndinn á að fá sannvirði
vöru sinnar á markaðinum og
verkamaðurinn samsvarandi
kaupgreiðslu. Og það er nú sem
áður hægt að finna nokkurn
veginn rétt hlutföll þar á milli.
Enda var síðastliðið vor komið
sem menn kalla toppverð á inn
lendar afurðir og kaupgreiðslur
og allir hlutaðeigendur hefðu
eindregið stutt stjórnina í því,
að það færi ekki hærra, en allur
landslýður hatar þær ráðstafan-
ir, er stjórnin gerði þá, því all-
ir sjá, að þær voru ekki annað
en „blöff“ eða feluleikur og
J skerðing þjóðarheildarinnar í
menningarlegu tilliti.
Meðan ég er að enda við a&
rita línur^ þessar, berast meér
fregnir um beiðni nokkurra
þingmanna, um verðuppbætur
á hrossakjötið þeirra. Mér er
ekki tamt að yrkja, en dettur
þó ósjálfrátt í hug:
Landssjóð munar ekkert um
og að því leiðast getur,
að hann borgi á endanum
allt, sem þjóðin étur.
Görðum, 3. okt. 1943.
Guðm. Bjömsson.