Þjóðviljinn - 19.11.1943, Blaðsíða 3

Fastudiagiir 19. nóvember 1943 ÞJÓÐVfLtriNN 5
Gunnlaugttr Schevíng svarar Kristní Andréssyní
Er málaralistin aðeins

segja uni myndir Goya, og
annarra þeirra, er stundum
hafa fengizt viö lík efni. Mynd-
ir Breughels hafastundumupp
eldislegan eöa siöferöislegan
tilgang. Slíkar myndir standa
oft aö baki þeim verkum, er
listamaðurinn gerir af því
fólki, er hann sá í kringum
sig — og höfðu þann tilgang
einan aö ná litum, lífi og
hreyfingu þess heims, er lista-
maðurinn liföi í og þekkti.
+
Óteljandi dæmi sýna, að
þær myndir, sem skapaðar
eru með þaö eitt fyrir augum
að segja frá einhverju, lýsa
einhverju, auglýsa eitthvaö
eða eru áróður með eða móti
einhverju, veita manni ekki
þá hrifningu, er listin veitir.
Og enn fleiri dæmi sýna, að
þær myndir, sem eru atyeg
lausar viö allt slíkt, eru oft
hin sterkustu og áhrifaríkustu
listaverk.
Ýmsir munu ef til vill vera
þannig gerðir, að þeim finnst
það vera mikil vöntun, að
myndlistin hafi ekki annað að
bjóða áhorfendum en hið
myndræna líf. Við nánari
kynni mun fólk sjá, að hið
myndræna er ákaflega fjöl-
þætt, svo fjölþætt, að maður
óskar þess vart, að þessi list-
grein hafi annað að bjóða en
hið myndræna.
Gunnlaugur Scheving.
Biriu íi WMI m KrOMiuoM
Tillaga um að 6 manna nefndin endurskoði
grundvöll landbúnaðarvisitölunnar fe'ld
Frmnvarp Brynjólfs Bjarnasonar um breytingu á dýrtíðar-
lögimum er nú komið til 3. umræðu í neðri deild. Er baráttan
um það hin merkilegasta og nauðsyn að vel sé fylgzt með henni.
Skal hér sagt frá því gerla hvemig fór við 2. umræðu, af því
nokkuð skolaðist í frásögninni í gær.
i a >- \
j :íl ' f, " a
mííM £ : I

Alfkona heíllar mennskan mann
Gunnlaugur Scheving er í
fremstu röð hinna yngri íslenzku
listmálara, og er skemmst að minn-
ast hve mikla athygli sýning þeirra
Þorvaldar Skiilasonar vakti í
haust.
Gunnlaugur lagði til teikningar
í safn Einars Ól. Sveinssonar af
]>jóðkvæðum „Fagrar heyrði ég
raddirnar“, er Mál'og menning gaf
út, og er myndin hér fyrir ofan ein
þeirra, at' álfkonunnier kveður til
Galdra-Leifa:
Þorleifur minn, minn,
mér lízt á hag þinn.
Komdu á kvöldin
kátur í jjörðinn.
Þig glaðan þar finn
þreyttu elcki klárinn.
Annað kvöld sveit svinn
segir þig minn, minn.
Hr. Kristinn Andrésson skrif
aði’ þann 7. september grein í
Þjóðviljaim um myndlist. —
Höfundurinn minnist á, að
listamenn hafi margir hverjir
látiö þá skoöun í ljós, aö
íalmcnningur hér heima hafi
að vonum litla þekkingu á
myndlist, og fer hann nú þess
á leit við listamennina, að þeir
svari ýmsum spurningum varð
andi listir. Hr. Kristinn Andr-
ésson vill auösjáanlega vekja
áhuga fyrir þessum málum
með því að ræða um þaú í blöð
imum, og er það vel til fund-
ið.
★
Grein þá, er hr. Kristinn
Andrésson hefur skrifaö, nefn-
ir hann_ ,,Er málaralistin að-
eins blátt strik?“ Höfundur
inn vill með þessari spurningu
leita álits listamanna um þaö,
hvort þeir líti á myndlist sem
listrænt fyrirbrigði eingöngu
eða telji aö hún þurfi eða veröi
. að' túlka eöa innihalda eitt-
hvað annað og meira.
Það er ekki ætlun mín að
svara fyrir aðra. Eg get að-
eins skýrt frá minni skoðun á
þessu máli. En ég get þó ekki
látiö vera að furöa mig jafn-
framt ofurlítið á því, að lista-
menn skuli ekki hafa reynt að
svara, þegar leikmaður spyr,
auðsjáanlega meö það fyrir
augum að vekja áhuga á mynd
list, — sérstaklega þegar lista
menn hafa kvartað undan
kunnáttuleysi almennings.
★
Hinn veigamesti þáttur hvers
einasta myndlistaverks verður
óumflýjanlega hinn listlegi eða.
myndræni. Það hafa að vísu
verið gerðar margar myndir,
bæði fyrr og síðar til þess að
túlka eitthyað annað en list
(vald konunganna, veldi kirkj-
unnar, undirgefni guðs þénun,
laun dyggðarinnar, straff
syndarinnar, herlegheit góör-
ai- fæöu, kúgun valdhaf-
anna hungur hinna undirok-
uðu, ógnir styrjaldanna og
margt fleira), þessar myndir
hafa verið ágæt listaverk marg
ar hverjar, en þær hafa ekki
verið þaö vegna þess, að lista-
menn voru uppteknir af að
hugsa um . „kúgun valdhaf-
anna“ eða „herlegheit góðrar
fæðu“, heldur af þeirri ástæðu
einni, að þeir hugsuöu mynd-
rænt, en ekki bókmenntalega,
þjóðfélagslega eða. heimspeki-
lega. Einn mesti núlifandi mál-
ara á Norðurlöndum sagöi
eitt sinn: „Guð forði mér frá
öllu andríki“, og hver sá, sem
þekkir eðli myndlistarinnar
og veit, hve mikil hætta henni
hefur bæöi fyrr og síðar stafað
af bókmenntalegum og heim-
spekilegum vangaveltum, mun
skilja þann einfalda sannleika,
er þessi setning túlkar á svo
stþLttaralegan en skemmtileg-
an hátt.
Myndlistin er í eðli sínu fjar-
skyld skáldskap eða litteratur.
Byggingarlist er sú listgrein,
er að flestra kunnáttumanna
dómi stendur myndlistinni
næst. Þaö má vera, að einhver
sá gestur, er kæmi til þess að
að skoða fagra byggingu færi,
er á staðinn kæmi, aö fíloso-
fera um „veldi konunga“ eða
laun dyggðarinnar eða eitt-
hvað annað ennþá betra. En
þó virðist, að beinast lægi fyr-
ir að njóta án alls andríkis
þeirrar djúpu helgi og heilögu
gleöi, er arkitekturiim veitir í
mætti sínum og veldi. Áhrif
frá góðri mynd eru mjög lík
og áhrif frá fagurri byggingu.
Heimur þessara tveggja list-
greina er að mörgu mjög líkur’
þegar öll kurl koma til grafar.
Arkitektúrinn er list, sem við
íslendingar höfum lítil kynni
af, því miður. Ef til vill getur
sú list í náinni framtíö lyft
þjóöinni á hærra menningar-
stig — og meöal annars
kennt okkur að skilja mynd-
list.
★
íslendingar hafa frá fyrstu
tíð verið illa settir hvaö við-
víkur efni til húsagerðar eða
annarra mannvirkja. Vegna
þessa hefur verkleg menning
ekki náð hér neinum þroska
samanborið við þaö, sem er
hjá flestum öðrum þjóöum.
Þetta hefur haft mikil og
mjög ill áhrif á hugarfar þjóð-
arinnar. Tilfinning fyrir feg-
urð hlutanna, verklegri menn
ingu og fögru umhverfi sköp-
uðu af manna höndum hefur
sljóvgazt, bókmenntalegur og
skáldlegur hugsunarháttur
komiö í þess staö. Þegar svo
vísir til verklegrar menningar
I og listir henni skyldar byrja
að dafna hér heima, veröur
mörgum það á aö leggja á
margt slíkt bókmenntalegan
mælikvarða. Þetta er ekki rétt.
Við njótum góörar myndar á
líkan hátt og fagurs hlutar —
eða veglegrar byggingar. Það
getur verið listleg og menning
arleg nautn aö standa á fall-
egri götu, þar sem byggingar
og landslag falla í eina órjúf-
anlega heild. Þessi tilfinning
er sú sama og þegar maður
horfir á fallega mynd.
*
Vandamál samtíðarinnar
hefur stundum borið aö dyr-
um listamanna. En þau hafa
sjaldan eða aldrei lyft list
þeirra hærra. Delacroix mál-
aði „Blóðbaöið á Scio“. Efni
þeirrar myndar var tekið úr
samtíð listamannsins. Þessi
mynd er ekki betri en önnur
verk Delacroix, og líkt má
Fulltrúar Sósíalistaflokksins, Al-
þýðuflokksins og Sjálfstæðisflokks-
ins í fjárhagsnefnd lögðu til að frv.
yrði samþykkt.
Komið hafði fram viðaukatillaga
við lögin frá Jóni Pálmasyni, Áka
Jakobssyni og Jakob Möller um að
aftan við 4. gr. dýrtíðarlaganna,
sem eru um vísitölunefnd landbún-
aðar, bætist svo hljóðandi:
„Meðan verð landbúnaðarafurða
er ákveðið samkvæmt fyrirmælum
laga þessara, skal nefndin starfa á-
fram og reikna út breytingar á
verðinu fyrir 15. ágúst ár hvert,
•samkvæmt því sem kaupgjald í
landinu og reksturskostnaður land-
búnaðarins að öðru leyti hefur
breytzt á liðnu ári. Ef ágreiningur
verður um þennan útreikning, gild-
ir álit meirihlutans.
Verði nefndin á einu rnáli um
breytingar á þeim grundvelli, sem
nú gildir, vegna nýrra upplýsinga,
])á skal taka tillit til þess næst, þeg-
ar verðið er ákveðið“.
Viðaukatillaga sama efnis frá
Brynjólfi Bjarnasyni hafði verið
felld í efri deild með eins atkvæðis
mun.
Nú fór eins. Viðaukatillaga þessi
var jelld með 16 atlcv. gegn. 15.
Síðan fór fram atkvæðagreiðsla
um aðalgrein frumvarpsins, en hún
hljóðar svo:
„Síðasti málsl. 3. málsgr. 4. gr.
laganna orðist svo:
Þó gletur ríkisstjórnin ákveðið
lægra verð á einstökum vöruteg-
undum gegn framlagi úr ríkissjóði,
en leita skal hún heimildar Alþingis
til fjárframlaga í því skyni“.
Var hún samþykkt með 19 at-
kvæðum gegn 14.
Með voru: þingmenn Sósíalista-
flokksins og Alþýðuflokksins og
Sigurður Ólafsson for-
maður íþróttaráðs
Á þingi íþróttaráðs í fyrradag
var Sigurður Ólafss. kosinn for-
maður íþróttaráðs í stað Stef-
áns Runólfssonar, sem baðst
eindregið undan endurkosningu.
DAGLEGA
NÝ EGG, soðin og hrá
Kaf f isalan
Hafnarstræti 16.
Garðar Þorst., Jak. Möller, Jóh.
Jós., J. Pálmas., Ól. Thors, Sig. Bj.
og Sig. Kr. — En á móti allir
Framsóknarmenn, Gísli Sv., Ing.
Jónss. Jón Sig., Pét. Ott. og Sig. III.
011 þessi atkvæðagreiðsla er
mjög eftirtektarverð og mun nánar
verða um haria skrifað síðar. Sér-
staklega eftirtektarverð er barátta
Alþýðuflokksins gegn því að end-
urskoða megingrundvöll landbún-
aðarvísitölunnar! Kemur sú af-
staða sannarlega úr hörðustu átt,
eftir þvaðri blaðs flokksins að
dæma. Virðist Alþýðuflokkurinn
með þessari afstöðu einvörðungu
vera að vinna skemmdarverk eftir
fvrirskipunum Framsóknar.