Þjóðviljinn - 04.12.1943, Blaðsíða 3

Laugardagur 4. desember 1943.
ÞJÓÐVILJINN
3
Leiðiogi kommúnista í Napoli ræðir
við bandarískan blaðamann
Efríkur H« Fínnbo^ason:
Isiand iýðveldi 17. júní 1944
í Stúdentablaðinu 1. desember birtist þessi grein
eftir Eirík H. Finnbogason stud. mag., fulltrúa Fé-
lags róttækra stúdenta.
í marga mánuði höfum við
verið að segja frá því, að þjóð-
fylking 5 eða 6 lýðræðisflokka
sé starfandi á Ítalíu. Fram að
þessu hefur aðalheimild okkar
verið skeyti frá Svisslandi og
tilkynningar leynistöðvarinnar
í Milano. Stundum hefur rás
atburðanna verið nokkuð óljós.
En nú hefur skyndilega birt
svo, að héreftir þarf maður ekki
að vera í neinum vafa um, hvað
er að gerast og hvað muni ger-
ast á Ítalíu.
Þetta eigum við að þakka
Homer Bigart, fréttaritara N. Y.
Herald Tribune í Neapel. Fyr-
ir nokkrum dögum síðan átti
hann viðtal við Evgenio Reale
lækni, ritara Kommúnistaflokks
Napolis og umhverfis.
„Þar sem AMGOT er illa við
pólitíska starfsemi", segir Bi-
gart, „hefur Napoli verið póli-
tísk auðn, en a. m. k. fimm
stjórnmálaflokkar hafa komið
fram á sjónarsviðið og pólitísk
flugrit koma út á laun“.
Að sögn Bigarts eru flokk-
arnir þessir: Fyrst eru Frjáls-
lyþdir, undir áhrifum heim-
spekingsins Benedetto Croce;
annar • er Partito D’Azione,
vinstriflokkur millistétta undir
forustu A. Omodeo, sem er rekt-
or háskólans í Napoli. Svo er
flokkur Kristilegra lýðræðis-
sinna, sem er bændaflokkur,
myndaður úr hinum gamla
Kaþólska Alþýðuflokki. Þá eru
Sósíalistar, sem Bigart, e. t. v.
ranglega, álítur fáliðaða. Og
loks eru Kommúnistar, sem
höfðu 50 000 virka félaga árið
1937.
Bigart segist svo frá: „Af
þessum flokkum virðast komm-
únistar vera' þeir einu, sem
vita nákvæmlega, hvernig þeir
hafa hugsað sér, að Ítalía eigi
að vera. Því að á meðan himr
flokkarnir doðnuðu og leystust
upp á hinum mörgu stjórnarár-
um fasistanna, létu kommúnist- j
arnir ekki bugast. Þeir héldu
alltaf kjarna lifandi, sem tók
þátt í samsærum, verkföllum
og skemmdarverkum og
smeygðu sér inn í verkamanna
félög fasista. Þúsundir komm-
únista voru dæmdir í fangabúð
ir, sumir kvaldir og skotnir, og
samt lifði flokkurinn og kem-
ur nú fram með að því er virð-
ist sterkan skipulagsgrundvöll
og stefnuskrá.“
Jæja, hvað hafa nú ítalskir
kommúnistar 1 huga? Bigart
talaði við Reale lækni, sem
hann lýsir sem þrekvöxnum.
sköllóttum manni, döprum á
svip með fölt andlit og hrukk-
ótt fyrir aldur fram eftir margra
ára fangelsisvist. Hann á heima
í millistéttahverfi í Napoli og
skrifstofa hans er búin fábreytt
um húsgögnum. — Þessum
fréttaritara frá Herald Tribune
fanst Reale vera ólíkur því
sem hann hafði ímyndað sér
kommúnista. „Hann talaði ró-
lega án geðshræringa, og oft
brá fyrir gamansemi í svip
hans og orðum“.
STEFNA AÐ SAMVINNU
Reale segir, að kommunistar
geri ekki ráð fyrir alræði ör-
eiga á ítaliu. Þeir \ilja „af-
dráttarlaust“ samvinnu við
aðra lýðræðisílokka og muni á
þeim grundveUi styðja „þjóð-
lega stjórn“, sem hafi það fyr-
ir aðalhlutverk að reka Þjóð-
verja út úr Ítalíu.
Reale fullyrti, að Badoglio
marskálkur hefði leyft Þjóð-
verjum að hremma mikinn
hluta Ítalíu án þess að skipa
hershöfðingjum sínum að veita
viðnám, og þetta hörmulega
glappaskot hefði gert hann
mjög óvinsælann á Ítalíu“.
Samt sem áður mundu koitjnr
únistar styðja þjóðstjorn. sem
Badoglio ætti sæti í t. d. sem
hermálaráðherra eða jafnvel
sem forsætisráðherra. „svo fram
arlega sem það væri ekki ein-
göngu herforingjastjórn heldur
á svo breiðum grundvelli að í
henni ættu fulltrúa allar and-
fasistískar hreyfingar.“
Hvað viðvíkur konunginum
þá álíta kommúnistar hann
aukaatriði eins og stendur.
,,Allar ákvarðanir um konung-
dæmið verða að bíða til stríðs
loka. Vér kommúnistar mun-
um láta konunginn afskipta-
lausan. ítalska þjóðin er fær-
ust um að ákveða hvað gjört
skuli við hann ...“
Eftir því sem ég hef frétt er
Reale læknir vel þekktur með-
al ítalskra útflytjenda hérlend-
is (í Bandaríkjunum). Hann er
um 39 ára gamall, sonur mik-
ils metins læknis í Napoli og er
sjálfur skurðlæknir. Reale er
mjög vinsæll maður í Napoli,
jafnt á meðal meðlima Frjáls-
lynda flokksins sem almenn-
ings. Hann var yfirlæknir
stærsta sjúkrahússins í Napoli
„Incurabili", og ritgerðir ' hans
um læknisfræði birtust í hinu
alþekkta tímariti La Riforma
Medica.
Reale gekk í flokkinn á hin-
um hryllilegu ofsóknarárum,
árið 1926, var handtekinn árið
1929 og ekki látinn laus aftur
fyrr en 1934. Honum var þá
leyft að búa í Napoli og hélt
hann þar áfram læknisstörfum
sínum, sérstaklega á meðal fá-
tæklinganna.
Árið 1936 hertu fasistar enn
á ofsóknum sínum. Miðstjórn
Kommúnistaflokksins bað hann
þá að fara til Frakklands. Þar
starfaði hann við frönsku lækn
ingastofnunina til hjálpar
spænska lýðveldinu, og var
framkvæmdastjóri ítalska flbtta
mannablaðsins í París, La Voce
degli Italiani, sem var gefið út
25000 eintökum.
Árið 1940 tóku Vichy-menn-
irnir hann fastan og afhentu
hann Mussolini, eftir að hann
hafði um tíma verið 1 þrælk-
unarvinnu í Vernet-fangabúðun
um. Eftir fall Mussolini sneri
Reale aftur til starfa sinna í
■Napoli....
i Ut úr öllum þessum upplýs-
Við íslendingar erum þrautseig
þjóð. í rúmar sex aldir vorum við
kúgaðir svo af Dönum, að slíks eru
fá dæmi. Ofan á það bættust hall-
a§ri og drepsóttir oft á öld, svo
að til landauðnar horfði. Allt þetta
lifðum við þó af og það svo vel, að
við vorum að síðustu færir um, að
hcyja mjög harða sjálfstæðisbar-
áttu og sigra. Og við unnum fullan
sigur, þannig að ekkert varð eftir
af hinum fornu fjötrum Dana
nema sameiginlegur konungur, og
Danmörk fór með utanríkismál
yor. Það var þó aðeins um visst
árabil, og eftir það gátum við tekið
það hvort tveggja í eigin hendur.
í dag fagnar þjóðin 25 ára afmæli
þessa sigurs, og hann er þess verð-
ur, að fagnað sé. En við verðum
aðeins að gera meira en fagna. Við
þurfum að búa okkur undir nýjá
frelsisbaráttu, sem við eigum fyrir
höndum. Enginn veit, hve sú bar-
átta verður löng né hörð, en eitt
er víst, hún verður okkur hættu-
leg, og við verðum að nota öll þau
tæki, sem nothæf eru til þess að
létta hana. Nauðsynlegur undan-
fari þeirrar baráttu, er að reka
smiðshöggið á sigurinn, sem við
unnum árið 1918, slíta samband-
inu við Dani og stofna lýðveldi á
íslandi. Það verður því að gerast
sem fyrst.
Iléttur okkar til slíkra ráðstaf-
ana er þegar fyrir hendi. Hann er
ekki aðeins mannleg réttindi okk-
ar sem þjóðar til þess að vera
frjálsir, við höfum líka ótvíræðan
lagalegan rétt til sambandsslita.
Það er skylda okkar, að notfæra
okkur þennan rétt strax og tæki-
færi gefst, enda þótt ekkert annað
kæmi til greina en það, að losna
úr konungssambandi við Dan-
mörku. En það koma fleiri og gild-
ari ástæður til greina. eins og síð-
ar verður sýnt.
Því hefur verið haldið frám, að
Dönum muni mislíka, ef við skilj-
um við þá á meðan oki Þjóðverja
er ckki af þeim létt. Það er áreið-
anlega á misskilningi reist. Meðan
stríðið.stendur er cinmitt sá iími.
sem ástæða er til að ætla að svo
verði ekki. Danska þjóðin á sjálf
í sjálfstæðisbaráttu og henni mjög
harðri. Er þá ekki einmitt tíminn
fyrir hana tiil að skilja sjálfstæðis-
baráttu annarra þjóða? Hefur hún
nokkurn tíma betri aðstæður til
að skilja kröfur okkar um algert
frelsi, en einmitt nú? Dönum
mundi ekki síður mislíka, ef stjórn
sú, er við semdum við um þessi
mál,- væri andstæð sambandsslit-
unum, en þau yrðu samt sem áð-
ur. Og gæti ekki stjórnin, sem við
þyrftum að semja við eftir stríðið,
orðið andstæð sambandsslitum,
eins og stjórnin, sem sat í Dan-
mörku fyrir stríð.
ingum kemur í ljós mynd
sanns alþýðuleiðtoga. Og það
kemur skýrt fra.m, að ítalskir
Kommúnistar eru mjög öflugir,
starfa í samkomulagi við alla
aðra lýðræðisflokka og eru
Framhald á 8. síðu.
■ #
Ýmsir segja, að við komum ekki
nógu virðulega fram við konung-
inn, ef við slítum sambandinu
meðan stríðið stcndur. Við höfum
aldrei haft neitt yfir honum að
kvarta, og við berum virðingu fyr-
ir honum, því að á þeim hörmung-
artímum, sem yfir Danmörku hafa
dunið, hefur hann reynzt sönn
þjóðhetja. En við viljum á engan
hátt fórna frelsi okkar vegna hans.
Þar er til of mikils mælst af okkur.
Við eigum ekkert vantalað við
Dani um stofnun lýðveldis á ís-
landi. En við þurfum að tala við
þá urn annað, og það verður ekki
gert fyiT en eftir stríð. Við verðum
að fá lieim íslenzkar bækur og
handrit, sein geymd eru í Kaup-
mannahöfn. Danir geta tæpast
neitað okkur um það. Þessi hand-
rit eru dýrmætasti fjársjóður ís-
lenzku þjóðarinnar og sameign
hennar allrar. Það er því þetta og
annað svipað, scm við þurfum að
tala um við Dani, en við þurfum
ekki að tala við þá um sambands-
slitin.
Ég sagði hér áður, að nauðsyn-
legt væri, að stofna lýðveldi á Is-
landi fýrir stríðslok, og það er
mikilvægasta atriðið í þessu máli.
Við friðarsamningana verða landa-
mæri ríkjanna ákveðin. Þá má
eiga nokkurnveginn víst, að ýms-
um landssvæðum í Evrópu verði
ráðstafað sem hverjum öðrum ó-
skilafénaði. Stórveldin semja um
þau með allskonar hrossakaupum.
Nú eru þjóðir Evrópu kramdar
undir járnhæl fasismans. Þær hafa
því engin tækifæri til að gera ráð-
stafanir gegn því, að þannig verði
með þær farið. Það er vilji allrar
íslenzku 'þjóðarinnar, að koma í
veg fyrir að okkur verði ráðstafað
með hrossakaupum milli stórvelda.
Og við höfum tækifæri til að koma
í vcg fyrir slíkt. Stofnun lýðveldis
fyrir stríðslok er tækifærið. Við
erum enginn óskilafénaður, eftir
að við höfum ákveðið framtíðar-
skipulag vort. Við vitum, að eyja
vor er orðin hernaðarlega mikil-
væg fyrir stórveldin. Bandaríki
Norður-Ameríku eru því farin að
hafa ágirnd á okkur. Þau fara
fram á að hafa flugvelli og flota-
hafnir hér eftir stríð. Allir vita
hvert stefnir eftir að þannig er
byrjað. En við getuin gert þeim
erfitt fyrir. Hér rekast liagsmunir
stórvelda á, og þá hagsmuni verð-
um við að nota okkur. En pað
getum við því aðeins, að við höfmn
utanríkismálin í eigin höndum, og
förum viturlega með þau.
Nú er okkur opin leið cil að
stofna sjálfstætt, óliáð ríki. Við
skiljum við Dani í fullum rétti.
Bretar munu viðurkenna lýðveld-
ið þcgar þeir sjá vilja þjóðarinnar
til að stofna það, og Bandaríkin
hafa þegar lýst yfir því að þau
muni viðurkenna það. Nú er þ\ í
einmitt tækifærið. Nú situr stjórn
í Bandnríkjunum, sem er vinveitt
okkur. Enginn veit hvernig það
verður eftir stríð. Hvernig gætu
stórveldin litið á, ef við notuðum
ekki þetta tækifæri? Það væri ekki
hægt að líta öðruvísi á en að við
vildum ekki vera sjálfstæðir. Og
víst mundu einhverjir notfæra sér
það.
Þeir menn eru vart skiljanlegir,
sem vilja ekki að við stofnum hér
lýðveldi fyrr en eftir stríðslok. Það
er eins og hinn ástæðulausi ótti
þeirra við að móðga Dani blindi
hjá þeim alla fyrirhyggju. Það er
eins og þeir vilji láta allt reka á
reiðanum, sem tryggt geti sjálf-
stæði okkar eftir stríð, aðeins af
því að þeir óttast, að Kristjáni
konungi mislíki. Þessi ótti er á-
stæðulaus vegna þess, að það er
blátt áfram móðgandi við konung
og dönsku þjóðina að ætla þeim
slíkt. Getur nokkrum komið til
hug ar, að þessir tveir aðilar séu á
móti því, að smáþjóð tryggi sjálf-
stæði sitt. Nei, þetta sama er
danska þjóðin að gera og berst
fyrir því dáðríkri baráttu.
Sumir halda kannski, að við vilj-
um stofna lýðvcldi á íslandi til
þess að geta síðan hlaupið í fang
Ameríku. Við vitum, að það eru
til nokkrir menn hér, sem vilja að
við komumst undir Ameríku.
Frægur, en áhrifalaus stjórnmála-
maður hefur jafnvel birt þennan
vilja sinn á prenti í ómerkilegu og
lítt Iesnu blaði. Við vitum líka, að
fáeinir íslenzkir auðkýfingar, sem
óttast framtíðarskipulag Evrópu,
vilja láta ameríska auðhringa
stjórna þessu landi í framtíðinni.
En gegn sér hafa þessir menn vilja
allrar íslenzku þjóðarinnar. 'Og ef
vilji allrar þjóðarinnar er fyrir
hendi, þá er auðveldara að komast
hjá yfirráðum Ameríku, ef lýðveld-
ið er stofnað, heldur en ef það er
látið ógert eins og áður er sýnt.
IIjá þeim, sem eru á móti stofn-
un lýðveldis fyrir stríðslok, virðist
koma fram óbilandi trú á svo rétt-
láta skipun eftir stríðið, að sjálf-
stæði okkar sé engin hætta búin,
þó að við reýnum ekkert íií að
tryggja það. Það er von okkar
allra að svo geti orðið. En við lióf-
um því miður ástæðu til að óttasi
anhað, eftJr að við sáum framkomu
engilsaxanna við þau ríki, scm þeir
hafa þegar á valdi sínu.
Allir verða að gera sér ljóst, að
við slílum ekki konungssamband-
inu við Dani vegna einhverrar
þykkju, sem við berum í brjósti til
þeirra vegna kúgunar þeiria fyrr
á öldum. Við slítum samhandinu
til þess að vera betur búnir undir
þá frelsisbaráttu, sem við eigum
fyrir hendi. Allir íslendingar eru
sammája um, að mjög viðeigandi
sé, að miða stofnun lýveldisins við
fæðingardag Jóns Sigurðsson rr. ís-
lcnzka þjóðin hlýtur að vcra sam-
taka um að stofna lýðveld, á ís-
landi 17. júní' 1944, og það er
1 skylda hennar að vera það.
♦
/