Þjóðviljinn - 13.12.1944, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 13. des. 1944.
tJÖÐVILJINN
7
Skipsdrengurinn á Blossa
með hinn illa fengna auð sinn. Það hefur kvisazt, að
auk hinna 10 þúsund dollara í gulli, hafi verið í pen-
ingaskápnum mjög verðmæt skjöl“.
Jóa létti, þegar hann var búinn að lesa greinina. Það
var áreiðanlegt, að enginn hafði verið drepinn í San
Andreas, annars hefði verið minnzt á það í blaðinu.
Þess mundi líka hafa verið getið, ef nokkur hefði haft
hugmynd um, að hann hefði verið þar með.
Á stöðinni í San Franciskó voru menn forviða að sjá
sjóklæddan dreng stíga út úr lestinni, kalla á vagn og
aka á brott. En Jói var að flýta sér. Hann vissi hvernig
faðir hans varði tímanum og var hræddur um, að ná
honum ekki, áður en hann færi til miðdegisverðar.
Vikadrengurinn skotraði augunum ólundarlega á
hann, þegar hann hratt upp hurðinni og spurði eftir
herra Bronson. Skrifstofustjórinn, sem kom fram, þeg-
ar hann heyrði þennan hávaða, þekkti hann ekki heldur.
Þekkið þér mig ekki, herra Villis?
Herra Villis horfði á hann: Hvað — það er Jói Bron-
son. Hvaðan úr veröldinni ber þig að? Gakktu inn, fað-
ir þinn er þar.
Bronson hætti að lesa hraðritara sínum fyrir og leit
upp:
Ha! Hvar hefur þú verið? spurði hann.
Á sjó, svaraði Jói alvarlega. Hann var ekki viss um,
hverju hann átti að svara, en stóð og handfjatlaði sjó-
hattinn sinn, kvíðafullur.
Það hefur verið stutt útivist. Hvernig þótti þér hún
annars?
0$ ÞETIA
Myndin alkunna af hundin-
um, sem er að hluta á grammo-
fón, er upphaflega ekki gerð í
auglýsingaskyni. Hún er mál-
verk eftir enska málarann
4
Fraiyis Barraud. Honum datt
í hug, að mála hund, sem hann
hafði miklar mætur á, hlusí-
andi á grammofón. En hann
vantaði járnlúður á grammo-
fóninn og fór því til verksmiðj
unnar The Grammophone
Company og fékk þar lánaðan
lúður. Þetta varð til þess, að
verksmiðjan keypti málverkið
fyrir mikið fé. Og þegar „rödd
húsbóndans11 var orðin kunn
um allan heim, greiddi verk-
smiðjan Barraud föst árslaun
til dauðadags.
*
Kóraninn er auðugur af lík-
ingamáli, þar stendur meðal
annars:
„ — Þegar sólin skorpnar,
steinarnir fljúga, fjöllin hreyf-
ast, villidýrin berjast, höfin
sjóða, kviksettir rísa upp og
krefjast reikningsskapar, him-
inninn rifnar, helvíti brennur
og Paradís nálgast — þá finnur
sálin, hvað hún hefur til saka
unnið“.
*
Gyðingar höfðu engin borg-
araleg réttindi í Evrópu fram
að lokum átjándu aldar, en í
Norður-Ameríku voru þeim
veitt þau nokkru fyrr. Frakkar
og Hollendingar urðu fyrstir
til að fara að dæmi Ameríku-
manna árið 1791. En það átti
eftir að dragast lengi, að fleiri
þjóðir gerðu það. í Englandi
fengu Gyðingar ekki kosningar
rétt fyrr en 1852 og urðu ekki
kjörgengir til neðri deildar
þingsins fyrr en 1858. í Þýzka-
landi voru þeim veitt borgara-
leg réttindi að nafninu til ár-
ið 1848, en í Ítalíu og Sviss tutt
ugu árum seinna.
Á Norðurlöndum fengu Gyð-
ingar fyrst borgaraleg réttindi
í Danmörku — árið 1814. í
Sviþjóð urðu þeir ekki kjör-
gengir eða fengu rétt til em-
bætta fyrr en 1870 og í Nor-
egi 1891.
að við værum komin aftur í
kaffistofuna.
Fred kom 'með veitingarnar
og við drukkum. Rommið var
sterkt og vermdi eins og sól-
skin. Og það var athvarf, sem
aldrei brást. Eg rétti Fred glas-
ið tómt aítur.
„Fellur yður vel að vera
hér?“ spurði ég-
„Ágætlega. Það er svo rólegt
■héma“.
„Við komum oft hingað.
Þetta er heimili okkar á kvöld
in“.
Fred færði mér glasið aftur
og lagði havanavindil hjá því.
„Frá Hauser“ sagði hann.
Valentin kinkaði kolli til
mín og lyfti glasinu: „Þrítug-
asti og fyrsti júlí, Robby“,
sagði hann raunalega. Eg lyfti
glasi mínu líka.
Hann varð alltaf að skála við
einhvem. Eg hafði séð hann
sitja á litlum knæpum og skála
við stokka og steina eða jafn-
vel tunglið. Þá mundi hann allt
í einu eftir einhverjum ógnar-
degi í skotgröfunum og varð
innilega þakklátur fyrir að
vera enn á lífi.
„Hann er vinur minn“, sagði
ég við ungu stúlkuna. „Hann
er sá eini maður, sem ég veit
til, að geti gert sér ofurlitla
ánægju úr óhamingju sinni.
Hann hefur ekki hugmynd um,
hvað hann á að taka sér fyrir
hendur og til hvers hann á að
lifa. Hann blátt áfram huggar
sig við, að hann lifir“.
Hún horfði á mig með at-
hygli. „Eg skil hann“, sagði
hún. Eg leit undrandi á hana.
„Þér eruð allt of ung til að
geta skilið það“.
Hún brosti þessu kyrrláta
brosi sem aðeins sást í augún-
um. Andlitið breyttist nærri
því ekkert, en það birti yfir
því.
„Eg lá einu sinni alvarlega
veik. Þegar ég kom á fætur og
sat í fyrsta sinni í sólskininu
við gluggann, þá greip mig
þessi tilfinning. Allt var lítils
virði saman borið við það, að
fá að lifa — það eitt var ó-
skiljanleg hamingja. Eg man
þetta enn, og þó er langt síð-
an“.
Hún hallaði sér aftur á bak
í stólnum. „Og svo er það ann-
að, sem ég hef ekki gleymt-
Það er fyrsta sígarettan, sem
ég reykti eftir veikindin. Mér
þótti hún ekkert sérstaklega
góð, en bara þetta, að mega
reykja — “.
„Æ, fyrirgefið þér — síga-
rettur — en að mér skyldi
ekki detta það í hug“. Eg fór
ofan í vasa minn og náði í þær.
Eg bað Fred um meira vín.
Stúlkan var rólega og eðlileg
í tali og framkomu. En ég vissi
ekki hvað ég átti að gera af
mér. Mig langaði til að vera
ræðinn og skemmtilegur, en
mér datt aldrei í hug fyrr en
á eftir, hvað ég ætti að segja.
Lenz kunni að koma fyrir sig
orði. Hann sagði líka, að ég
væri ekki samkvæmishæfur.
Fred færði mér stórt glas að
þessu sinni. Það sparaði hon-
um sjálfum ómak og þá bar
heldur ekki eins mikið á því,
hvað ég drakk mikið. Og ég
varð að drekka, annars var von
laust, að ég gæti tekið til máls.
„Hvað eruð þér að drekka?“
spurði stúlkan.
„Það er romm- Ósköp létt
romm“.
„Þykir yður það gott? Það
get ég ekki skilið“.
„Einu sinni þótti mér það
ekki gott, en ég hef vanizt þvi.
Og hvort mér þykir það gott,
það veit ég eiginlega ekki“
Hún hló: „En hvers vegna
eruð þér þá að drekka það?“
Eg var feginn að fá eitthvert
umtalsefni. .Það kemur ekki
málinu við, hvort það er bragð
gott eða ekki“ sagði ég. „En
það er athvarf og þrautalend-
ing, sem gerir lífið léttara, stytt
ir tímann, dregur úr’ einstæð-
ingsskapnum, og fær mig til
að gleyma endurminningunum.
Vínið er eins og hljómlist. Og
það bregzt ekki. Það er stöð-
ugt athvarf“.
Stúlkan þagði um stund. ..Eg
verð þá einhvern tíma að reyna
það“.
Fred kom með glösin og salt
ar möndlur í skál. „Skildu flösk
una bara eftir“, sagði ég.
Nú var ég að komast á rétt--
an kjöl- Óframfærnin hvarf. Eg
var ekki lengur í vandræðum
með hvað ég ætti að segja.
Orðin komu af sjálfu sér. Og
ég hugsaði ekki um hvað ég
var að segja. Eg hélt áfram að
drekka. Það var eins og ég bær
ist á hárri, mjúkri öldu. Og
þar birtust mér sýnir og draum
ar, sem ekki áttu heima í þess-
ari vondu veröld. Á móti mér
sat ung stúlka, sem ekki gat
verið af þessum heimi. Mér
fannst hún hafa komið svífandi
með kvöldhúminu utan úr ein-
hveiTÍ ói’afjarlægð.
Mér var farið að hitna um
gagnaugun. Eg hlustaði á sjálf
an mig tala. En það var eins og
það væri ekki ég, heldur ein-
hver annar, sem hefði getað
verið ég. Og. frásögnin átti ekki
við mig, eða það, sem fyrir mig
hafði komið. Eg vissi sjálfur,
að ég sagði ekki satt. Það var
allt ímyndun og lygi, sem ég
var að segja. Sannleikurinn er
svo miskunnarlaus- En ímynd-
unaraflið og draumamir eru
lífið sjálft.
Ljósið speglaði sig í gljáandi
koparskjöldunum. Valentin hóf
glasið öðru hvoru og nefndi
einhvern mánaðardag í hálfum
hljóðum. Skræk bílanna yfir-
gnæfðu götuysinn úti og bár-
ust, hingað inn, þegar hurðin
var opnuð. Það var eins og göm
ul, grimm norn væri að hvæsa
einhvers staðar.
— Eg fylgdi stúlkunni heim.
Það var úðarigning. Síðan gekk
ég, hægt heimleiðis. Eg stað-
næmdist utan við sýningar-
glugga. Nú varð mér ljóst, að
ég hafði drukkið of mikið. Ekki
svo að skilja, að ég væri valt-
ur á fótunum. En ég fann það
samt. Það sló út um mig svita
svo að ég hneppti frá mér
frakkanum og færði hattinn
aftur á hnakka. Drottinn minn,
hvað hafði ég eiginlega sagt í
kvöld? Eg þorði varla að rifja
það upp. Það var annað að
standa nér i umferðinni á göt-
unni, en að sitja í hálfrökkri
inni á veitingahúsi- Stúlkan
hafði víst ekki fengið góðar
hugmyndir um mig. Hún hafði
sjálfsagt fylgzt' vel með öl.lu,
því að hun drakk næstum ekk-
ert. Og þegar ég kvaddi hana,
hafði hún horft svo einkenni-
lega á mig.
Þetta var allt saman afleitt.
— Eg rak mig á litinn, feitan
mann. „Hvað er þetta?“ hreytti.
ég út úr mér.
„Reynið þér aö hafa opin aug
un, sauðarhaus“, svaraði mað-
urinn.
„Það er ekki von að aðrir
komist fyrir á götunri, þegar
svona áma er á ferðinni“, sagði
ég-
Sá feiti varð hinn versti og
sagði að sofanöi hengilmænur
hefðu heldur ekkcrt erindi út
á götu. Mér þótti maðurinn ó-
svífinn og ætlaði ekki að láta
í minni pokann. „Burt með þig
afturgangan þín“, sagði ég.
Hann sagðist ekki láta svona
apakött segja sér til vegar.
Eg nefndi hann .í staðinn
steinrotaða kartöflu. Þá leit
maðurinn upp:
„,Hef ég nú aldrei heyrt get-
ið um steinrotaða kartöflu. Hún
ætti að vera á safni- í guðs
friði!“ sagði hann og við skild-
um eins og kurteisir menn.
Rifrildið hafði hresst mig. En
gremjan sat í mér. Mér fannst
ég eins og hvert annað fífl. En
smám saman hætti ég að ásaka
sjálfan mig. Eg var reiður við
allt og alla — hana líka. Henn-
ar vegna hafði ég drukkið mig
hálffullan. Hún mátti halda
hvað sem hún vildi. Sama var
mér. Nú vissi hún að minnsta
kosti, hvernig ég var, og hún
mátti fara norður og niður fyr-
ir mér. Það er ekkert við því
að gera sem orðið er. Og ef til
vill var bezt að svona fór.
Eg fór heirn og skreiddist í
rúmið klukkan’ átta — í fvrsta
sinni í mörg ár.