Þjóðviljinn - 29.12.1944, Blaðsíða 7

ÞJÓöVl*. JINII
7
Föstudagui’ 29. desember 1944. 1B ® f f
HALVORFLODEN:
Maurakóngurinn
Steinn gekk á undan kúahjörðinni og blés í nýja
hornið sitt, svo að bergmálaði í fjöllunum. Stóri .uxinn,
hann Þrymur, gekk fast á eftir honum og þefaði af
malpokanum, sem Steinn bar á bakinu. Þrym langaði
í salt. Hann féjck líka salt, og Steinn klappaði honum
og strauk, því að þeir voru miklir vinir. Þrymur var
stór og sterkur. Enginn kúasmali í sveitinni hafði ann-
an eins uxa í hjörð sinniT Þrymur hafði stangast við
hina uxana og þeir höfðu fengið fyrir ferðina. Allar
litlar stúlkur voru logandi hræddar við hann, bara af
því að hann var svo stór.
Þrymur var ekki illur/
Það var að eins einn uxi, sem Þrymur hafði ekki
enn barizt við. Það var hann Skjöldur á' Syðra-Seli
og hann var nú karl í krapinu eftir því sem fólkið
þar sagði. En það var líka montið af öllu, sem það átti.
Steinn lagði engan trúnað á það. Hann langaði bara
til að uxarnir hittust í dag og þeim lenti saman. Þá
átti Skjöldur að fá að sjá skepnu, sem hefði krafta í
kögglum.
Steinn lagðist niður, velti sér í sólskininu, blés í
hornið og sendi hinum smaladrengjunum tóninn, þegar
þeir komu í kallfæri. Hann þekkti þá alla.
En hvað heyrði hann nú? Steinn spratt’ á fætur.
Var sem honum heyrðist, að þetta væri bjölluhijómur
frá Syðra-Seli, sem hann heyrði? — Loksins hafði þá
Ágúst, þessi vesalingur, árætt að koma svona langt.
norður eftir.
„Nú er ekki um annað að ræða eri að fylkja liði“, /

Maður skagfirzkui- sagði mér
frá vélindiskerti — jólakertinu
sínu. Þess hef ég hvergi annars
staðar heyrt getið. Það var svo
til búið:
Vélinda úr stórgrip var blásið
upp og þurkað- Gegnum það
var svo mjórri spýtu stungið.
Utan um þá spýtu var svo lín-
trafi eða fífu vafið, bráðnúm
tólg helt svp í vélindað fullt og
látið storkna. Það hafði- þann
góða kost, að kertið rann ekki
niður, en smám saman varð að
klippa ofan af vélindanu, eftir
því sem spýtan brann og tólg-
urinn eyddist — -------“.
•
Fyrsta bindindisfélag í heim
inum var stpfnað í New York-
ríki árið 1808. Tæpum tuttugu
árum seinna var landssamband
bindindisfélaga í Bandaríkjun-
um stofnað í Boston.
Fyrsta friðarvinafélagið var
einnig stofnað í New York. Hug
myndipa átti maður að nafni
Daniel L.' Lodge. Hann hafði
ritað í blöð um nauð§yn þess að
tryggjh varanlegan frið í heim
mum og stofnaði síðan félagið
á heimili sínu ásamt nokkrum
vinum sínum árið 1815.
Skömmu seinna hófu kvekarar
í Englandi friðarstarfsemi sína.
• ' 1
•
Einhver sá merkilegasti mað-
ur sem starfað hefur innan frið
arhreyfingarinnar var Ameríku
maðurinn Elihu Burrit, sem al-
mennt var kallaður „lærði smið
urinn“. Hann var uppi um
miðja nítjándu öldina og stund
aði smíðar mestan hluta ævi
sinnar. En hann var námsmað-
ur með slíkum fádæmum, að
talið er að hann hafi numið um
tuttugu tungumál án skóla-
menntunar. Hann er einnig tal
inn fyrsti alþjóðlegi blaðamað-
urinn og hafði hann sambönd
við fjörutíu blöð og tímarit í
Evrópu. Sjálfur gat hann út rit
sem hann kallaði ,.01íublöðin“
(Olive leaves) og þar barðist
hann fyrir hugmyndinni um al-
heimsfrið.
9
Burrit kom til Evrópu í
fyrsta sinn árið 1846 og gekkst
fyrir f jmm alþjóðlegum friðar-
þingum á næstu árum. Þ^1'
komst hann í kynni við skáld-
ið Victor Hugo og fleiri merka
menn, sem studdu áhugamál
hans.

ERICH MARIA REMARQUE:
VINIR
■
Eg glápti á manninn. Hlátur
hans var engin uppgerð. „Það
er engin hræsni að hrósá konu“,
sagði ég, „það getur aldrei ver-
ið hræsni, því að konan á
heimtingu á hrósi. En það
gleymist eins og annað á þess-
um eymdartímum. Konan
telst ekki með stálhúsgögnum.
Hún er lifandi blóm, sem þarf.
sólskin. Það er betra að segja
við hana fáein ástarorð á hverj-
um degi en að þræla eins og
vitlaus maður fyrir peningum
handa henni alla ævi. — Og
hvað það snertir, sem ég sagði,
þá var það ekkert hól heldur
hrein og bein staðreynd, að
blátt og gult á vel saman“.
„Vel mælt“, sagði Blúmenthal
brosandi. ,,En vitið þér það, að
ég get látið yður lækka verðið
um eitt þúsund enn?“
Eg hörfaði aftur á bak- Þar
kom það sem ég hafði óttast.
Bölvaður refurinn! Og ég sá
sjálfan mig ,í anda sem bind-
indismann, það sem Pftir var
ævinnar. Eg leit bænaraugum
á frú Bluménthal.
„En heyrðu nú, pabbi-------“,
sagði hún. »
„Eg veit það, mamma. Eg
sagði bara að ég gæti það, en
ég geri það ekki. Eg er kaup-
sýslumaður og ég hef haft mikla
skemmtun af að kynnast vinnu-
brögðum yðar. Þér jjafið
ímyndunarafl. — Það var fynd-
ið af yður að minnast á Meyer
& Shon. Var móðir yðar af
Gyðingaættum ? “
„Nei“.
En eruð þér útlærður í við-
skiptafræði?“
„Já“.
„í hvaða grein?“
„Sálnahirðingu. Eg átti að
verða skólameistari“.
„Mér fellur vel við yður“,
sagði Blumenthal- „Ef þér verð-
ið einhverntíma atvinnulaus,
getið þér hringt til mín“./
Hann skrifaði ávísun og réttí
mér. Eg trúði varla, því sem ég
sá. Þetta var kraftaverk.
„Herra Blumenthal“, sagði ég
hrærður. „Eg ætla að láta krist-
alsöskubikar fylgja bílnum —
ókeypis, auðvitað — og gúmmí-
mottu“.
„Gott, ágætt! Þá fær Blum-
enthal gamli einu sinni á æv-
inni eitthvað gefins“, sagði
hann. — Og svo bauð hann mér
að koma og borða kvöldverð
annað kvöld. Frú Blumenthal
leit móðurlega á mig: , Það
verður gedda“.
„Og þá færi ég ykkur bílinn
um leið“, sagði ég.
--------„Eg held, að við lok-
um verkstæðinu börnin, góð.
Við höfum unnið til þess í dag.
Nú förum við og æfum, Karl,
íyrir kappaksturinn“, sagði
Köster.
En fyrst ókum við til næsta
banka með ávisunina. Lenz var
ekki róíegur, fyrr en hann
komst að raun um, að hún var
ófölsuð- Og svo brunuðum við
af stað á fleygiferð.
--------Köster og Jupp voru
að „æfa“ bílinn einhversstaðár
langt í burtu og við heyrðum
drunurnar álengdar. Við Lenz
lágum á engi skammt frá veg-
inum undir stóru kastaniutré
Vindurinn þaut hægt í ljós-
grænu liminu og t milli gre'-n-
anna sá ég faghrbláan himin-
inn.
. „Yndislegt 'veður, Gottfried41,
sagði ég. „Eg -tók ekkert eftir
því inni í borginni“.
Lenz reis upp við olnboga og
ljóst hár hans, glitraði í sól-
skininu. „Legðu eyrað niður að
jörðinni“, sagði hann.
Eg gerði það. Eftir litla stuna
heyrði ég lág og hvíslandi
hljóð, vindinn, sem þaut í gras-
inu, lindárnið úr fjarska - —.
„Það er undarlpgt, Gotrfried
hvað ,heyrist langt til bílsins.
Mótorhljóðið berst býsna langt“.
„Þú hefur ekki ímyndunar
afl á við dauðan trédrumb“,'
sagði „síðasti draumóramaður-
inn“. „Leggðu evrað þá að trjá-
stofninum og vittu, hvort þú
heyrir nokkuð“-
Eg heyrði nægan þvt — eins
og andardrátt. Blærinn lék sér
varlegá að nýútsprungnu lauf-
inu. Og mér fannst ég skynja,
hvernig rærur trésins sugu
þrótt úr mold'oni og næringin
hríslaðist um stofn og greinar
innan við harðan börkinn. Þ^ð
var líkast því sem ég væri sjálf-
ur runnin upp ur þessari mold
og vissi alla leyndardóma henn-
ar.
Gottfried horfði á mig og
lagði flata lófana á jörðina.
„Nei, þetta er ekki til í borg-
inni“. ,
Eg lagðist endilangur á bak-
ið. Það var undarlegt, að mega
liggja svona og gleyma öllu
milli himins og jarðar, horfa
út yfir engið og á rauð blóm
syrenunnar og finna sólargeisl-
ana verma sig. Eg skildi það
allt í einu, að ef einhver ham-
ing'ja var til, þá hlaut hún að
vera skyld þessari djúpu, eðli-
legu ró náttúrunnar sjálfrar.
' %
— Við fórum seint heimleið-
is um kvöldið. Jupp fór úr
bílnum, þar sem hann átti
heima. Við hinir héldum áfram.
Þegar við ókum þvert vfir
Goethestrasse hevrðum við
hvell högg gegnum mótorhljóð
ið.
„Hvað er þetta?“ sagði Gott-
fried-
Köster stöðvaði bílinn, og
enn heyrðust tveir hvellir.
„Skot!“ kallaði Leriz. „þarna
til hægri! Farðu niður Char-
lottenstrasse!“ •
Við héldum í áttina og heyrð
um hróp og háreysti. Fólk kom
hlaupandi. Á undan hópnum
voru tveir unglingar, að hálfu
leyti einkennisbúnir og í hné-
buxum. Þeir voru tæplega tví-
tugir að sjá. Þeir voru svo sem
tuttugu metra á undan hópn-
um, sem elti þá og hlupu eins
og örskot meðfram húsaröð-
inni. ’ m
„Stöðvið þá. Takið þá. Þeir
skutu“, hrópaði mannfjöldinn.
„Snúðu við, Ottó“, sagði ég.
Köster sneri við bílnum,
eins og örskót. En rptt í því
þusti mannfjöldin framhjá okk
ur. Gatan var orðin mannauð
á svipstundu. Ekkert var eftir
nema svört þústa, sem hreyfð-
ist.
„Farðu, og vittu, hvort þú get
ur hjálpað honum“, kallaði
Köster- Lenz stökk út úr bíln-
um og hljóp til særða manns-
ins.
Köster setti bílinn- á fulla
ferð. „Karl“ æddi vælandi gegn
um mannþyrpinguna, sem vék
til beggja handa í ofboði. Nú
sáum við piltana aftur. .Beygðu
þig!“ kallaði Kösfer til mín.'
„Þeir skjóta líklega“.
Hann ók upp á gangstéttina
og beygði sig niður yfir stýrið.
En áður en við komumst fram>
íyrir flóttamennina, stukku
þeir allt 1 einu upp dyraþrep
og hurfu inn í hús. Þegar við
fórum fram hjá, á næsta augna
bliki, tók ég aðeins eftir því,
að þetta var ölkrá Og í sama
bili var slagbröndum skotið
fyrir bæði hurð og glugga, rétt
eins ög allt hefði verið reiðu-
búið til að taka við flóttamönn-
unum. Mannfjöldinn var nú
kominn að húsinu. „Sáuð þið
þá?“ hrópaði vélamaður í kynd
árafötum.
Við bentum á ölkrána. Fólk
ið réðst á hurðina, en hún lét
ekki undan, Kyndarinn heimt-
aði barefli
„Við förum. Hér er ekkert
að gera“, sagði Köster. Við ók-
um til baka. Lenz kom á móti
okkur. „Hann deyr. Það er ekk
ert hægt að gera“, sagði Lenz.
Við stigum út úr bílnum.
IJdaðurinn lá á miðrj akbraut-
inni með annan handlegginn
yfir andlitinu. Hann var í
brúnum, slitnum buxum og
gráum jakka. Upp úr vasa
hans sást vandlega samanbrot-
ið dagblað. Hann hefur ætlað
að lesa það, þegar hann kæmi
heim. Blóðið rann úr hálsi hans
og niður undan vestinu hægra
megin. Það seytlaði niður á
steinlagða götuna. Andlit hans
var orðið gráhvítt.’ Maðurinn lá
alveg grafkyrr- Aðeins hægri
höndin hreyfðist. Fingurnir leit
uðust við að kreppa sig í lófan-
um, en þeir réttust jafnhraðan
aftur. Neglurnar kröfsuðu stein
inn máttleysislega, en það
heyrðist vel, svo dauðahljótt
var í kring. Maðurinn sjálfur