Þjóðviljinn - 21.01.1945, Blaðsíða 3

Sunnudagur 21. janúar 1944.
ÞJÓÐVILJINN
Stðliilr (H Pingoalla
¥»AI) var bara einn af þessum
* venjulegu dögum, með þrot-
lausum kennslustundum og yf-
irheyrslum innan veggja, en
suðaustangolu og rigningar-
hraglánda hið ytra.
Eg og einn herbergisfélagi
minn vorum að skríða út úr
klæðaskápnum, en þar höfðum
við falið okkur meðan útrekstr-
arhættan leið hjá, en af ein-
hverjum ástæðum fengum við
sterka tilhneigingu til að
„skrópa“ í útivist þennan dag,
og ástæðumar hafa sjálfsagt
gildar! (Útivistartími nemenda
var frá kl. 11—12 f. h.).
— Ertu búinn að reikna?
spurði þá félagi minn.
— O nei, nei. Eg var ’ekki bú-
inn að því.
— Eg er illa svikinn ef þú
gerir stóra fígúru með 21. dæm-
ið, um gullkórónu Hierosar kon-
ungs, sem Animedes vó í vatni
og fann að hún var svikin, sagði i
hann.
Eg gat ósköp vel ímyndað
mér að dæmið þvældist fyrir,
ekki meiri stærðfræðingi en
mér og svaraði því engum
hreystisvörum, en fletti upp í
Ólafi Dan. og byrjaði að leggja
heilann í bleyti yfir bölvaðri
kórónunni hans Hierosar, sem
mér var alveg sama hvort var
svikin eða ekta- Við reyndum
margar aðferðir og uppsetning-
ar, en útkomumar urðu hver
annarri fráleitari: ýmist ein-
tómt silfur eða þá skíra gull.
Kraftaverkið skeði þó á síðustu
stundu. Mér tókst að reikna
dæmið í huganum, án blýs eða
blaðs. en þó án þess að hafa
hugmynd um hvemig á því
stóð og því síður gat ég út-
skýrt lausn ráðgátunnar með
•orðum svo nokkrum heila yrði
skiljanlegt.
En útkoman var hárrétt og
ég sagðist óhikað nota þessa
aðferð ef ég kæmi upp í dæm-
inu.
Reikningstíminn var eftir há- 1
degið.
Nú kallaði skólabjallan okkur
til hádegisverðar. Við fleygðum
bókum og blöðum og hröðuðum
okkur til birðs. Eg hafði þegar
gert allnákvæman samanburð
á okkur Arkimedes og sá sam-
anburður hafði allur orðið mér
í hag, sem vonlegt var, en þegar
ég sá hvað á borðum var hvarf
gleðivíman eins og dögg fyri^
sólu — réttirnir voru aðeins
skata og kartöflur.
Þegar við höfðum slafrað í
okkur skötunni eins og lystin
leyfði, birtist skólastjóri við há-
borðið og hóf máls á því, að
nú yrðum við að fara að hugsa
fyrir hinni árlegu skólaför, ef
sá gamli siður ætti ekki að
leggjast niður, en undanfarna
vetur höfðu nemendur haldið
þeirri venju, að fara eina alls-
herjar skemmtiferð, langt eða
skammt. Hann bað okkur nem
endur að skjóta á fundi eftir
hádegið og ræða hvert fara
skyldi og kjósa nefnd til að
annast framkvæmdir og undir-
búning allan. Reikningstími
dagsins skyldi verða fundar-
tími um málið-
Auðvitað lustu flestir upp
fagnaðarópi yfir þessum tíðind-
um, en ég var hálfgramur með
sjálfum mér, yfir því að fá ekki
tækifæri til að opinbera yfir-
burði mína í stærðfræðinni,
sem fyrr um getur.
Á fundinum komu fram
fjöldamargar ósamhljóma tillög
ur og skoðanir: einn vildi fara
upp að Hreðavatni, annar upp
á Baulu, þriðji í Surtshelli o.
s. frv. Við Jakob Þorsteinsson
fá Geithömrum bárum upp þá
tllögu að farið yrði alla leið á
Þingvelli. Þessari tillögu var
f jarri tekið , og aðeins f jórir
greiddu henni atkvæði. Ekki
náðist heldur samkomulag um
aðrar tillögur. Svo var þrasað
og þrætt um málið fram og aft-
ur, án þess að niðurstaða feng-
ist og að síðustu var kosið 3ja
manna ráð, er annast átti fram-
kvæmdir og leita fyrir sér um
upplýsingar varðandi kostnað
af ferðinni hvert svo sem farið
yrði.
Eftir þeirri gömlu og sígildu
reglu, að þeir, sem kjafta mest,
eru kjörnir í flest, yar ég einn
þeirra, sem kosnir voru í ,.ráð-
ið.“
Við þrímenningarnir fengum
fljótt þær upplýsingar að Þing-
vallaferð myndi kosta ca. tíu
krónur á nef.'Okkur þótti þetta
glæsileg frétt, ekki sízt þegar
við höfðum líka til samanburð-
ar kostnað við för til Hreða-
vatns, en hann var aðeins þrem
krónum minni. Það réð líka
nokkru að skólastjóri var strax
hlynntur því, að farið yrði til
Þingvalla. Við sem sæti áttum
í „ráðinu“, höfðum meira en
nóg að starfa það sem eftir lifði
dags, því laugardagur var að
morgni og þá æskilegast að
ferðin yrði farin. Við urðum því
tafarlaust að vita um þátttöku
í ferðinni, svo hægt væri að
tryggja sér nægan bílakost í
tæka tíð.
Áskriftarlistar, í fylgd með
ötulum erindrekum gengu um
allt skólahúsið seinnipart dags-
ins. Rúmlega sex tugir nafna
komu á listana (nemendur voru
um 100) og varð ekki annað
sagt, en árangurinn væri öllum
vobum meiri, þegar litið var til
þess litla fylgis er tillagan fékk
á fundinum þá um daginn, Flest
ir kenn'aranna skráðu sig til far-
arinnar, en einn úr okkar mikla
„ráði“ taldi sig ekki geta farið,
enda hafði hann áður komið á
hinn „helga stað“.
Við vorum því strax orðnir
aðeins tveir um fararstjórnina,
ég og Ágúst Eirksson frá Löngu
mýri á Skeiðum.
Um kvöldið var allt undir-
búið svo sem hægt var, matur
settur í skrínur og mjólk í
dunka. Kl. 0 morguninn eftir
skyldi hirðin vakna, og hálfum
tíma síðar lagt úr hlaði.
Sjálfsagt' hafa morgunbænir
nemenda verið misjafnlega fagr
ar, þegar bjallan kallaði svo
árla morguns. Þeir, sem heima
ætluðu að dvelja, voru fullir
af ólund yfir ónæðinu, en aðrir
mundu ekki eftir öðru í svefn-
rofunum, en að venjulegur dag-
ur væri að hefjast og ekkert
biði sín utan ræstingar og svo
göt ofan í göt í tímanum á eft-
ir. Fljótlega opnuðust þá augu
þeirra fyrir því, sem framund-
an var og þeir fylltust nýrri og
ferskari ferðaþrá, rifu sig í föt-
in og voru komnir að bílunum
á tilsettum tíma, nema með-
stjómandi minn, Ágúst, hann
var hvergi sjáanlegur á fótum.
Eg ruddist inn í herbergið hans
með blóti og bituryrðum um
leti hans og ábyrgðarleysi-
Hann varð fár við, en stundi
því upp, að hann mætti varla
mæla, hvað þá fötum fylgja
sakir *kvefs og hálsbólgu
Nú þótti mér vandi minn
vaxa fyrir alvöru, ef ég ætti
einn að leiða þennan fjölmenna
flokk um óravegu óbyggðanna,
sem ég hafði aldrei augum litið.
Framlágur og axlasiginn undan
ofurþunga ábyrgðarinnar, hélt
ég á fund skólastjóra og bað
hann ásjár, en hann kvað mig
engrar hjálpar þurfa og mætti
mér líka einræðið vel þegar
þannig stæði á.
Annað hafði ég ekki upp úr
því flani, en varð þó heldur
hugaðri, því ég vissi sem var
að hann og aðrir kennarar, sem
með voru, myndu rétta mér,
vesælum, hjálparhendur ef í
nauðir ræki.
Eftir að hópurinn hafði mett-
að sig á hafragraut og blóðmör.
var farið að raða í bílana. Eg
varð að sjálfsögðu að fara síð-
astur til sætis. Það fylgdi stöðu
minni að telja og kanna liðið
og sjá um að ekki færu aðrir
en þeir, sem skráð höfðu nöfn
sín á listana. Fyrir þetta ómak
fekk ég versta sætið sem
„skrjóðarnir" höfðu upp á að
bjóða.
í ferðina fóru fjórir bilar, all-
ir úr Borgamesi, sumir voru
ekki sem þýðastir og .,body“-
sætin hörð og hriktandi, en
allir dugðu þeir vel og enginn
bilaði á leiðinni, þó vegur væri
ójafn.
Veður var hið ákjósanlegasta,
logn og hreinviðri. Loft var að
vísu nokkuð þungbúið, en þoku
laust að sjá til öræfanna. í sveit
um var jörð að mestu auð. en
snjóað hafði örlítið til fjalla
um nóttina. Okið skautaði drif-
hvitum faldi við dökka geira og
fegurð þess og hreinleiki birt-
ist okkur í þetta sinn skærari
og meiri, en við höfum áður séð.
Bílamir siluðust fram Hálsa-
sveitina hægt og hlöktandi, því
vegurinn er krókóttur og í þetta
sinn blautur og grafinn- Þegar
fram undir Húsafell kom, ljóm-
aði af degi, svo við gátum farið
að njóta útsýnisins til fulls,
enda var nú framundan hin
fagra skógarleið milli Húsafells
og Kalmannstungu, en sú bæj-
arleið er að margra áliti sú feg-
ursta á landi hér, og er það
Húsafellsskógur sem því veld-
ur, hann er víðáttumikill, en
hvergi hávaxinn. Hellan hans
síra Snorra var látin í friði að
þessu sinni og ekkert tafið á
Húsafejli. Nú vaf rennt inn í
skóginn. Vegurinn er aðeins
ruddur, en trjágreinarnar
strjúkast víða við hlíðar og
þök bílanna svo snarkar og
kaurar í öllu, og er það í senn
skemmtilegt og ævintýralegt
ferðalag.
Um þrjátíu kílómetrar eru frá
Húsafelli að Kalmannstungu og
má af því marka að jörðin er
allafskekkt, en hún ber þess
lítil merki. Byggingar allar eru
hinar staðarlegustu og jörðin
öll hin byggilegasta. Bærinn
stendur vestast í tungunni, milli
Norðlingafljóts og HVítár, svo
við sjáum hann aðeins tilsýnd-
ar, þar sem vegurinn liggur al-
staðar sunnan Hvítár. Stórt fjár
bú hefur lengi verið í Kalmanns
tungu og iandrými mikið, sem
ráða má af því, að beitilönd
Kalmannstungu og Grímstungu
í Vatnsdal lágu saman. Nú er
búið að leggja mikið af þessu
landrými jarðanna undir afrétt-
ina.
Við höldurn nú áfram upp
með Hvítá, norður og austur fyr
ir Ok. Þar er áð litla stund.
Langjökull rís hár og bunguvax
inn í austri og bannar okkur
algeriega að siá anr.að en sig
í þeirri áttinni. enda dálítið fyr
ir augað. í norðrinu gnæfir
strýtumjór skalli Eiríksjökuls,
en í baksýn beggja megin við
hann, mæta auganu svartir
sandar, sviðin fell og fjöll-
Við erum á þessum stað, ræki
lega minnt á veldi hinnar stór-
brotnu öræfanáttúru, allt i
senn: fegurð og hrikaleik, misk-
unnarleysi og blíðu, eld og ís,
gróður og auðn. Það verður ett-
irminnileg sjón öllum þeim er
aðeins hafa séð útverði öræfa-
ríkisins í móðu f jarlægðarinnar.
Okkur verður hugsað til úti-
legumannanna, sem í stopulu
skjóli þessara jökulbungna háðu
sín fangbrögð við ógnarvald íss
og myrkurs.
Nú erum við stödd við nyrðri
enda Kaldadals. Nafnið á daln-
um er enganveginn of kulda-
legt, því. jöklar eru til beggja
eftir Rósberg G, Snædal
3
hliða, undirlendi lítið og gróð-
urlaust að kalla.
Rétt í því að haldið er ofan
í dalinn, sjáum við allstóran flokk
manna á veginum framundan. Þeir
eru kuldalega búnir, með skjóður
og skíði um öxl og langa brodd-
stafi í höndum. Þetta reyndust
þó ekki útilegumenn, þó einhverj-
um hafi e. t. v. orðið á að minn-
ast þeirra í fyrstu. Sá er fyTÍr
flokknum gekk, var Steinþór Sig-
urðsSon magister og liðsmenn hans
munu einnig hafa verið úr höfuð-
staðnum. Þeir hugðust ganga á
Langjökul og leita hins margum-
talaða Þerisdals, sem eitt sinn var
dvalarstaður Grettis Ásmundar-
sonar.
Bifreið þeirra félaga ‘hafði orðið
íóðurjaus neðst í Kaldadal og þar
af leiðandi urðu þeir að ganga
lengra en til var ætlast. Það var
líka sérstök heppni að við skyld-
um fara þarna um þennan dag,
því annars voru allar líkur til að
þeir hefðu orðið að ganga aftur til
byggða, þar sem. umferð er sjald-
gæf á þessum slóðum að vetrar-
lagi. Við lofuðum að færa þeim
bensin i bakaleiðinni, síðan var
ferðinni hraðað suður dalinn. Veg-
urinn var góður vegna frostsins,
sem á var og ferðin gekk greið-
lega. I>ó urðum við í tveim stöð-
um að draga bílana yfir mjóa
skafla, sem lágu yfir veginn.
i
„Fjallið allra hæða val“ blasir
nú við sjónum í suðaustri og við
„tökum lagið“ honum til lofs eins
og vera ber. Áður en varir liöfum
við 9éð og fa’rið framhjá, Meyjar-
sæti, Hofmannafleti og Bolabás.
Allir þessir staðir þótti okkur ein-
kennilegir og fagrir, en framund-
an var enn fegurra, Þingvellir sjálf
ir, hraunið, gjárnar og vatnið. Yf-
ir vatninu hvildi meinleysisleg
þokuhula, en hún var nóg til þess,
að við fengum ekki að sjá „djúp-
ið mæta, mest á Fróni“ að neinu
gagni í þetta sinn.
Ekið var að norður enda Al-
mannagjár. Bilarnir tæmdust á
skammri stund og hópurinn tvístr-
aðist um gjána. Þá var miður dag-
ur. Ferðin hafði tekið rúmar fimm
klst. frá Reykholti.
Mér, framkvæmdarstjóra og ein
valdsherra fararinnar lá nú við
,.sjokki“ af þeirri tilhugsun að gjá-
in skilaði aldrei nema litlu af hópn
1 um aftur, a. m. k. ekki á tilskild-
um tíma.
Allir fyllast villtri hrifningu og
lifa sig inn í fornar sögur staðarins
og mér varð á að hugsa að þjóð-
legri og helgari svipur myndi vf-
ir Alþingi voru, ef það stæði nú,
,.þar sem ennþá Oxará rennur
ofan í Almannagjá“.
Af bergveggjum Almannagjár er
útsýni gott og fagurt, margbreyti-
leg fjallasýn í norðri og vestri, en
víðáttumiklar bunguvaxnar heið-
ar í austri.
Byggingár á staðnum eru ein-
staklega snotrar og staðhættir fagr
ir. Öxará rennur út í Þingvallavatn
milli gistihússins Valhallar og bæj-
arins á Þingvöllum.
Þegar til Lögbergs kom, hvarf
ótti minn að mestu því ég sá þeg-
ar að flestir eða allir voru þar mætt
ir heilu og höldnu.
Þeir kennarar, sem áður höfðu
komið hingað, skýrðu fyrir ok'kur
umhverfið og lýstu staðnum.
Eg hafði daginn áður símað til
Jóns Guðmundssonar gestgjafa í
Framh. á 5. síðu.