Þjóðviljinn - 17.03.1945, Blaðsíða 3

ÞJÓÐVILJINN
3
Laugardagur 17. marz 1945
Mannréttindi skólafólks
f Vísi 13. þ. m. áfellist rit-
stjórinn afnám banns við stjóm
mála- og stéttadeiluafskiptum
nemenda Menntaskólans á Ak-
ureyri. Telur ritstjórinn daga
allra flokka nema sósíalista
talda í menntastofnun þessan
og örvæntir mjög um sálarheill
saklausra borgarabama, sem
þar verði upp frá þessum degi
að búa við látlausan áróður
sósíalista. Nú fæ ég með engu
móti séð, að af því hljótist
neinn þjóðarvoði, þó að ungir
menn láti sér ekki nægja skoð-
anir feðra sinna á þjóðmálum
og hugsi um þau upp á eigiu
spýtur. En hefði ritstjórinn lát-
ið svo lítið að lesa reglugerðai*-
ákvæði það, sem numið var úi
gildi, áður en hann greip penn-
ann til að vara foreldra nem
enda í Menntaskóla Akureyrar
við þeim voða, sem borgaraleg-
um skoðunum stafaði af þessari
ráðstöfun menntamálaráðherra,
myndi grein hans hafa orðið
nokkuð á annan veg, því að
ekki kemur mér til hugar að
væna ritstjórann um vísvitandi
ósannindi og rangfærslur.
Ritstjórinn hefur gert sér hin
ar furðulegustu hugmyndir im
skipun mála undir stjórn Sig-
urðar skólameistara. Þakkar
hann skólameistara það, að
stjórnmálaáróður sé bannaðui í
M. A. En sannleikurinn er sá.
að aldrei hafa verið lagðar
neinar hömlur á stjórnmálastarf
semi nemenda innávið. Þó að
einhver góður sósíalisti í M. A.
hefði snúið öllum skólasystkin-
um sínum til fylgis við sósíal-
ismann, hefði enginn getað blak
að við honum fyrir þá sök. Hitt
er annað mál, að vissar stjóm-
málaskoðanir munu frekar hafa
talizt þar galli en kostur á nem
endum og miðar þó í jafnréttis-
átt hin síðari ár.
Ritstjórinn ber það blákalt
fram, að stjórnmáladeilur þekk
ist ekki meðal námsfólks í M.
A. Mun mörgum þykja það frek
ar last en lof um skólann og
nemendur hans, að embættis-
mannaefnin, sem þar nema, láti
sig engu skipta stjórnmál. Væri
þá íslenzka þjóðin og lýðveldi
hennar illa á vegi stödd, ef slík
andleg deyfð hefði gripið æsku
hennar. Sem betur fer get ég
borið það af eigin reynslu. að
þá þrjá vetur, sem ég sat á
skólabekk í M. A. leið enginn sá
dagur, að ég tæki ekki þátt í
eða væri áheyrandi að stjórn-
máladeilum. Vinsælasta deilu-
efnið á málfundum okkar nem-
enda var stjórnmál. Meira að
segja kennarar skólans töldu
sig ekki yfir það hafna að deila
um stjórnmál á málfundum okk
ar.
En reglugerðarákvæði þau.
sem afnumin voru fyrir
skemmstu, lögðu bann við
stjórnmálaafskiptum útávið.
Voru þau upphaflega sett til
höfuðs verkalýðssinnum í skól-
anum. Þótti ráðamönnum þá
pokkur von, að takast mætti
að lægja hugsjónaeld og bar
áttuvilja ungra manna, ef þeir
væru sviptir rétti til að starfa
með skoðanabræðrum sínum
utan skólans og túlka hugsjónir
sínar fyrir æsku lands vors.
Þótti þáverandi yfirmanni
.menntamála það óskemmtileg
tilhugsun, að úr skólum lands
ins útskrifuðust menn, sem al-
izt hefðu upp í nánum tengsl-
um við verklýðshreyfinguna ng
forystuflokk hennar. Vera má
að einhverjum þyki lítill skaði
skeður, þó að unglingar séu
sviptir rétti til að starfa að
stjómmálum. En ef menn hugsa
málið, hlýtur öllum að vera það
ljóst, að því fyrr sem menn taka
að hugsa stjórnmál, því örugg
ara ætti að vera að afstaða
þeirra síðanneir sé vel íhuguð
og miði til þjóðheilla. Námfúsir
unglingar af alþýðustétt fá ekki
hafið nám, fyrr en þeir hafa
aldur til að yinna fyrir sér með
erfiðisvin'nu á sumrum. Eru
þeir margir í menntaskóla, jafn
vel svo árum skiptir, eftir að
þeir hafa náð kosningaaldri til
Alþingis. En fyrir þá sök eind
að þeir voru nemendur í M. A.
voru þeir sviptir rétti til af-
skipta af stjórnmálum. Brýtur
slíkt bann freklega þau ákvæði
stjómarskrár hins íslenzka lýð-
veldis, að hver maður eigi rétt
á að láta í ljós hugsanir sínar
á prenti og að menn eigi rétt
á að stofna félög í sérhverjum
löglegum tilgangi. Getur hver
maður gert það upp með sjálf-
um sér, hvort réttmætt sé að
svipta menn almennum mann
réttindum, fyrir þá ástæðu eina,
að þeir eru að búa sig undir
að takast á hendur ýmis hin
vandasömustu störf í þjóðfélag-
inu.
En vart má á milli sjá, hvað
ranglátara er, að banna náms
mönnum afskipti af stjórnmál-
um eða þátttöku í hagsmunabar
áttu félaga eða stétta. Það sem
gexir æskumönnum af alþýðu-
stétt kleift að brjótast til
mennta af eigin rammleik, er
hin sleitulausa barátta verka-
lýðssamtakanna fyrir bættum
kjörum yinnandi fólks á sjó og
landi. Betri kjör á síldveiðiskip-
unum, hærra kaup í síldarverk-
smiðjunum eða hvar annarsstað
ar, sem námsmenn vinna á
sumrin, er beinn styrkur ungum
mönnum sem sjálfir kosta sig
í skóla fyrir afrakstur eigin
handa. Væri því engin furða.
þótt námsfólk finndi til þakk-
lætisskuldar við verkalýðssam
tökin og vildi styrk þeirra og
veg sem mestan. En ef náms-
menn vildu sjálfir gerast virkir
félagar stéttarsamtaka sinna og
leggja kjarabótabaráttu þeirra
lið, • urðu þeir að velja milli
náms síns og samtakanna, sem
gerðu þeim fært að stunda þptta
nám. Verkalýðssamtökin gerðu
sér þegar frá upphafi ljóst, að
hér var um að ræða ósvífna
stéttakúgun. Þing Alþýðusam-
bandsins samþykkti sama haust
ið og þessi ákvæði voru sett,
eindregin mótmæli gegn þeim.
Almennur þingmálafundur á
Akureyri sömuleiðis. Ennfrem
ur Stúdentafélag Háskólans og
fleiri félög, er oflangt væri að
telja. En þáverandi yfirmaður
menntamála á íslandi taldi sig
ekki þurfa að gefa gaum að
vilja almennings, skattborgar-
anna, sem kosta þessa mennti-
stofnun sem aðrar. En nú,
er höfuðstéttir þjóðfélagsins
hafa gengið til samstarfs um al-
þjóðarvelferð, var rétti tíminn
til að uppræta þessar menjar
frá þeim tíma, er afmá átti
verkalýðshreyfinguna með of-
beldi og réttindasviptingu. Má
bezt marka, hve vinsæl þessi
ráðstöfun menntamálaráðherra
er, að Vísir treystir sér ekki
,að ráðast á hana, heldur býr til
reglugerðarákvæði fyrirMennta
skólann á Akureyri sem aldrei
hafa verið til, og segir síðan
'O/t
Fræðsluerindi iEskju-
lýðsfylkingarinnar
N.k. fimmtudag hefst flutn
ingur fræðsluerinda á vegum
Æskulýðsfylkingarinnar ' í
Reykjavík. Fyrirlestrar þessir
verða fluttir 5 næstu. fimmtu-
daga á Skólavóörðustíg 19-
Að þessu sinni verða flutt tvö
erindi á kyöldi. Verður annað
um innlend mál, sögu verkalýðs
hreyfingarinnar og samtaka
hennar, en hitt um viðhorfin
í stjórnmálum erlendis.
Erindaflutningur sem þessi
hefur verið mjög vinsæll, og er
ekki að efa að bæði ungir og
gamlir munu vilja fræðast um
þau mál, sem fyrir verða tekin.
Er sérstaklega nauðsynlegt
fyrir æskuna, sem lítt þekkir til
menntamálaráðherra hafa af-
numið þau.
En það er athyglisvert, að
blað, sem nýlega hefur lýst sig
málsvara hins eina, sanna lýð-
ræðis, hvar í heimi sem er, skuli
gerast því meðmælt að skóla-
nemendum sé bannað að tala
saman um stjórnmál.
Er það einkennilegur lýðræð-
isáhugi, sem þannig kemur
fram. En íslenzk æska kann að
meta þann hug, sem Vísir ber
til hennar og mun launa að
verðleikum.
Magnús T. Ólafsson.

stéttabaráttunnar af eigin
reynd að kynnast þróun verk-
lýðssamtakanna úr óskipulögð-
um samtökum örfárra verka-
manna í það afl, sem þau nú
eru orðin í íslenzku þjóðlífi.
Einnig er fróðlegt að gera sér
grein fyrir hinu síbreytilega á-
standi í hernumdu löndunum,
sem nú eru laus, eða eru að
losna úndan kúgun nazistanna,
og hvers megi vænta af alþjóð-
legu samstárfi að stríðslokum
Erindin sem flutt verða eru
þessi.
Erindi um erlend mál:
1. Verkalýðshreyfingin á' ís-
landi fram að 1916.
2. Alþýðusamband íslands.
3. Kommúnistaflokkur íslands
4. Sósíalistaflokkurinn.
5. Þátttaka sósíalista í ríkis-
stjórninni og stjórnmálahorf-
ur.
Um erlend mál:
1. Hin nýja Evrópa I. Frakk
land, Ítalía, Grikkland.
2. Alþjóðasamband verkamanna
3. Afstaða Sovétríkjanna til al-
þjóðamála.
4. Hin nýja Evrópa n. Balkan-
löndin og Pólland.
5. Nýja þjóðabandalagið og
Krímráðstefnan.
Ekk er ennþá fullráðið hverj
ir flytja öll þessi erindi, en það
mun verða tilkynnt jafnóðum
Stefnuskrá austur-
ríska æskulýðsins
Austurríki var fyrsta landið
sem ofurselt varð hinni þýzku
nazistakúgun. En nú er að rofa
til. Eftir 7 ára undirokun vænt-
ir nú austurrísk alþýða þess að
sá tími sé ekki langt undan, að
hún geti sjálf valið sér stjórncr
far og forustumenn.
Félagsskapur ungra Austur-
ríkismanna, sem starfar i Bret-
landi hefur birt eftirfarandi
stefnuskrá, sem Æskulýðssíðan
sér ástæðu til að birta, því að
hún gefur nokkra hugmynd um
kröfur þær sem efst verða á
baugi hjá æskulýð hinna und-
irokuðu þjóða á meginlandi Ev-
rópu.
1. Vinnuréttindi.
a) Öllum æskulýð sé tryggð
vinna við sitt hæfi að loknu
námi.
b) í öllu er við kemur laun-
um, vinnuaðbúð og iðnnáms
samningum sé farið eftir alls-
herjarsamningum við verkalýðs
samtökin., Unglingum sé greitt
fullt kaup, ef þeir vinna sömu
vinnu og fullorðnir.
c) Engum börnum innan 16
ára aldurs sé leyfð vinna.
d) Hámarksvinnutími ungl-
inga sé 44 stundir á viku. Næt
ur- og helgidagavinna sé bönn-
uð. Sérstakar ráðstafanir séu
gerðar til að tryggja unglingum
heilsusamleg vinnuskilyrði.
e) Fulltrúar verkalýðssamtak
anna og æskulýðssamtakanna
skulu hafa strangt eftirlit með
að ákvæðunum um verndun
æskulýðsins til sjávar og sveita
sé fullnægt.
2. Iðnnámsréttindi.
a) Komið sé á stofn leiðbein
ingaskrifstofúm sem aðstoða
ungt fólk í stöðuvali.
Fulltrúar verkalýðsfélaganna
og æskulýðssamtakanna, ásamt
sérfræðingum skulu veita þeim
forstöðu.
b) Iðnnemar hljóti iðnmennt-
un samkvæmt nýtízku aðferð-
um, og fullt tillit sé tekið til
þarfa iðnaðarins. Námstími sé
ákveðinn með samkomulagi.
Vinnumálaskrifstofu æskulýðs-
ins og verkalýðsfélaganna.
c) Stundafjöldi í verknáms-
skólum ( iðnskólum, búnaðar
skólum o. fl.) fari ekki fram úr
44 stundum á viku. Kennsla
sé bæði bókleg og verkleg.
3. Hvíld og skemmtanir.
a) Vinnutíma sé hagað þann-
ig, að unnt sé að taka þátt í
menningarstarfsemi, íþróttum
og skemmtanalífi. Reistur verði
Framh. á 5. síðu.
fjöldi æskulýðsheimila í þessu
skyni.
b) Hressingarhæli og menr.-