Þjóðviljinn - 11.04.1945, Blaðsíða 2

2
ÞTÓÐVILJINN
Miðvikudagur 11. april 1945.
Hfisnœðisvandrœðin í Reykjavík
Það getur ekki talizt ofmælt
þó sagt sé að ástandið í húsnæð
ismálum Reykjavíkur sé ófor-
svaranlegt, og óréttlætanlegt.
Hér eru hundruð fjölskyldur
sem búa í sundurryðguðum
bröggum, þar sem flest þau
þægindi vantar, sem talið er
ómissandi að hafa í hverju sið-
uðu þjóðfélagi. En þetta er ekki
það versta, því miður. Ástandið
er margfallt verra á þessu sviði
hjá fólkinu, sem grafið hefur
verið lifandi, þar sem heilar
fjölskyldur með ung böm hafa
verið kviksettar í óhollum. ófor-
svaranlegum kjallaraíbúðumþar
sem veggirnir eru rennandi af
slaga og vatn síast upp um gólf
ið. Hér er verið að drýgja glæpi
sem falla ættu undir þvngstu
reísingu.
Það er verið að rækta sjúk-
dómá í staðinn fyrir að útrýma
þeim. Það getur sjálfsagt, eng-
inn svarað því í dag, hve mörg
þeirra barna er þarna alast upp,
verða berklaveikinni að bráð,
beinlínis af völdum þess aðbú'n
aðar sem þau nú hafa, í þessum
manndrápsvistarverum. Við
stærum okkur af mannúð og
menningu en högum okkur þc
ver á þessu sviði en nokkurir
villimenn mundu gera.
Þeir, sem eru að flytja inn í
lúxusvillurnar sínar nýbvggðar,
sem kosta nokkur hundruð þús-
und krónur, þar sem 5—6 her-
bergja íbúð er höfð til að geyma
braskúrann, frú hans, þernu os>
máski einn kött eða kjöltu-
rakka, því það getur verið fínt
að vera dýravinur. Þessir menr
virðast anda rólega, og hróp
kjallara- og braggabarnunna
um réttlæti virðist ekki raska
sálarró þessara fínu manna.
Enda er nú svo komið í höfuð-
borg hins unga lýðveldis, að
börnum þeirra sem ekki eru
húseigendur, virðist þar ofauk
ið nem'a bá helzt til að geyma
þau í kjallargeymsium. Svo er
verið að tala í alvöru um glæst
ar skóla-, skemmtistaða- og i
borgínní
Næturakstur: Hreyfill, sími 1633
Næturlæknir er í læknavarðstof-
unni í Austurbæjarskólanum, sími
5030.
Næturvörður er í Lyfjabúðinni
Iðunni.
Ljósatími ökutækja er frá kl
20.00 til kl. 5.00.
Útvarpið í dag:
20.30 Kvöldvaka:
a) Björn K. Þórólfsson, dr
phil.: íslenzkur ferðalangur
á 18. öld, Árni Magnússon
frá Geitastekk. — Erindi.
b) 21.00 Ingibjörg Lárusdótt-
ir: „Gengið til grasa“; bók
arkafli (Soffía Guðlaugs-
dóttir leikkona les).
c) 21.20 Hannes Jónsson frá
Hleiðargarði: Bændaglíman
mikla'á Grund; frásöguþáU
ur (H. Hj. flytur).
d) 21.40 Lög úr „Veizlunni »
Sólhaugum“ eftir Pál ís- I
ólfsson (plötur).
kirkjubyggingar, af þeim hin-
um sömu mönnum er traðka
blygðunarlaust á frumstæðustu
kröfum mannlegra vena, sem
þeir hafa hrifsað til sín umboð
fyrir hér í höfuðborginni. Geta
þessir herrar ómögulega komið
því skammlaust inn í sín fínu
höfuð, að fyrst er að bæta úr
íbúðarþörf íbúanna, það er
frumstæðasta þörfin sem verður
iað fullnægja, áður en komið ef
svo langt' á menningarbrautinni
að farið sé að tala um annað
fjarlægara. Uppvaxandi kvn-
slóð þarf ekki skóla eöh
skemmtistaði, ef henni verður
tortímt í uppvextinum sökum
vöntunúr á íbúðum. Þeir, serr.
vilja telja sig umbjóðendur
Jesú Krists hér á jörðinni verða
líka að skilia svo augljóst mál,
að samkvæmt frásögn og anda
Guðspjallanna, þá ber fyrst að
sjá börnunum fyrir húsnæði áð-
ur en farið er að býggja stór og
dýr musteri fyrir kirkjur. Kirkj
urnar gete komið á eftir. Það
geta sjálfsagt flestir verið sam-
mála um, að ástandið í húsnæð-
ismálum Reykjavíkur er óþol-
andi og krefst 'skjótra, róttækra
aðgerða, ef ekki á af að hljót-
ast slíkur voði að margar kyn-
slóðir þurfi til að vinna það upp
sem tapazt hefur.
Meirihluti bæjarstjórnar virð-
ist geta sofið rólega fyrir þess-
úm aðkallandi verkefnum ef
dæma má hann af verkunum.
Frjálst framtek einstaklinganna
á að leysa vandann, segir sá
vísi meirihluti. En þegar borgar
arnir svo koma og biðja um lóð-
ir undir hús, þeir sem treysta
sér til að leggja í slíkt, þá er
framkvæmd þessa kjörorðs
þannig, að aðeins lítið brot aT
umsækjendunum fær að byggja.
hinum er neitað um lóðir. Það
er því í reyndinni eins og
Hjálmar sagði forðum, að lof-
orðin eru reidd öðrumegin en
svikin hinumegin og hallast þar
ekki á.
Manndómurinn er ekki það
háreistur að þeir geti verið sam
kvæmir sínum eigin kenningum
hvað bá meira.
Hinsvegar er það vitanlegt,
að þó einstaklingum væri ekki
neitað um lóðir, þá mundi það
aldrei leysa allan vandann, þó
þeirra skerfur gæti hinsvegar
leyst einhvern hluta hans. Hér
þarf stærra og meira átak til
Átak sem gert er af djörfung,
knúið fram vegna þarfar. Mál-
ið verður-að leysa með skipu-
lögðum samtökum einstakling-
anna, bæjarfélagsins og peninga
stofnana.
Sigfús Sigurhjartarson hefur
með ýtarlegum tillögum bent á
hagkvæma leið til að leys'a
vandann, en þeim tillögum hef-
ur ekki verið sinnt. Það er
verkefni íbúanna í borginni að
þrýsta fulltrúum sínum tiJ
skilnings á þessari nauðsvn
Málið þolir enga bið, það verð-
ur að leysast annað hvort sam-
kvæmt tillögum Sigfúsar. eða
einhverjum öðrum tillögum, ef
þær þykja betri.
Húsnæðislaus verkamaður.
U.
Aðalfundor Náttúru-
lækningaíélagsins
Eftirfarandi frásögn af aðal
fundi Náttúrulækningafélags
íslands hefur blaðinu borizt frá
stjórn félagsins:
Náttúrulækningafél'ag fslands
hélt aðalfund sinn miðvikudag-
inn 4. apr. s.l. Varaforseti, Björn
L. Jónsson, gaf skýrslu um störf
félagsins á liðnu ári. Merkasta
framkvæmd félagsins. á því ári
er stofnun Matstofunnar á Ská1.
holtsstíg 7 hér í bæ. Rekstúr
hennar hefur gengið mjög að
óskum. Þar borða nú um 120—
130 m'anns í föstu fæði, 80—90
2 máltiðir á dag, hinir eina mál-
tíð. Aðsókn er svo mikil, að
fjölda fólks hefur orðið að vísa
frá. Virðist ríkja mikil ánægja
með fæðið, sem er einvörðungu
selt félagsfólki. Framkvæmda-
stjóri Matstofunnar er Björn L
Jónsson. Ráðskona er frk. Anna
Guðmundsdóttir, en auk henn-
ar vinna þar 5 stúlkur.
Á m'atstofunni eru á borðum
ýmsar erlendar matvörur, sem
lítt eða ekki hafa þekkst hér á
landi, svo sem sojabaunir og
þurrkað grænmeti. Hefur geng-
ið vonum betur að afla þeirra,
fyrir milligöngu heildverzlana,
og nú eru sumar þeirra í verzl-
i unum hér í bæ og eftirspurn
eftir þeim töluverð og vaxandi.
S.l. sumar var stofnuð félags-
deild á Akureyri, og telur hún
nú 100 félaga. Ráðgert er að
stofna deildir víðar um land
síðar meir.
Félagatala hefur rúmlega tvö
faldast síðan á síðasta aðalfundi
félagáins. Þá voru félagar 751
en eru nú 1538.
Á árinu kom út önnur útgáfa
af bókinni „Matur og megin“,
en fyrri útgáfan seldist upp á
fáum mánuðum. Tvær fyrri
bækur félagsins, ,Sannleikur-
inn um hvíta sykurinn“ og
„Nýjar leiðir“, eru uppseldar
fyrir löngu. Nú er í prentun ný
bók, sem inniheldur ýmsar rit-
gerðir, innlendar og þýddari,
um heilsufræðileg efni, ásamt
leiðbeiningum um mataræði og
matreiðslu ýmsra hollra fæðu-
tegunda.
Félagið hefur haldið upp’
fræðslustarfsemi á fundum, sem
verið hafa 9. Þá var farin grasa
ferð til Hveravalla s.l. sumar.
Og í iúnúar í vetur var árs
skemmtun félagsins með líku
sniði og árið áður.
Fyrir nokkrum vikum gekkst
stjórn félagsins fyrir því, að
stofnað var hlutafélag til kaupa
á gróðurhúsum í Laugarásj ;
Biskupstungum. Fékk stjórnin
heimild félagsfundar til að
leggja fé í fyrirtækið, en nokkr
ir félagsmenn lögðu fram það
sem á vantaði, til þess að kaup
in gætu farið fram. Með þessu
er stjórn félagsins og Matstof-
unnar skapaðir möguleik'ar til
að afla henni og félagsfólki
Framh. á 5. síðu.

Æskuminnmg rifjuð upp
við andlátsfregn
„Bókavinur" skrifar mér það sem
kom ’í hug hans er sagt var frá
andláti Jóns Sveinssonar rithöf. í
útvarþsfréttum:
„Fyrir nokkrum kvöld-Um heyrði
ég í útvarpsfréttum að Nonni væri
dáinn. Hefði látist í haust, þó frétt-
in kæmi ekki fyrr en þetta.
Hinir mörgu vinir hans kölluðu
hann aldrei annað en Nonna, þó
hið rétta nafn væri Jón Sveinsson.
Undir nafninu Nonni varð hann
kunnur fyrir bækurnar sínar, sem
áreiðanlega hafa hlýjað mörgu barni
og ungling á íslandi, og þó víðar
væri leitað.
Nonni valdi sér oft söguefni héð-
an að heiman, og má af því marka
hve heitt hann unni æskustöðvun-
um í Eyiafirði, en þár ólst hann upp
hjá foreldrum sínum til 12 ára
aldurs, að hann fluttist til útlanda
með þeim hætti, er fremur líkist
ævintýri en raunveruleika, á þeim
tíma að vera.
Vann hann það heit kornungur,
að gerast kaþólskrar trúar, þá stadd-
ur í sjávarháska úti á miðjum Eyja-
firði. Rás viðburðanna hagaði því
svo að honum heppnaðist að efna
það heit sitt. Honum var boðið að
flytja til Frakklands og ganga í
skóla Jesúítareglunnar þar í landi.
Foreldrar Nonna voru fátæk, og sáu
ekki ráð til að veita honum af eig-
in ramleik, þá menntun er hugur
og hæfileikar drengsins virtust
stefna til. Þau tóku því boðinu,
sendu drenginn sinn, einan síns
liðs, til fjarlægs lands, vongóð um
að hann mundi lenda þar i góðra
höndum.
Ferðasagan frá íslandi til Kaup-
mannahafnar er sögð í bók sem
l heitir „Nonni“ í íslenzkri þýðingu,
einhverri hugljúfustu bók sem* rit-
uð hefur verið fyrir börn á íslandi
í Borginni við sundið og Sólskins
dögum höfum við frásagnir af ferli
þessa sveitadrengs í fjarlægum lönd
um, — námi hans og ferðalögum
Frásagnir sem eru svo barnslegar
og fagrar að hveriu barni og jafn-
vel fullorðnum líka, finnst hann
eiga leikbróður og vin, þar sem höf-
undurinn er.
Við vitum ekki nema fátt eitt un
þann hluta af ævi Jóns Sveinsson-
ar sem í sjálfsævisögum eru nefnd
starfsárin. Þó vitum við að hanr.
skrifaði margar bækur og þær voru
þýddar á fleiri tungumál en senni-
lega nokkurt dæmi er til um bækur
íslenzkra höfunda, að Snorra Sturlu
syni einum undanskyldum. Auk
þess ferðaðist hann víða um heim
og flutti fyrirlestra um ísland.
Jón Sveinsson gerði sér ekki tíð-
föruit heim til íslands. Hann kom
þó hingað 1930 og minnast hans sjálf
j sagt margir frá þeirri heimkomu.
Sá er þessar línur ritar var einn
þeirra lesenda Nonna, er þá sán
hann og töluðu við hann. Nonni gaf
sig. á tai við okkur tvo strákpatta
innan fermingaraldurs, stadda á fjöl
mennri útisamkomu. Hann kynnti
sig sem Nonna, og fór að spyrja okk
ur hvað við hefðum lesið af bók-
um sínum. Við töldum það sam-
vizkusamlega upp, og fór hann þá
að tala um einstök atvik er fyrir
komu í sögunum og hvað okkur
finndist um þau. Það kom upp úr
kafinu að hvorugur okkar hafði þá
lesið bókina ,.Nonni“. Var auðfund-
ið að honum þótti það leitt, eins og
hann teidi það sína beztu bók. Ráð-
iagði hann okkur eindregið að lesa
hana og lofuðum við góðu um það
Þegar heim kom þótti mér þac
merkasta atvik ferðarinnar og minn
isstæðasta, að hafa séð Nonna og
talað við hann. Eg man hvernig góð
mennskan ljómaði af andliti þessa
hvíthærða öldungs í svarta kuflin-
um. Ekki minnist ég þess að ég tækii
eftir neinu sérkennilegu við málfar
hans, sem fullorðnir hefðu nefnt err
lendan málblæ. Verður það að telj
ast undarlegt, þar sem Nonni mun
ekki að staðaldri hafa dvalið sam-
vistum við landa sína frá barnæsku
og fram til þess er hann kom hein.
til íslands 1930.
En hvað getum við gert minningu
þessa víðkunna íslendings til verð-
ugs sóma? Hvað myndi honum hafa
verið kærast? Vafalaust að mega
tala til sem flestra barna og ungi-
inga á íslandi, af blaðsíðum bók-
anna sem hann hefur skrifað
Nonna bækurnar, sem Ársæll Árna-
son gaf út hér á árun,um, eru alveg
uppseldar og ófáanlegar fyrir löngu,
og það er fjarri því að allar bæk-
ur Nonna hafi verið gefnar út á
hans móðurmáli, að ógleymdum öll
um fyrirlestrunum um ísland og ís-
lenzk efni, sem eru að mestu eða
öllu leyti ókunnir okkur.
Hér er verk að vinna fyrir ein-
hvern af okkar mikilvirku bóká-
útgefendum, verk sem yrði mörg-
um kærkomið, bæði ungum sem
gömlum.“
Er hættan liðin hjá?
„Borgari“ skrifar mér um aflýs-
ingu loftárásahættunnar, sem hann
telur niðurrif loftvarnabyrgjanna
tákna:
„Þeir sem gengið hafa um Banka-
stræti og Lækjargötu, síðustu dag-
ana, munu hafa veitt því athygli að
verið er að rífa sandpokabyrgití
mikla sem staðið hefur árum sam-
an á túnhorninu fyrir neðan gamla
Bernhöftsbakari.
Það hefur verið dálítið umdeilt
manna á meðal, hvenær ætti að
rífa þetta loftvarnabyrgi og önnur
hér í bænum. Það hafa heyrst há-
værar kröfur um að rifa ætti þessl
óþriíalegu bvrgi þegar í stað, þeirra
væri engin þörf. Aðrir hafa mald-
að í móinn og sagt að enginn vissi
hvað fyrir gæti komið, vel gæti sv:
íarið að við byrftum þeirra við, og
það öruggasta væri þó alltaf ör
uggast.
Að nú skuli hgfa verið hafist
handa um að rífa byrgin, getum
við talið vera tákn þess að forráða
menn loftvarnamálanna telji loft-
árásahættuna endanlega liðna hjá
Hvort svo er í raun og veru.
skal engu um spáð, en aðeins bent
á þá staðreynd að aldrei hafa ógn
ir styrjaldarinnar á sjónum, verið
nær okkur en síðustu mánuðina,
og aldrei valdið okkur dýpri sár-
um. Hinir stríðsóðu glæpamenn
finna sitt skapadægur nálgast hröð
um skrefum og þyrma engu 1 heift
sinni.“
Gamli kirkjugarðurinn
„Vegfarandi“ skrifar mér um
gamla kirkjugarðinn á horni Aðal-
strætis og Kirkjustrætis, sem öðru
nafni heitir Bæjarfógetagarður:
„Það virðist sem nú eigi eitthvað
að lagfæra gamla kirkjugarðinn á
horni Aðalstrætis og Kirkjustrætis.
Grautfúna, götótta og ramskakk i
timburgirðingin, sem umlukti garð
þennan, hefur verið tekin burt að
mikiu leyti. Það er vonandi upp
hafið að gagngerðum endurbótum
á garðinum, sem hefur verið lil stór-
skammar fyrir illa hirðingu. Senni-
lega ieyfa menn sér ekki iengur þa
ósvinnu að fleygja rusli í garðinn
þegar girðingin er hætt að skýla
ósómanum.
Garður þessi hefur undanfarið
verið þrætuepli, og hafa aðilar að
þeirri deilu gætt þess vandlega fram
að þessu, að garðurinn væri látinn
Framhald á 5. síðu.