Þjóðviljinn - 15.04.1945, Blaðsíða 2

2
í> TÓÐVJ LJ INN
Sunnudagur 15. apríl 1945.
EYJAPÓSTU R;
Söguleg hlutavelta
Númer fimm við Vestmanna-
braut í Vestmannaeyjum stend
ur allstórt stein'hús. Að innan
verðu er meginhluti hússins
einn mikill salur með fjórum
gluggum, bogmynduðum á vest-
urhlið og tveim á norðurgafli.
En á suðurgafli eru stórar inn-
rammaðar Jesúmyndir, enda er
húsið eign K.F.U.M. og K., og
þar hefur starfsemi þeirra fé-
laga bækistöð síná, auk þess
sem húsið er leigt út til funda-
halda, fyrir hlutaveltur, bazara
(gerið ekki hús föður míns að
verzlunarbúð!) o. fl.
I þessum sama sal hefur bæj
arstjórn Vestmananeyja árum
saman haldið fundi sína, og
þangað þyrptist múgurinn á at-
vinnuleysis- og kreppuárunum,
til þess með nærveru sinni að
reyna að toga einhver loforð um
vinnu út úr naumum og lítils-
megandi bæjarstjórnarmeiri-
hluta. Þar háðu beztu foringj
ar verkalýðsins áratuga baráttu
við formyrkvaðan hugsunarhátt
hrörnandi borgarastéttar. Þar
voru menn eins og ísleifur
Högnason, Guðlaugur Árnason
og Jón Rafnsson jafnan í minni
hluta — en hvi'kuðu aldrei frá
markinu.
Laugardagur fyrir pálma •
sunnudag. Aðfangadagur inn-
reiðarinnar í Jerúsalem. Fyrir
rúmum 1900 árum reið Jesú frá
Nazaret, nú heimsfrægur upp-
reisnarmaður, siðameistari og
bamavinur, á ösnu inn í Jerú-
salem og var fagnað sem kon-
ungi. Eftir tæpa viku var íhald-
ið í Jerúsalem búið að kross-
festa hann.
Það er samt ekki á neinn hátt
í minningu um þessa tburði, að
hópur kennara og nokkrar 12—
13 ára telpur úr bamaskólanum
leggja leið sína í K.F.U.M.-hús-
ið síðari hluta laugardagsins
fyrir pálmasunnudag, 24. marz
1945.
í Jesúmyndasalnum, þar sem
bæjarstjórn Vestmannaeyja
heldur fundi sína, er borðum
skipað allt um kring, með öll -
um veggjum. Borð þessi eru
þakin allskonar vamingi: Corn-
Flakes-pökkum, þvottadufti,
maccarónum, allskonar glervör-
um, bókum, vefnaðarvöru o. s
frv. Sem sagt, það leynir sér
ekki, að hér er í uppsiglingu
venjuleg hlutavelta — eða tom-
bóla, sem raunar er engin ný-
bóla á vertíðinni í Vestmanna
eyjum. En hvað hafa kennarar
og barnaskólastúlkur með þessa
hlutaveltu að gera?
Kennarar við bamaskólann í
Vestmannaeyjum afréðu
snemma á árinu 1944 að gang-
ast fyrir stofnun og starfrækslu
‘amabókasafns við skólann.
Kennararnir töldu það frá upp-
hafi víst, að bæjarstjórn Vest-
mannaeyja myndi telja sér ijúft
að styðja slíka starfsemi með
fjárframlagi af hálfu bæjar-
sjóðs. En til þess að ná þegar
inn nokkru stofnfé, fengu kenr.
ararnir leyfi til þess að stofna
til 5-krónu veltu, sem gaf af
sér nokkra upphæð, en þó
hvergi nærri fullnægjandi til að
standa straum af stofnkostnaði
sæmilegs bókasafns. Skrifaði þá
stjóm kennarafélagsins skóla-
nefnd og sótti um kr. 2000,00 —
tvö þúsund krónur — styrk tii
safnsins. Samþykkti nefndin
— með vissum skilyrðum varð-
andi bókaval og yfirstjóm safns
ins — að mæla með því við
bæjarstjóm, að styrkurinn yrði
veittur.
Þar sem kennararnir áttu um
líkt leyti kost á að fá allmik-
inn bókakost með lágu verði,
tóku þeir kr. 2000,00 • víxillán,
í því trausti, að sama upphæð
fengist frá bænum. Síðan liðu
svo a. m. k. fimm mánuðir, að
málið fékkst ekki tekið fyrir )
bæjarstjórn, en var að þvi
loknu vísað til fjárhagsnefndar.
Síðan liðu enn ndkkrir mán-
uðir.
Snemma á þessu ári tóku
kennarar málið upp að nýju og
sneru sér til skólanefndar, sem
samþykkti að taka upphæðina
inn á fjárhagsáætlun skólans
1945. Bæjarstjórn samþykkti þá
áætlun að öðru leyti en því,
að meirihlutinn strikaði út
margnefndar kr. 2000,00 ti!
bamabókasafns. Þetta þrekvirki
var unnið á bæjarstjómarfundi
16. marz s. 1., þar sem fjárhags-
áætlun kauþstaðarins fyrir 1945
var safflþykkt við 2. umræðu
Fimm sjálfstæðismenn (sem
allir eiga börn í skóla) réttu
upp hendur sínar gegn þessu
óverulega framlagi til menning-
armála æskulýðsins. Þessar
sömu sjálfstæðishetjur eru lík-
legar allar hluthafar í Sam-
komuhúsi Vestmannaeyja, sem
leikur sér að því að sýna 12—13
ára börnum stríðs- og morðkvik
myndir, sem bannaðar eru börn
um innan 16 ára aldurs.
Bamabókasafnið var opnað
á s.l. hausti — að vísu við frem
ur þröngan bókakost — og hef-
ur verið starfrækt í allan vet
ur með ágætum árangri. Starfar
það sem íesstofa og hefur hvei
deild afnot af safninu einu sinni
í hálfum mánuði, tvær klukku
stundir í senn.
Kennararnir hafa frá upphafi
verið staðráðnir í því að koma
safninu í það horf, að það megi
verða skólanum og byggðarlag-
inu til sóma — og eru það að
sjálfsögðu enn, þrátt fyrir and-
spymu meirihluta bæjarstjóm
ar ( sem virðist meta heiður
sinn á kr. 2000,00 — þ. e. kr.
400,00 pr. stk.). Þegar aðstoð
bæjarstjómarinanr brást, varð
eitthvað að taka til bragðs —
og varð hlutavelta fyrir valinu
Sýndu börnin hug sinn til safns-
ins með því að vinna af mikl-
um dugnaði að undirbúningi
hlutiaveltunnar, og gaf nær því
hvert einasta barn í skólanum
einn eða fleiri muni.
Hér má geta þess, að hluta-
velta hefur sjálfsagt verið fjær
skapi kennaranna en nokkur
starfsemi önnur. Þeir eru sam-
mála um það, að hlutaveltui
séu ómenningarfyrirbrigði á
háu stigi, og tæpast samboðnar
virðingu heiðarlegra manna
Þetta er í rauninni grátbrosleg
fjárplógsaðferð, sem byggir til-
veru sína í spilafíkn mannkind-
arinnar — og er skilgetið af-
kvæmi sjálf auðvaldsskipulags-
ins, enda að nokkru spegilmynd
þess. Meðan hæst stendur slást
menn 1 langan tíma um að kom
ast að , verzla fyrir 10—20 krón
ur, draga sig síðan í hlé (oft
rifnir og útsparkaðir) með miða
sína, og fletta þeim sundur.
Sumt eru núll, annað tölusettir
miðar. Svo þegar menn, oft titr-
andi af eftirvæntirigu, framvísa
seðlunum, fá þeir e. t. v. ýmsa
hluti, sem þeim hefur aldrei
dottið í hug að girnast, né hafa
minnsta brúk fyrir. — Og þá
rif jast það kannski upp, að þess
ir peningar voru raunar ætlað-
ir til einhvers annars.
En hvað um það. Hlutavejta
gefur góðan arð, ef vel tekst
til. Og þessari hlutaveltu lykt-
aði á þann blessunarríka hátt,
að allt seldist upp, bæði miðar
og núll — og ávöxt þess árang-
urs má vænta að sjá í byrjun
næsta skólaárs, í auknum bóka-
kosti til handa hinum ungu og
áhugasömu lesendum í bama-
skólanum.
Þetta er sagan um hlutavelt-
una í samkunduhúsinu laugar-
daginn fyrir pálmasunnudag
1945. Má vera, að mörgum þyki
sagan harla ómerkileg, og um
of þrástagast á þessari litlu
upphæð — tvö þúsund krónum
—, þessum litla gára á úthafi
dýrtíðar og peningaveltu. En
hverju skiptir há eða lág tala
hjá kjarna málsins? Væri sagar.
um einseyring fátæku ekkjunn-
ar merkilegri, þótt um fimmeyr
ing eða krónu hefði verið að
ræða? Mér er þessi litla saga
sem opiriberun. En hef öðlazt
dýpri skilning en mér áður var
léður á eðli og innræti þeirra
manna, er aðhyllast lífsskoðun
kapitalismans.
Eg hef þá sannfæringu, að
sjálfstæðismennirnir í bæjar-
stjórn Vestmannaeyja hafi í
máli þessu komið fram í sam-
ræmi við kjarna stefnu sinnar,
— sem m. a. birtist í ákveðnum
menningarfjandskap. Þeir gátu
víst ekki annað.
Svona getur venjuleg hluta-
velta átt sér merkilega sögu.
Á. G.
Uí» bo**g?nni
Næturakstur: Litla bílstöðin, sími
1980.
Næturlæknir er í læknavarðstof-
unni.
Ljósatími ökutækja er frá kl
20.00—5.00.
Næturvörður er í Lyfjabúðinni
Iðunn.
Útvarpið í dag:
8.30 Morgunfréttir.
10.30 Útvarpsþáttur (Rangar Jó-
hannesson).
11.00 Moguntónleikar (plötur): Són-
ötur eftir Beethoven:
a) Sónata í G-dúr, Op. 79.
b) Sónata í A-dúr, Op. 101.
i) Sónata í Es-dúr, Op. 109
15.30-—16.30 Miðdegistónleikar (plöt
ur): ,
a) Söngvar.
b) 15.45 Lagaflokkur nr. 10,
í F-dúr eftir Mozart.
c) 16.05 „Galdraneminn" eft-
ir Dukas.
d) Till Eulenspiegel eftir Ric-
hard Strauss.
18.30 Barnatími (Pétur Pétursson
o. fl.)
19.25 Hljómplötur: Lagaflokkur eft-
ir Tauber.
20.20 Einsöngur (Kristinn Þorsteins
son frá Akureyri).
20.35 Kvöld Barnavinafélagsins
„Sumargjafar“:
a) Ávarp og ræður (Helgi
Elíasson fræðslumálastjóri,
Úlfar Þórðarson læknir,
séra Árni Sigurðsson).
b) Upplestur (Ragnar Jóhann
esson, Helgi Hjörvar).
c) Bamasöngur með gítarund-
irleik.
d) Tónleikar (Nemendur úr
Tónlistarskólanum).
Útvarpið á morgun:
18.30 íslenzkukennsla, 2. flokkur.
19.00 Þýzkukennsla, 1. flokkur.
19.25 Hljómplötur: Lög leikin á
bíóorgel.
20.30 Samtíð og framtíð: Baráttan
við sóttkveikjusjúkdómana
(Kristján Arinbjarnar héraðs-
læknir).
20.55 Hljómplötur: Lög leikin á
sítar.
21.00 Um daginn og veginn (Vil-
hjálmur S. Vilhjálmsson rit-
stjóri).
21.20 Útvarpshljómsveitin: Lög eft-
ir Sigfús Einarsson.
Einsöngur í Dómkirkjunni
(ungfrú Anna Þórhallsdóttir):
a) „Sjáið engil ljóssins landa“
(Weise).
b) „Nú til hvíldar halla ég
mér“ (Jörgen Malling).
c) „O, Herre“ (Melartin).
d) Ave maris stella (Grieg).
e) Ombra mai Fu (Handel)
f) Aria úr Rinaldo (sami j
(Undirleikur á orgel: Sig-
urður ísólfsson).
Styrkveitingar úr
Kanadasjóði
Samkvæmt skipulagsskrá fyrir
Kanadasjóð til átyrktar íslenzk-
um námsmönnum, verður ársvöxt-
um sjóðsins öllum, eða hluta
])eirra, varið til þess að styrkja
íslenzka náms- og fræðimenn til
háskólanáms í Kanada.
Niámsmenn, er leggja stund á
fræðigreinar er hafa sérstaka þýð-
ingu fyrir atvinnulíf á íslandi,
skulu að öðru jöfnu ganga fyrir
um styrkveitingar.
Umsóknir um styrki úr sjóðn-
um, ásamt námsvottorðum og
meðmælum, skulu sendast forsæt-
isráðherra fyrir 1. júlí n.k.
Sýnikennsla í mat-
reiðslu á nsstunni
Húsmæðrafél. hefur lengí
leikið hugur á að því, að félags-
konum yrði gefinn kostur á að
verða aðnjótandi sýnikennslu
í matreiðslu, en það hefur
strandað á því, hve erfitt hefur
verið um kennslukrafta þar.
Nú horfir betur í þeim efnum,
því félagið fær í gegnum Banda-
lag kvenna, kennara (frú Rann-
veigu Kristjánsd.) frá Kvenfé-
lagasambandi íslands. Frú Rann-
veig hefur þegar farið víðsveg-
ar um landið á vegum samb.
og hlotið góða dóma og þátttöku.
— Mun vel þegið af félagskon-
um, að félagið hefur ráðizt í
þetta, enda margar þegar gefið
sig fram, og hugsa þær gott til
glóðarinnar.
Námskeiðin verða daga hvert
um sig, frá kl. 2—6.
Nánari upplýsingar gefa þess-
ar konur; Jónína Guðmundsd.,
sími 4740, Kristín Sigurðard.,
sími 3607, Inga Andreasen, símí
5236, María Maack, sími 4015,
Guðrún Pétursd., sími 3345.
Þær konur, er hafa í hyggju
að ganga í félagið, snúi sér tl
gjaldk. félagsins, frú Ingibjarg-
ar Hjartardóttur, sími 2321, eða
formanns félagsins, frú Jóninu
Guðmundsdóttur, er gefur einn-
ig allar upplýsingar um nám-
skeiðin eins og fyrr getur.
Boris Saposníkoff
marskálkur látinn
„Einn af elztu og ágætustu
hershöfðingjum rauða
hersins".
Boris M. Saposníkoff viarskálk-
ur, einn hinn kunnasti hershöfð-
ingi rauða hersins, lczt 26. marz,
eftir langa og erfiða sjúkdómslegu.
„Hann var einn af elztu og á-
gætustu hershöfðingjum rauða
hersins, yfirmaður herforingjahá-
skólans, varamaður í miðstjóm
Ko rnmú n i s ta f 1 ok k s So v é t rík j an n a
og átti sæti í Æðstaráði (þingi)
Sovétríkjanna“, segir í ávarpi frá
leiðtogum rauoa hersins og sovét-
stjórnarinnar, sem flutt var í
Moskvaútvarpið daginn eftir lát
hans. Skýrt var frá að Saposníkoff
liafi verið einn af fyrstu fvrirlið-
um keisarahersins sem gengu í
rauða lierinn og beittu þekkingu
sinni og kröftum í þjónustu hans.
Saposníkoff vann mest að skipu-
lagningu hersins og þjálfun fyrir-
liða. Hann var fyrri stríðsárin for-
seti herforingjarláðs Sovétríkjanna.
„Hann á stóran þátt i hinumt
glæsilegu sigrum sovétherjanna
yfir þýzka innrásarhernum“, segir
í ávarpinu. „Minning ielaga Sa-
posniíkoffs mun ætíð lifa með sov-
étþjóðum“.
Útför Saposmíkoffs fór fram í
híoskva með viðhöfn, og hefur
verið ákveðið að reisa honum
minnismerki þar í horg.