Þjóðviljinn - 06.10.1945, Qupperneq 5

. Laugardagur 6. okt, 1945.
, l»JÖÐVILJltíN
■ „ j mmmái g g S s ■1 ssB

Gunnar Benediktsson:
Nýr háttur til að halda niðri vísitölunni
Ríkið tekur að sér að greiða ákveðinn hluta lauhanna
til launþeganna, til‘að hjálpa atvinnuvegum þjóðarinriar.
Búast má við, að allmikið skorti á að allt kjöt seljist
innanlands og bændur fái því lægra Verð fyrir kjötið en
verið hefur.
Það verður œ meir aðkallandi, að samrœma framleiðsíu
búvara við eftirspurn innanlands. Að öðrum kosti verður
ekki unnt að forða því að mikill hluti bænda fær þungan
skell. Bœndur Verða að' ganga til samstarfs við aðrar stéttir
landsins um varanlegar úrlausnir í búnaðarmálunum.
Lengi var éftir því beðið,
að ríkistjórnin tæki ákvörð-
un um það, á hvern hátt hún
hindraði það, að verð búvara
hækkaði vísitöluna um 30—
40 stig, svo sem orðið hefði,
ef engar ráðstafanir hefðu
verið gerðar. 15. sept. gekk
úr gildi heimild sú, ' sem
stjórnin hafði til niðurgreiðsln
anna og auk þess hækkuðu
búvörur um nærri 10% frá
því sem verið hafði. Það var
vitað, áð stjórnin hlaut ein-
hverjár ráðstafánir að gera,
því að haekkun vísitölu um
30—40 stig, héfði: stefnt út-
flutningsatvihnuvegi þjöðar-
innar í fullkomna tvísýnu.
Ekki stætt á fyrri úr-
lausnum
Sá hefur verið háttur við
aðgerðir ríkissjóðs til að
halda niðri vísitölunni með
tilliti til búvaranna, að greiða
til bænda ákveðinn hluta út-
söluverðsíns. Sá sami háttur
er enn viðhafður að því er
mjólkinni viðkemur að öðru
leyti erx því, að niðurgreiðsl-
an er ekki eins mikil og áð-
ur, 22 aurar í stað 25 pr.
lítra, svo að útsöluverð mjólk
ur hækkar um 15 aura frá
því sem áður var, og mun
það koma til með að valda
þriggja til fjögra stiga hækk-
un á vísitölunni. Með tilliti
til afkomu bænda hefur þetta
engin áhrif. Hækkun útsölu-
verðsins hefur ekki á nokk-
urn hátt áhrif á sölumagnið.
Neytendum finnst alls ekki
til um verð rnjólkurinnar, og
nokkurn hluta ársins fá þeir
ekki svo mikla mjólk sem
þeir vilja.
En gagnvart kjötinu var
uop tekin ný aðferð. Aður
tók ríkið að sér að greiða til
bænda þann mismun, er var
á raunverulegu útsöluverði
og þess verðs er ákveðið var
á grundvelli sexmannanefnd-
arsamkomulagsins, á allt það
kjötmagn, sem kom til slát-
urhúsa, án tillits til þess,
hvort það seldist' á innlendum
eða erlendum markaði, eða
hvort það seldist yfirleitt.
Þetta hafði þau áhrif, meðal
annars fyrir það, að í sex-
mannanefndarálitinu mun
kjötverðið hafa verið ákveðið
tiltölulega hærra en mjólkur
verðið, að jafnvel á
mjólkursölusvæðunum sáu
bændur sér hag í að auka
kjötframleiðsluna á kostn-
að mjólkurframleiðslunhar.
Beindist þróun f ramleiðsl-.
unnar því í þveröfuga átt við
það sem þjóðhagslegar þarfir
heimituðu. Er þar éin ástæða
þess, að hverfa frá þessu fyr-
irkomulagi, þvi að því lengur
sem þannig er haldið áfram,
því þyngri skellur hlýtur af
því að verða um síðir að
beina þróun þannig þveröf-
ugt við þjóðarhag. Og í fyrra
var öllum orðið ljóst, að þá
var gripið til þessarar lausn-
ar í síðasta sinn, og þá ekki
sízt fyrír þá sök, að sjáan-
legt var, að ríkissjóður reis
alls ekki undir svona stórkost-
legum greiðslum. Framsókn
viðurkénndi það meira að
segja opinberlega, að lengur
væri ekki staétt á þessari
braut. Hermanrt Jónasson
færði fram þá afsökun fyrir
eftirgjöf ■ Búnaðarþingsins í
fyrrá, að méð öðru móti hefði
ekki verið hægt að fá sam-
þýkkt uppbót á útfluttu Vör-
urnar.
Nýr háttur upp tekínn
Þegar sýnt var að taka
þurfti upp nýjan hátt í sam-
bandi við niðurgreiðslurnar,
þá var um skeið allmikið
rætt um tvöfalt verð, þann-
ig að niður væri greiddur sá
hluti kiötsins, sem gert er
ráð fvrir í vísitölureikningn-
um. Hefði hver og einn, sem
réttur hefði verið veittur til
að njóta niðurgreiðslunnar,
þá. fengið seðla, sem hefðu
gefið honum rétt til að fá á-
kveðið magn af kjöti með
lægra verðinu. Það var mik-
il óánægja með fyrirkomu-
lagið meðal neytenda, ef þeir
hefðu ekki fengið niður-
gréiðslu á meira magni en
því, sem gert er ráð fyrir í
vísitölunni, en það eru 30
k.g. á mann á ári, og frá
sjónarmiði bænda var það
augljóst, að þetta fyrirkomu-
lag myndi draga úr kjötkaup-
unum, því að fjöldi neytenda
hefði lagt áherzlu á, að miða
kjÖtkaup sín við skömmtun-
arseðlana, þeim hefði enn
meir vaxið 1 augum hið
háerra verðið, þegar þeir
höfðu hið lægra til saman-
burðar. Bændur munu al-
mennt hafa verið mjög á
móti því að varan yrði seld
með tvennskonar verði. Og
að lokum var það Við þessa
leið að athuga, að skömmtun-
arseðlum fylgir mikill kostn-
aður og vafstur og raunveru-
lega óframkvæmanleg nema
með nokkrum fyrirvara.
Ríkissjóður tekur að sér
að greiða ákveðinn hluta,
launa
Nú er kjötið selt sínu raun
verulega verði. En vísitalan
er reiknuð út frá því kjötverði,
sem gilti 1. sept., eða kr. 6.50
pr. kg. Muninn á því verði og
útsöluverðinu tekur ríkis-
sjóður að sér að greiða til
þeirra manna, sem taka laun
samkvæmt vísitölu eða eiga
kjör sín henni háð á svipað-
an hátt. Áætlaður skammtur
hefur verið færður úr 30 kg.
í 40 kg. og er þaf gengið til
móts við óskir bæði fram-
leiðenda og neytenda. Þarf
neytandi nú aldrei að stinga
við fótum vegna þess að
hann uppgötvi, að skammtur-
inn sé að þverra, heldur neyt-
ir hann nú þessarar vöru í
samræmi við lífsvenjur sín-
ar og efnahag.
Búast má við lakárí af-
komu kjötframleiðendá
en verið hefur
Ef svo yrði nú, eins og síð-
astliðið ár, að meginið af kjöt-
inu seldist innanlands, þá
myndi hagur kjötframleið-
enda verða líkur, og undan-
farin ár', að því er viðkemur
verði fyrir afurðirnar. En bú-
ast má við að afköman versni
sökum þess, að töluvert þuyfi
að flytja út, og mun Fran*
sóknarflokkurinn ekki telja
það éftir sér að kehna stjóm-
araðgerðum um. í fyrsta lagi
verðUr að gera ráð fyrir nokk
urri meiri slátrun en í fyrra
sökum erfiðrar heyskaDartíð-
ar víða á landinu. í öðru
lagi- má búast við minni kjöt-
neyzlu. Því ber ekki að neita
að seinlætrstjórnarinnar með
úrlausnir sínar mun hafa
dregið allverulega úr því að
rnénn birgðu sig í haustkaup-
tíð til vetrarins, menn vildu
vúa fyrst hvaða lausn málið
h,<-+'. Gera verður ráð fvrír,-
að bað vinnist upp ’ að mestu
leyti með meiri neyzlú síðar
á árinu. En aðalatriðx þessa
máls er það, að kauoyeta al-
mennings í bæjunum er nú
minni én hún hefur verið
undanfarin ár. FjÖldi manna
kom heim af síldveiðunum
með lítinn hlut og sumir
engan. í haust eru það því
fléiri heimili en undanfarin
haust, sem þurfa aðgæzlu
með, hvernig hægt sé að láta
tekjurnar mæta þörfunum,
og kemur það ekki sízt niður
á kjötneyzlunni.
Áminning til að læra af
Sá uggur, sem nú hlýtuf að
fylla hugí kjötframléiðeiida
um að þeir fái minna fyrir
Frámhalk á 8. síðu:}
REGLUR
um sölu mjólkur í Reykjavík og Hafn-
arfirói á tímabilinu frá október
1945 til marz 1946
1. gr.
Hver maður, búsettur í Reykjavík eða Hafn-
arfirði, fær af hentan skömmtunarseðil fyrir
mjólk, er gildi til 16. marz 1946. Skömmtun-1
arseðlar eru útbúnir með reitum fyrir hvern
dag. Eru þeir tvennskonar, handa börnum (A-
seðlar) og fullorðnum (B-seðlar). A-seðlar eru
afhentir þeim sem fæddir eru 1931 óg síðar
og gildir hver reitur á þeim, sem kaupheim-
ild fyrir 1 lítra af mjólk, en reitur á B-seðlum
fyrir 2 desilítrum.
Þeir, sem þurfa vegna sjúkdóma að not’a
meiri mjólk en aðrir, geta fengið skipt á B-
seðli og A-seðli, enda leggi þeir fram læknis-
vottorð um sjúkdóm sinn, og að þeir vegna
hans þurfi meiri mjólk en aðrir.
2. gr.
Úthlutunarskrifstofur Reykjavíkur og Hafn-
arfjarðar sjá um afhendingu mjólkurseðla.
Hver heimilisfaðir útfyllir eyðublað, þar sem
taldir eru með nöfnum, fæðingardögijm og
árum allir þeir, sem þar eru í heimili, og fær
gegn afhendingu þess jafnmarga seðla og
þeirra tegunda, sem hið útfylltá eyðublað seg-
ir til um.
3. gr.
Mjólkurbúðir afgreiða ekki aðra mjólk en
þá, er seðlar þess dags hljóða um, frá því búðir
opna um morguninn til kl. 13.30, en eftir þann
tíma má selja mjólk án seðla, -
4. gr.
Nú er að dómi forstjóra Mjólkursamsölunn-
ar hætta á að mjólk sú, sem hefur borizt til
bæjarins, nægi einhvern dag ekki til þess að
afgreiða mjólk út á allá mjólkurreiti þess
dags, og getur hann þá ákveðið að til kl. 13.30
skuli einungis af'greidd mjólk út á A-seðla og
eftir þann tíma aðeins út á seðla;.
5. gr.
Forstjóri Mjólkursamsölunnar getur ákveð-
ið að. afgreiða hálfan lítra út á reiti B-seðla,
þegar hann telur að svo mikil mjólk hafi bor-
izt til bæjarins, að tilefni sé til þess.
Nú berst svo mikið mjólkurmagn til bæjar-
ins, að dómi hans, að engin hætta er á að hver
geti ekki fengið þá mjólk er hann óskar að fá
keypta, og má hánn þá ákveða að selja mjólk
án skömmtunarseðla þann dag.
Reglur þessar eru settar af viðskiftamála-
ráðuneytinu í samráði við bæjarstjórnir
Reykjavíkur og Hafnarf jarðar og mjólkursam-
söluna.
Reykjavíky -5.: okt. 1945.