Þjóðviljinn - 18.10.1945, Blaðsíða 5

Fimhitudágur 18. okt. 1945.

HJÓBVILJllíN
Björn Franzson
Ejrindi.
sem
næturlangt
Niðurlag.
En hafi ég annars hneyksl-
að einhverja góða menn með
ummælum mínum síðast, þá
er ég fús til áð báeta þar úr,
því að mjög er mér fjarri
skapi að fara hér með nökk-
urs konar hlutdrægni. Eg hef
til dæmis orðið þess áskynja,
að einhverjir hafa hnotið um
þau ummæli mín, að Rúss-
ar virtust allmiklu hógvær-
ari en fulltrúár vesturveld-
anna að því leyti, að þe.:r
gerðu engar kröfur varðandi
stjórnarfarið í Vestur- og
Norður-Evrópu og krefðust
þess jafnvel ekki að ráðstjórn
arlýðræði væri leitt í gildi
í löndum Austur-Évrópu og
Balkanskaga, þar sem full-
trúar vesturveldanna vildu
ekki sætta sig við annað én
það að borgaralegu lýðræði
að vestrænni fyrirmynd yrði
komið á í öllum löndum álf-
unnar vestan Rússlands (að
Spáni og Portúgal undan-
teknum). Eftir nána og ítrek-
aða athugun finnst mér nú
reyndar, að þessu verði tæp-
lega neitað ög hér sé ekki að
ræða um annað en einfalda
rökfræði. Þó mætti ef til
vill segja, að hér hallaðist á
um hálft strik, og til þess
að leiðrétta þanft halla er
mér ljúft að taka.það fram,
að ég er alls ekki frá því, að
segja megi með . sanni um
fulltrúa vesturveldanna, að
þeir séu á öðrum sviðum,
svona yfirleitt, allmiklu hóg-
værari menn en Rússar. Eg
lét mér einnig um munn
fara, að ekki væri eyðandi
orðum að þeirri staðhæfingu
hatrömmustu andstæðinga
Ráðstjórnarríkjanna, að þar
væri ríkjandi einræði engu
betra en í fasistalöndum. Hér
kann nú að hallast á um
hálft annað str.ik, þó að ekki
sé annað sagt en það, sem
satt er. En úr þessu vil ég
gjarna bæta með því að taka
það fram, að til eru þeir and-
stæðingar hins borgaralega
lýðræðis, sem staðhæfa, að á
því og fasísku einræði sé í
raun og veru enginn munur,
og þykir mér raunar ennþá
síður orðum eyðandi að þess-
ari fjarstæðu, með því að hún
á sér svo fáa formælend-
ur, að þar er naumast nokk-
urn misskilning að leiðrétta.
Varðandi tilvitnunina í um
mæli hins rússneska blaða-
manns skal ég geta þess til
gamans, að ég taldi mig raun
ar vanta einhverja ritgerð
um svipað efni, en frá and-
stæðu stjórnarmiði, til að
vitna í, svo að enginn þyrfti
að hneykslast, og ég orðaði
það við strfsbræður mína,
hvort þeir gætu ekki. visað
mér á þvílíkt efni. Mér tókst
ekki þá í bráðina að riá í
slíka ritgerð, enda verður
samning þessara erinda oft
og tíðum að vera nokkurt
flýtisverk, og er þá ekki all-
ténd tóm eða tækifæri að
pæla gegn um þykka stafla
erlendra blaða og tímarita
til að leita uppi gögn, sem
ekki eru handibær. Eg gerði
mér ekki ljóst fyrr en löngu
seinna, hversu hæg hefðu í
rauninni verið heimatökin í
þessu efni. En til þess að
sýna svart á hvítu, að öll
hlutdrægni í erindaflutningi
er mér víðs f jarri skapi, ætla
ég nú til andvægis við grein
Sokolovs, hins rússneska
blaðamanns, að vitna að þessu
sinni í ritgerð um það efni,
sem um var að ræða, utan-
ríkismólaráðherTafundinn í
London, eftir íslenzka blaða-
manninn Stefán Pétursson.
Ritgerðin birtist í „Alþýðu-
blaðinu“ 7. þ. m. og nefnist
„Ný blika á lofti“. Eg les
ritgerðina orðrétt frá upp-
hafi til enda og sleppi engu
úr>
Hinum íslenzka blaða-
manni farast þannig - orð í
ritgerð sinni:
„Síðan möndulveldin gáf-
ust upp í vor og sumar og
mannkynið fagnaði friðinum
eftir hér um bil sex ára
styrjöld óg villimennsku, hef
ur ekkert vakið eins mikla
athygli og fréttirnar af hin-
um misheppnaða utanfikis.
málaráðherrafundi í London,
sem slitið var í vikunni, sem
leið. Við sundrung þá, sem
á þessum fundi kom í ljós
meðal hinna sameinuðu
þjóða, hefor nýja bliku dreg'
ið á loft, bliku, sem nú þeg-
ar varpar óhugnanlegum
skugga á hinn nvfengna og
langþráða frið. Menn soyrja
með kvíða, hvort það sé
mögulegt eftir allar þær
hörmungar, sem þjóðirnar
hafa orðið að þola undan-
farin ár, að friðurinn verði
ekkert annað en tiltölulega
stutt vopnahlé“.
Hinn íslenzki blaðamaður
heldur áfram:
„U tanríkismálaráðherra-
fundurinn í London, sem set
inn var af utanríkismálaráð-
herrum Breta, Bandaríkja
manna, Rússa, Frakka og
Kínverja, áttu fyrst og fremst
að undirbúa friðarsamninga
hinna sameinuðu þjóða við
þau lönd í Evrópu, sem um
lengri eða skemmri tíma
veittu Þýzkalandi Hitlers lið
í styrjöldinni, þ. e. við Ítalíu,
Búlgaríu, Rúmeníu, Ungverja
land og Finnland. En þegar
til átti að taka við þessi
fyrstu vandamál iriðarins,
kom það í ljós, sem áð vísu
marga hefur grunað, að ein-
ingin í bandalagi hinna sam-
einuðu þjóða hefur. ekki
byggzt á miklu öðru en hinni
sama'ginlegu hættu á með-
an Þýzkaland Hitler's var
enn ósigrað. Stríðsmarkmiðin
hafa undir niðri verið furðu
ólík; það sýnir, svo að ekki
verður um villzt, deilan, sem
upp er risin um friðarsamri-
ingana við Balkanlöndin,
Búlgaríu og Rúmeníu, og
stjórnarfarið í þeim löndum.
Rússland, sem heldur
þessum löndum hersetnum.
vill raunverulega eitt fá að
ráða málum þessara ríkja og
friðarsamningunum við þau,
enda hefur það þegar komið
á fót í þeim stjórnarfari sem
mjög ef í ætt við einræðis-
stjórn þess sjálfs, og stjórn-
arvöldum, sem í einu og öllu
hlíta boði bess og banni.
Bretland og Bandaríkin krefj
ast þess hinsvegar, að frelsi
og lýðræði verði rétt við í
þessum löndum og framtíð-
arsjálfstæði þeirra tryggt. Á
þessari deilu meðal annars
strandaðá utanríkisráðherra-
fundurinn í London, en öll-
um má ljóst vera, að hér er
raUnverulega deilt um það,
hverjir skuli vera' hornstein-'
ar hins nýja heims, einræði
eða lýðræði, kúgun eða
frelsi".
Síðan heldur hinn íslenzki
blaðamaður áfram:
„Það er oft talað um tor-
tryggni Rússa í garð Vestur-
veldanna í sambandi við
þessi mál, og afstaða þeirra
afsökuð fneð henni^ eiris og
þeir hefðu einhverja sérstaka
ástæðu til að gruna aðra um
græsku. En sýndu ekki Rúss-
ar þegar í byrjun styrjaldar
Sendisveinn óskast
strax
Vinnutími frá "kl. '2—7.
Létt vinna — Gott kaup
Skrifstofa Þjóðviljans
Skólavörðustíg 19.
■» |
aðeins rautt einræði í stað
hins brúna. Því að það er
raunverulega þetta, sem um
var deilt á utanríkismálaráð-
herrafundinum í London, og
margir óttaSt, að nú þegar
sé að stefna heimsfriðinum
í hættu á ný.
í lengstu lög munu menn
vona hið bezta. En hinn mis-
heppriaði utanríkismólaráð-
herrafundur í London hefur
opnað augu margra fyrir því,
að enn er friðurinn fallvalt-
ur.“
Þannig farast hinum ís-
lenzka blaðamanni orð.
Eg held, að ég hafi þá
fyllilega jafnað reikningana,
hafi einhvers staðar verið
eins eða hálfs annars striks
halli í ummælum fyrra er-
indis míns, og sýnist mér
þar með brott fallinn allur
grundvöllur frekari árása á
útvarpið út af mínum erinda-
flutningi. Vænti ég þess, að
öll blöð og aðrir taki þetta
til greina og stilli nú tií frið-
ar.
Stríð éða friður?
En svo að vikið sé að éfni,
sém nú er mjög á dagskrá
um viða veröld, ef til vill
framar en öll alþjóðamál önn
ur: Hefur mannkynið með
þessari styrjöld, sem nú er
nýlokið, tryggt sér ævarandi
frið héðan af, eða eigum vér
því, að í Rússlandi ríkti eiji-
ræðis- og ofbeldisskipulag
engu betra en í fasistaríkjun-
um, þá væru auðsjáanlegá
lítil skilyrði friðar með þjóð-
um. Þá væri auðvelt fyrir
hvers konár stríðsæsinga-
menn að telja þjóðunum trú
um. að þeirri bæri einmitt
siðferðisskylda til að leggja
út í nýja styrjöld til að
berja niður eitthvert ímynd-
að einræðis- eða ofbeldis-
skipulag.'
Hér á Vesturlöndum og
ekki 'sízt' á íslándi er nú vissu
Iega ýmislegt að leiðrétta
varðandi hugmyndir manna
um Róðstjórnarríkin og
stjórnskipuíagið þar. Þess
vegna vitnaði ég í fýrra er-
indi mínu í orð hins
rússneska blaðamanns um
lýðræði. Eg gerði það auð-
vitað ekki í þeim tilgangi
að halla á hið vestræna lýð-
ræði, heldut einmitt í því
skyni að jafna halla á ráð-
stjórnarlýðræðið, sem fyrir
hendi var hér á landi, og
fyrst og fremst tíl þess að
draga fram þá athyglisverðu
rtiðurstöðu höfúndarins, að
munur sá, sem er á lýðræðis-
skipulagi Ráðstjórn a-rríkjanna
og Vesturlanda, ætti engan
veginn að þurfa að verða
samstarfi óg vináttu þessara
þjóða til tálmunár.
Það er nú sánnfærmg allra
innar, áður en þeir soguðust j ennþá ógurlegri en hinnar
inn í hana sjálfir, að stefna
að vænta nýrrar styrjaldar, góðra manná, að voðalegri
ógæfa gæti ekki komið yfir
þeirra og stjórn er furðu
skyld hinum þýzka nazisma,
þó að þeim lenti saman við
hann síðar? Gerðu þeir ekki
vináttusamning við Hitler
þegar hann var að ráðast á
lýðræðisríkn? Og sölsuðu
þeir ekki í skjóli þess samn-
ings hvert nágrannalandið
eftir annað — Austur-Pólland,
E;stland, Lettland, Lithauga-
land, Kyrjálaeiði á Finnlandi,
Bessarabíu og Búkóvínu í
Rúmeníu — undir sig, rétt
eins og Þýzkaland Hitlei's?
Sú stefna, sem Rússar hafa
í dag, að stríðinu loknu, er
aðeins áframhald á slíkum
jrfirgangi við hin litl-u ná-
grannalönd í upphafi ófriðar-
ins. Og fleiri og fleiri varpa
nú þeirri spurningu fram
hvort baráttan gegn þýzka
nazismanum hafi aðeins ver-
ið til þess háð, að rússnesk
yfirráð og rússneskur komm-
únismi kæmi í hans 'stað,- —
síðustu? Um þetta er nú rætt
og ritað í útvarpssendingum
og blöðum hvarvetna, og
flestum ber saman um það,
að svar við'þeirri spurningu,
hvort friður eigi að haldast
eða ékki, velti fyrst og fremst
á því, hversu til tekst um
samvinnu og samkomulag
bandamanna, sér í lagi vest-
urveldanna og Rússa eða yf-
irleitt hinna vestrænu og
austrænu ríkjafy'lkinga. Nú
getur það ekki leikið á tveim
tungum, að skilyrði fyrir
samvinnu og samkomulagi
þessara aðilja hljóta að fara
að miklu . leyti eftir því,
hversu sannar og réttar hug-
mynd.:r þeir gera sér hverir
um aðra. Ef Rússar tryðu því,
að ekkert væri unnið með
sigrinum yfir þýzka, ítalska
og japanska fasismanum, því
að fasismi engu betri væri nú
í Englandi. og Bandaríkjun-
um, - og ef vér í Vestur-
-íhxrópu, og . Ameríku tryðum
þetta mannkyn en ný styrj-
öld. Hinum, sem í einhverrii
blindni kynnu að óska þess
í hjarta sínu, að t:l styrj-
aldar kæmi, ber aó oenda á
það, að aldrei er að vita,
hvorir sigra mundu í slíkri
styrjöld eða hvort báðir að-
iljarnir mundu ekki gereyð-
ast. Og hvað mundi verða
um ísiartd í þeirri styrjöld?
Ekki þyrfti stóra kjarnorku-
sprengju til bess að útþurrka
Reykjavík. Að þessu athug-
uðu held- ég, að segja megi,
að ekki sé unnt að vinna
öllu vérra verk en ala á tor-
trýggni og hatri milli þessara
tveggja xíkjafylkmga, hinn-
ar austrænu og hinnar vest-
rænu: Og í annan stað held:
ég',; áð naumast verði unnið
öllu betra og þarfara starf
eri að eyða þeirri tortryggnij.
sem á-sér stað þéssara þjóða
í milB, með því að veita
hverri þjóð sanna og rétt%
fræðslu um hinar.