Þjóðviljinn - 02.11.1945, Blaðsíða 5

Föstudagur 2. nóv. 1945. I»30ÐVILJINN
" --!---- ----- ---------r :‘-'í-=- •' " • I ii[u l'' !■ "I.i'i' *
Játvarður Jökull:
Stéttarsambandsstofnun bænda
gTOFNUN stéttarsambands
bænda á sér miklu lengri
sögulegan aðdraganda en
margur hyggur fljótt á litið.
Þegar foringjaslagurinn í
Framsókn hófst fyrir alvöru,
þegar Hermann og Eysteinn
fóru að hrekja Jónas frá
Hriflu úr hverri valdastöð-
unni af annarri í flokknum,
höfust tilraunir Jónasar að
leita nýrra sambanda, fá ný
valdavígi. Útgáfa „Bóndans",
í hitt eð fyrra, var merkust
þessara átaka. Þar var biðlað
til hinna þrengstu og hat-
römustu sérhyggjuafla, sem
von var um að til væru í
landinu. LiðsÖfnun þessi fór
glæsilega af stað og varð gott
til fanga bæði: meðal Frám-
sóknar- og Sjálfstæðismanna.
Grunntónninn vár hinn sami
og ávallt fyrr og síðar þegar
slungnir stórkapítalistar eru
að blekkja lítilsmegandi lág-
stéttamenn: Teljá umkomu-
litlum smábændum, einkum
þeim, sem hafa eignarhald á
landskika, trú um að þeir séu
býsna miklir karlar, óvinir
þeirra í þjóðfélaginu séu hátt
kaupgjald og kommúnismi og
þeir þurfi að standa samein-
aðir með öðrum eignamönn-
mm og atvinnurekendum, til
að kveða þennan sameigin-
legan óvin niður, þá muni
þeim vel vegna. En Hermann
og Eysteinn voru nú ekki
alveg á sarna máli.
Þeir gerðu sér lítið fyrir,
skírskotuáu til frjálslyndis
og félagshyggju og hinn víð-
sýni umbótaflokkur, sam-
vinnu- og milliflokkur,
Framsókn, sór af sér „Bónd-
ann“ og sparkaði Jónasi, en
Hermann varð formaður og
gerðist mikill leiðtogi. Víkur
nú sögunni frá honum að
sinni.
En fleiri þurftu að tala við
sveitamanninn.
Verkamenn um gjörvalt
landið, ménn út ótal mörg-
um atvinnustéttum og starfs-
greinum, hafa skipuleg sam-
tök og allsherjarsamband
verkalýðsstéttarinnar, Al-
þýðusamband íslands. Verka-
lýðsstéttin og þá fyrst og
fremst forystumenn hennar,
litu svo á, að allur þorri
sve tamanna setti stéttarlega
samstöðu með verkamönnun-
um. Landbúnaðarverkamenn,
einyrkjar og smáframleiðend-
ur væru aðeins ein atvinnu-
stétt meðal verkalýðs lands-
ins og ættu miklu fleiri og
meiri sameiginlega hags-
muni með verkalýð bæjanna
en andstæða.
Fyrir tilverknað Alþingis
höfðu fulltrúar verkalýðs-
samtakanna og bændasamtak
anna gert samkomulag, Jcennt
við „sex menn“, þar sem
kjör þessara stétta voru bund
in hvor við önnur, þannig,
að visst samræmi skyldi milli
kjara launþegastéttarinnar og
framleiðenda laiidbúnaðaraf-
urða. Þetta samkomulag hafðj
víðtækar afleið'ingar. Með
það í'gildi var miklu óþægi-
legra fyrir biekkingaspekú-
lantana að stunda þá iðju
að egna sveitamenn gegn
launþegunum. Frá þeirra
sjónarmiði var þetta sam-
komulag ósigur og það engu
síður þó það tryggði land-
búnaðarframleiðendum betri
kjör en þeir áttu að venjast.
Ósigurinn lá í bví að nú
fundu sveitamenn til stéttar-
tengsla við vérkalýð bæjanna
og opnuð var leiðin til víð-
tækara og nánara samstárfs,
en við það kom í ljós þýðing-
arleysi og óþurfi þeirra for-
ingja bænda, sem leituðust
við að stía í sundur þessum
atvinnustéttum og ala : á
sundrung þeirra. ! I'*
Leiðtogar verkalýðsihs
gerðu ítrekaðar tilraunir tH'
að fá Búnaðarfélag íslands
sem stéttarsamband bænda,
til viðræðna um áframhald-
andi samkomulag eftir að lög
boðinn tími sex manna sam-
komulagsins væri útrunninn.
Ennfremur skyldi leitað víð-
tækara samkomulags og nán-
ari tengsla er hvorir tveggja
og um leið þjóðarheildin nyti
góðs af. En því miður ríktu
ólík sjónarmið hjá bænda-
leiðtogunum. Það verður ekki
komizt hjá að álykta að þeir
hafi talið valdamöguleika
Framsóknarflokksins meiri
með því að hindra áfram-
haldandi samstarf stéttanna
og einangra bændur. En eft-
ir er að vita hvort þeir hafa
reiknað rjett. Það sést þegar
til kosninganna kemur, hvort
bændur telja þessa forystu-
menn sína verðlauna verða
fýrir frammistöðuna.
Margir munu ætla að ó-
reyndu að bændasamtök þap,
er stofnuð voru í haust, hafi
fyrst og fremst verið stofnuð
fyrir áhuga og frumkvæði
bændanna sjálfra. En það er
opinbert leyndarmál að sam-
bandsstofnuninni var hrundið
af stað fyrir undirróður Jón-
ásar frá Hriflu, enda mætti
hann þar og háði þar einvíg'
við útsendara Hermanns um
hvort samtökin skyldu Iúta
yfirstjórn Bf. ísl. eða ekki.
Enn sem fyrr stendur slag-
urinn um það hvaða stéttar-
sjónarmið á að vera ríkjandi
hjá bændum almennt. Hvað
leggur nú hinn óbreytti ein-
yrki til þessara mála? Hvaða
stefna á að vera grundvallar-
sjónarmið þeirra samtaka
sem verða skulu sverð og
skjöldur sveitafólksins í sókn
til meiri menningar og
bættra kjara?
Hvar kreppir skórinn fast-
ast að nú sem stendur?
Hvaða öfl í þjóðfélaginu er
hægt að fó til samstarfs um
lausn hinna knýjandi vanda-
mála?
Ef þessi samtök eiga að
vera meira en eirin pólitískur
ropi, meira en. vottur um,
einðkonar rneltingartruflun i
foringjaliði Framsóknar, þá
verða bændur almennt hver
og einn og allir í senn að
brjóta málin til mergjar. Þeir
verða að leitast við að svara
þelm spurningum, sem hér
er varpað fram og taka hik-
lausa afstöðu eftir því sem
reynsla þeirra og hagur býð-
ur.
Við skulum fyrst athuga
spurninguna um bað hver
séu aðalmeinin er ráða verð-
ur bót á. Fyrst af öllu verð-
um við að gera okkur ljóst,
að ef félagssamtök þarf til
að leysa einn vanda, þá er
hann félagslegur, sameigin-
leguri vandi og lausnin fólgin
í skiþulagningu. Tvenn höf-
úðfneiri íslerizks landbúnaðar
eru: Úrelt skipulag og tækni-
skortur. Hið úrelta skipulag
stendur hvarvetna í vegi fýr-
ir tækniframförum.
Helztu skipulagsgallarnir
eru: Eignarhald framandi
einstaklinga á jörðunum, jarð
næðisskipulag aftan úr grárri
forneskju, miðað við rán-
yrkju og vinnufólkshald á
löngu liðnum öldum, einka-
rekstur vanmegandi einstakl
inga á örsmáum, dreifðum
fyrirtækjum og síðast — full-
komið skipulagsleysi fram-
leiðslugreinanna, sem í augna
blikinu ein'kennist af skorti á
garðávöxtum og mjólkurvör-
um en offramleiðsla á kjöti.
Sérhver þessi skipulagsgalli
stendur miskunnarlaust í
vegi fyrir tækniframförum.
Ef við ætlum að hækka tækni
stig landbúnaðarins verðum
við óhjákvæmilega, óum-
flýjanlega að uppræta skipu-
lagsgallana.
Það verður að afnema eign-
arrétt óviðkomandi manna
yfir jörðunum, svo það þekk-
ist ekki framar að jarðir séu
lagðar í eyði af þeim sökum
og þá ekki heldur hitt, að
einn bóndi verði að borga 5
þúsund krónur á ári eftir á-
búðarjörð sína. Jarðirnar
verða að komast í eign ríkis
eð''* hreppa eða þá eigu þeirra
er þær yrkja. Þetta fæst ekki
nema með löggjöf og henni
vérður ekki komið á, nema
vilji almennings knýi það
fram.
Sem betur fer, eru bað
færri bændur sem eru fórn-
arlömb jarðleiguokurs.
Aftur á móti líða flestir fyrir
gamla landamerkjaskipulag-
ið. Við verðum að horfast í
augu við bá staðreynd að rán
yrkjubúskapurinn er ekki
lengur samkeppnisfær. Líka
verða menn að horfast í augu
við hitt, að vinnufólksöldin,
hjúaskipulagið er úr sögunni
og kemur líklega aldrei aft-
ur, enda bættur skaðinn þótt
slíkt undirokunarskipulag
hverfi. En um leið er öllum
skorðunum kippt undan
gömlu iandamerkjunum í
sveitinni. Einyrki í sveit gét-
ur ekki haft mannsæmandi
lífsskilyrði nema byggja á
ræktun, en um leið eru í
flestum tilfellum aðeins erf-
iðleikar að stærð jarðanna.
Langar bæjarleiðir og örð-
ugar samgöngur eru fyrstu
atriðin.
Svo kemur fljótt fleira til
greina. Nú eru á döfinni
ræktunarsamþykktir fyrir
takmörkuð svæði, ,byggðatög.
Heil/brigð skynsemi skipu-
léggjandans, sem undirbýr
hinar félagslegu framkvæmd-
ir, krefst þess í nafni hag-
kvæmni og stíls að landsvæð-
ið sé skipulagt til gagngerrar
nýtingar með tilliti legu, sam
gangna og nytjunarmögu-
léika. En í hverju fótmáli
rekst hann á drauga fom-
eskjunnar: úrelt og heimsku-
leg landamerki, dreifðan sér-
hyggjandi eignarrétt ýmsra
ósamrýmanlegra einstaklinga
og vanmegandi fátæklinga,
sem valda ekki að ráðast í tí-
unda hluta þess sem rök
mæla með að sé hagkvæmt
og skynsamlegt.
Ef stéttarsamband bænda
á að taka einhver mál til
meðférðar, þá eru það þessi
skipulagsmál yfirleitt og ekki
síður framleiðsluskipulagið.
Það er orðið tímabært, orð-
ið aðkallandi vandamál, að
leysa þennan vanda.
Ef stéttarsambandið bregst
þeirri skyldu svíkur það í
tryggðum og gefur steina
fyrir brauð. Við sjáum það á
sögu verkalýðssamtakanna,
hvílíkt reginafl er fólgið í
vel skipulögðum og heilbrigð
um samtökum. Bændurnir
ættu að kynna sér sögu verk-
lýðssamtakanna, hagnýta sér
reynslu þeirra í eigin starfi.
Þeir eiga að þrauthugsa
málin og hika hvergi við að
fylgja þeirri stefnu sem geng
ur lengst í áttina til félags-
átaka og víðtæks samstarfs.
★
Þá komum við að spurn-
ingunni um það, hvaða þjóð-
félagsöfl sé hægt að fá til
samstarfs um skipulagningu
og tæknifullkomnun land-
búnaðarins.
Hlutverk landbúnaðar í
nútíma þjóðfélagi er að full-
nægja þörf þjóðarinnar fyrir
allar þær neyzluvörur er
hann megnar að framleiða,
framleiða hráefni til iðnaðar
eftir því sem verksvið hans
gefur tilefni til og í þriðja
l'agi, að framleiða útflutnings
vöru ef það er hagkvæmara
að hann annist það hlutverk
en aðrir atvinnuvegir, m. ö. o.
ef hanri hefur áður fullnægt
hinum hlutverkunum og er
,samkeppnisfær.
Frumskilyrðið er að hann
megni að veita starfsmönnum
sínum þau lífsskjör sem þola
fú
samjöfnuð við kjör þeirra er
stunda aðra atvinnuvegi.
Hverjir eru það hér á landi
sem hafa beinastan hag af
því að hagur landbúnaðarins
standi með blöma?
Því er fljótsvarað: Næst
þeim er sjálfir stunda þenn-
an atvinriuveg eru það við-
skiptamenn hans, neytendur
framleiðsluvara landbúnaðar- .
ins. Það er þeirra hagur að ,
landbúnaðurinn sé fær um að
framleiða gnótt neyzluvara
við svo hagkvæm skilyrði að
verðið geti verið lágt, enda
þótt framleiðendur beri vel
úr býtum fyrir sína vinnu.
Hér eru því augljósir sameig-
inlegir hagsmunir launþega-
samtakanna og landbúnaðar-
fi amleiðenda.
Jafn augljóst er hitt, að því
betri kjör, sem launþegar al-
mennt eiga við að búa, þvi
öruggari er markaðurinn. .
Hér erum við komnir að
þungamiðju málsins, hér er-
um við komnir inn í kviku
hinna pólitísku átaka yfir-.
standandi tíma. Það er al-
þjóð vitanlegt að landbúnað-
ur okkar stendur höllum
fæti, hefur ekki megnað að
tileinka sér tæknifullkomn-
un jafn ört og aðrir atvinnu-
vegir þjóðarinnar. Honum er
því lífsnauðsyn að honum sé
rétt örfandi höhd þjóðfélags-
Ins. En hann getur ekki ætl-
azt til þess nema hann sýni
heilindi og vilja til að rækja
skyldur sínar og. virða þau
lögmál, sem honum ber að
lúta.
Hver sem leggur lið sitt til
að efla samstarf bænda og
verkamanna og beina því inn
á réttar brautir, vinnur gott
verk. Hver sem stuðlar að því
gagnstæða vinnur skemmdar-
verk, sýnir bændum fjand-
skap og leggur stein í götu
heilbrigðrar þróunar. Það er
hreint og beint glæpsamlegt
athæfi gegn fátækum og van-
megandi einvrkium kot-
bændum vítt um byggðir
landsins að stofna til fjand-
skapar þe'rra og þeirra sam-
taka við samtök launþega-
stéttanna við sjávarsíðuna,
hið volduga þjóðfélagsafl,
verkalýðshreyfinguna. Þessar
staðreyndir verð--ri við
sveitamennirn'r að leggja
Okkur ríkt á minni. Við verð
um í hverju einasta tilfelli
að vera öruggir á verði þeg-
ar á að fara að draga okkur
í dilk með stórkapítalistum,
hverskonar, við bau átök sem
þegar eru hafin. Þetta er sé.r-
stök ástæða til að athuga vel
að þvf er snertir hið nýja
stéttarsamband bænda. Mjög
sterk öfl eru að verki til að
notfæra það sem tæki í valda
baráttu Framsóknarklíkunn-
ar og annarra samtaka sem
vilja ná yfirráðum í þjóð-
félaginu og brjóta á bak aft-
ur hverskonar raunhæf al-
þýðusamtök.
En þetta þýðir ekki það að
við eigum að standa utan við
stéttarsambandið. Þvert á
Frh:á7.síðu