Þjóðviljinn - 29.01.1946, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 29. jan. 1946.
ÞJ ÓÐVILJINN
J. B. Priestley:
Heimsókn á samyrkjjubú
Þegar í byrjun hafði ég
ákveðið, að umfram allt
skyldi ég krefjast þess að fá
að heimsækja nokkur sam-
yrkjubú. Til þessa lágu
ýmsár ástæöur, þótt ég
verði áð viðurkenna, áo ég
er ekki margfróður um land
búnað. Mig langaði til að
vita, hvort sósíalism'nn ætti
við 1 landbúnaðinum, þó
ekki væri nema vegna þess,
að svo margir hafa frætt
mig á því gagnstæða. Eg
minntist hinnar sorglegu
sögu um afnám Kulakk-
anna, hinna ríku stórbænda
sem neituðu að fylgjast
með tímanum.
Að lokum langaði mig til
þess að vita hvað „sam-
yrkja“ þýddi fyrir landbún-
aðinn.
Uppskeran
Eg gerði mér far um að
heimsækja samyrkjubú í
sem flestum hlutum lr'nna
víðlendu Sovétríkja. Sum,
er ég sá, voru í næsta ná-
grenni Moskva, önnur í
Ukraínu og enn önnur langt
um sunnar. Eitt þeirra var
skammt frá tyrknesku
landamærunum.
Afurðir þessara búa voru
mjög mismunandi: Græn
meti, korn, ávext’r o. s. frv.
Sum bú'n höfðu verið
lösrð að mestu í auðn f
stríðinu og höfðu sínar
voðasögur að seo ja innrás-
arhernum. — Önnur sem
voru að baki víglínurnar,
voru frjó^öm og glaðvær.
Þau líktust nvert öðru
aðeins í því. að allir v'idH
hjálpa op' fræða og svndu
undraverða géstrisni. Áhugi
minn rénaði aldrei en mag-
inn sagði til sín eft'r allar
máltíðirrtar og staupin á
eftir. Hér heima er ég tal-
inn dupJegnr v:ð veizluborð
ið. en hér á meðal bessara
sovétborgara er ég ekki háif
drættinp'ur. Eg hef læðzt
frá borðum beirra, meðan
enn st.revmdi aö matur og
vín. af beirri emföldu á-
stæðu að maginn neitaði að
hýsa meira.
Rangnefni
Eg álít að það sé aðeins
eitt, sem er athugavert við
þessi samyrkjubú og það er
nafnið, a. m. k.' á ensku:
Enska orðið „collective*
oi.'.nnir cnann á einhvers kon-
ar hjörð, sern rekin er sam-
an rneð valdi og ég held að
sú skoðun sé ríkjandi utan
Rússlands, að samyrkjubænd
urnLr lifi hræðilegu hóplífi
og eti sennilega allir og sofi
saman í hlöðuræksni. Ekk-
ert er þó fjær sanni. í raun
og veru er samyrkju't>ú að-
eins samvinnubú, þar sem
nokkur hundruð manna hafa
kcimið sér saman um að reka
bú í félagi í stað þess að
hokra hver á sínu koti.
Það getur verið, að þetta
yrði ekki hagkvæmt fyrir-
komulag í brezkum landbún-
aði, en í Rússlandi hefur það
ómetanlega kosti, bví að stór-
bú eru þar lífsnauðsyn. þó|
ekki væri nema vegna þarf-1
arinnar fyrir fullkominni1
nýtingu vélakostsins-
i
(Fy.rir stríð áttu Scyetrík-
in svo margar dráttarvélar,
að þær hefðu ekki þurft
nema tæpa tvo daga, til þess
að slægja allt ræktað land á
Englandi). Ríkið sér búun-
um fyrir vélum og 1940 voru
í landinu 7000 dráttarvéla-
stöðvar sem leigðu út vélar.
Rússneskur landbúnaður
er risavaxinn eins og land.ð
sjálft, og ekki er hægt að
bera hann saman við smá-
búskap ckkar.
Rússneskt loftslag, með
hinum löngu vetrum og
stuttu og heitu sumrum,
krefst þess að mikið starf sé
'mt af hendi á skcmmum
tíma. Ein fjölskylda getur
ekki levgt verkið af hendi
með aðutoð fárra vinnu-
manna. Það má segja að hér
þuirfi vélbúna herdeild af
verkamönnum. Samyrkju-
bændurnir leggja fram svo
og svo mörg dagsverk er
greitt samkvæmt því. Rik'ð
kaupir vissan hluta af fram-
leislunni, síðan er sumt selt
á næsta markaði (hlutföllin
fara eftir þyí um hvaða af-
urðir er að ræða), þá er af-
ganginum skipt milli bænd-
anna í hlutfalli við framlögð
dagsverk, og að sjálfsögð.u fá
þeir einnig sinn hluta af and-
virði afurða. þeirra er búið
selur.
Velmegun þejrra er því al-
gerlega komin undir því
hvernig búreksturinn gengur.
Eg heimsótti nokkur sam-
yrkjubú í Kákasus, sem ekki
höfðu orðið fyrir búsifjan af
völdum stfíðsins, og var hag-
færi og í fylgd með hverjum 1
meðan kona mín notaði tím-
ann til þess að ræða við*'
brosandi bændakonur — og
það gerði ég nú líka oft.
Eftir að við höfðum skoð-
að okkur um í eina eða tvær
kl'ukkustundir, sagði yfirmað
urinn, að við yrðum að fá
ckkur eitthvað í gogginn, áð-
ur en við færum.
Við heimsóttum þá eitt-
hvert bændáheimili, þar sem
ókafar koiiur voru ‘á ein-
lægu iði, og þar settumst við
ur bændanna þar mjög góð- að risavaxinni méltíð og
vættum kverkarnar í víni og
þrælsterku vodka.
ur. Eitt þeirra gaf rauða
hernum hvorki meira né
miinna en 100.000 rúblur.
Leikhús með 1000 sætum
Samyrkj'ubændurnir hafa
hver sinn smálandskika til
eigin afnota. Venjulega búa
þeir allir í sama þorpi, þar
sem hver hefur sitt eigið hús,
og í þessum þorpum eru
Aðvörun — Óteljandi
ræður
U-ndir borðum var skálað
og haldnar alvarlegar o-g
hjartnæmar ræður og Eng-
lendinga minnzt mjög vin-
gjarnlega. (Eg vildi óska þess
að Mr- Attlee hefði getað
J. B. Priestley er ensk-
ur rithöfundur, sem ný-
lega var á ferð um Sovét
ríkrn. Heimkominn ritaöi
hann nokkx-ar greinar i
Sunday Express, eitt af
helztu íhaldshlöðum
Breta, og lætxu’ blaðið
nikið af greinum þess-
um. Hér kemur ein þeirra
og er fróðlegt að bera
saman fi’æðslu þessa í-
haldsblaðs og níðskrif
þau, sem
birtir daglega.
Mörgunblaðið
L
Á samyrkiubúunum eru notaðar hinar jullkomnustu land-
.... """ ■ -
búnaðarvélar.
hrák'nþað hér í hjarta Rúss-
land-s vöru h:'nir hreinskilnu*
og alúðlegu menn5 sem tóku
mér sem vini, og ég vona, að
ég geti talizt vinur þeirrá í
iramtíðmhi. Eg' ér efiginh þú->-
fræðingu-r ■ og verða bvi aðr-
ir, sem: betur erú að -sér í
slikum einum af ræða uan'
teknisku hliðina á þessu
máli. En ég veit þó nokkuð
um mannlegt eðli, og ég yfir-
gaf þeösi samyrkjubú með-
þei'rri visáu, að hinir sáU
rænu ávinningar þessarar
risavöxnu tilraunar, eru veí
þess verðir að þeim sé gauhi:
ur gefinn.
Margir vina minna úr
heimi rithöfuhdanha eru allt
af að fræða mig um gíldi og.
kosti h -ns óblíða sveitaláfs,
þótt teir -hafi nú aldi’ei
rsy-nt það sjálfir.
En til allrar ógæfu sýndf
stríð'ð það .í fleiru en einú
land'. að það eru til bænda-
ódyggðii’ ekki síður en
bændadyggðir, s. s- bröng-,
sýni. ágengni og fégræðgi.
Var-dirn er að halda dyggð
iuntím en kasta ódyggðunumi
! fyrir borð. Eg held að rúss-
Verkamenn aö störfum í einni af dráttarvélaverksmiðium\nes^u samycnxjubúunum hafí
0 , ,, . jorðð ágengt í því að leysá
Sovetnkianna. , .rXS.
i þennan sa.rraa og þjoðie-
lagslega van-da.
S amyrk j ub æ ndurnir erU
góð’ijartaðir og hafa til aS
bgra hira gi'mlu góðu eig-
inleika, sem sk'ina út úr
þeirra broiðleitu, brosandf
andlitum.
Srey ííp gar — Vaxandi
víðsýni
En ‘hinir gömlu gallar
bænda’ na cc hverfandi, að
þyí er mér fannst. Viðsýni1
þeirra var að aukast, ágengm
að hverfa.
Þótt be'r vær-u harðir 1
horn að taka í viðureignin-nil
við innrásarskarana þýzk-u,..
sem þeir börðu á af hö-rku.
og vörðust til síðasta manns,-
voru þeír ekk: lengur óhlut--
vandir n,é lítilmótlegir og;
sama ú-m' áUt nema það, senx!
gaf eh lhvað í aðra hönd. Þeir
voru borgarar, en ekki ánauð
úgir œcnn. Þeir fögnuðu sí-
vaxandi menntun, en reyndú
ekki að bregða fæti fyrir
hana. Þeir. va-rðveittu hið
bezta af sínum gömlu og'
yhdisíegu siðúm, en köstuðu
fyrlr 'bofð íhaidssémihni,'rhja
frúnni og hléyþidÓBmmum.
Og í hiaatán; hýja og'feétr^
Framhald i 7. síðú.
kaupfélög, sjúkrahús og sam-l heyrt, þegar þessir bæ-ndur,
komuhús-
(Eitt samyi'kjubú, sem ég
heimsótti, átti leikhús, sem
tók 1000 manns í sæti og var
vel búið að tækjum). Yfir-
maður bvers bús hefur
venjulega skrifstofiu í miðju
þorpinu. Eg kynntist þessum
yfirmönnuim og. skrifstofum
þeirra vel, af því að við byrj
uðum ætíð á því að he'm-
sækja. þá til þess að ræða
við þá um búskapinn. Hvað
væri ræktað- hversu margir
menn ynnu á búinu o. s. frv.
Það leið ekVL á löngu þar
til að ég fékk uppáhald á
þessum litlu cg hreinlegu
skrifstofum rneð mynd af
Stalin eða Lenin á ei-num
veggnum. Skrifstofan angaði
ja-fnan af korn- eða ávaxta-
ilm og venjulega sat þar mið
aldra kona, sem færði bú-
rekninga en ýfúmaðurixiii-
þul-di tölu-r. Oft var þar ein-
hver frá sveitarráðinu -'eðS
einhver fulltrúi,- breiðleitir
og samanreknir menn.
^ -
Ferðaáætlun «— Bað-
stofurabb
sem voru svo óralangt í
burtu, nefn-du nafn hans
mjög hátíðlega).
Nú verð é-g að vara þá, sem
ætla að heimsækja Sovét-
ríkin við því, að þeir mega
ekki aðeins búast við mörg-
um samræðum við slík tæki-
færi, heldur verða þeir
einnig að vera við því bún-
ir að þurfa að gjalda í sörnu
mynt.
Mér varð brátt Ijúft að
halda smá-ræðu, þótt ég að
vísu yrði að svíkjast um að
drekka minn hluta af öllum
þessum beizku vodkaskálum,
því að það var eitthvað hjart
næmt við ræður þessara yf-
irmanna og bænda frá af-
skekktu sveitahéruðum,' sem
töluðu af fullri einlægni um
yinátiu milli þjóða vorra og
ýón um f-riðsælan heim. (Og
.hyað- sumir þeirra uröu að
bola í . stríðinu verður vart
.’með.-’'01'ð'U'm lízt). Einmitt
- áa; dagana voru e. t. v.
SvO var- ákveðíð 5nier’t'
Bevi-n-;og Molotoff að missa
sjónar á hvör öðrum í mold-
viðri 'út af því, að hvpr vildi
| fara sína leið að sama marki. j
' stáðreynd Verður þó ekki
tílar
. ■-égLBú' st