Þjóðviljinn - 31.07.1946, Blaðsíða 6

6
ÞJÖÐVILJINN
Miðvikudagur 31. júlí 1946.
fírossgáta Þjóðviljans
I.
1 2, ? / H 6 7 s m
10 II IZ
IJ IY
16 n 19 \
20 11 2.1 m 11
2Y 1S ‘ib gpigl s
11 u 31
7.9' 10 77 11
7?" 7 <o mM 17 /
79 10 V l' A- 11
W yr ýé
11 - •Sm
19 Hóo m
cRmmm cmne
une
úr brekkuna að svörtum ár-
bakkanum og Stone majór
sneri ljósbláum hermanns-
augum að honum og sagði:
„Þetta verður að framkvæm-
ast.“ Það var leir á ullar-
fötunum hans og á höndun-
um: hann hafði kastað stór-
um steinum út í vatnið, og
nú dró hann á eftir sér
planka sem hann hafði fund-
ið í vermireitunum við vatn-
ið. —
„Það er hrein sviksemi,“
sagði Stone majór, ,,að hafa
1 slíkan stað auðan- Það væri
hægt að fá vald á öllu hús-
Lárétt: 1. herða — 5. monta — 10. sársauka — 11. björt — 13«
snjókoina — 15. nötruðu — 16. hröðu — 17. slóu - - 19. þuldi
20. stilli upp — 22. dýr 23. starfandi -— 24. ungviði — 27. lél-
ust — 28. bjargför — 30. smyglarar — 34. þýfi — 30. athugað
37. rífa — 39. rödd — 40. lokkir -— 42 viðarsalli — 43. fiskar -
45. tímarit 47. vinna 48. tæpa — 49. traustar — 50. þíðgenga.
Lóðrétt: 1. anza — 2. tritíuðu —- 3. gana — 4. þrarnm — 0.
handsömuðu — 7. íláli — 8. festir —• 9. afkomendur — 10. gil —
12. ryks — 14. kenjar — 15. stövaðir — 18. eyði — 21. hlæs —
23. kjagar 25. mánuð — 20. gljúfraþröng — 29. fyrirhafnar —
30. tregar — 31. gróðursett — 32. skærur — 33. fríða — 35. vilj-
ugt — 38. tauga — 40. hanga — 41. minka — 44. titill — 40. verk.
Það var óljóst hvort hann
hafði óbeit á sprengjuáföll-
um eða óbreyttum borgurum-
Strítt, ljóst ■ hár hans var
gránað fyrir ofan eyrun, og
lósblá augu hans skygndust
fram undan gulum stráhatti.
Hvíturnar voru fallega ;skír
ar: hann var maður sem á-
valt hafði gætt sín vel — til
þess að geta gert fullt gagn.
Og nú þegar hann gat ekki
gert neitt gagn var ve'slings
heilinn orðinn ringlaður. —
Hann sagði: „Einhversstaðar
hafa komið fyrir svik. ann-
ar, að manni virtist slík deila
aðeins geta endað með handa
lögmáli — en það voru ekki
greidd nein högg. Ef til vill
var það óttinn við geðveikra-i
deildirra. Raddirnar hjöðn-1
uðu snögglega líkt og óvin-
sælt lag. Þegar rökkvaðx
myndu Still og Fishguard
sitja í setustofunni og tefla
skók. ,
Að hve miklu leyti var geð-
veikradeildin, hugsaði Digby
stundum, ímyndun ruglaðra'
heila?' Hún var , auðvitað
þarna, tíglaálman og rimla-
gluggarnir og hái veggurinn:
það var meira að segja sér-
stakt starfslið sem hinir
sjúklingarnir höfðu vissulega
hitt á hinum mánaðarlegu
skemmtikvöldum sem hann
hafði ekki tekið þátt í enn-
ars hefði það aldrei skeð,“
inu.“ Hann ýtti plankanum ] og hann sneri snögglega baki ^
fram á við svo að annar end að eyjunni og hinum leirugu þá. (Læknirinn trúði því að
i inn hvíldi á stórum steini. tilraunum sínum til brúar- þessar samkomur sem ókunn
i „Bara rólega,“ sagði hann. — | gerðar, klifraðist upp brekk ’ ugir tóku þátt í — sóknar-
presturinn, slangur af öldr-
uðum konum, aflóga húsa-
meistari — hjálpuðu mönn-
um sem höfðu orðið fyrir
sprengju-áfalli að samlagast
öðrum og taka upp siðvenjur
Hann ýtti plankanum ögn
fyrir ögn að næsta steini. —
„Hérna,“ sagði hann, „ýtið
þér honum. Eg skal toga í
hinn endann.“
una og gekk rösklega í áttina
að húsinu.
Digby reikaði áfram. Á
tennisvellinum fór fram æð-
isgenginn leikur — reglulega
,Þér ætlið þó ekki út í?“ J æðisgenginn leikur. — Tveir
Auðvaldsskipulag og kreppur
Framhald. af 5. síðu.
hér er komið er framleiðslu-
þróunin að yfirlögðu ráði
hindruð með beinum skemmd
arverkum. Mikilvægum mið-
stöðvum athafnalífsins er
breytt 1 landsvæði, þar sem
vinnan er færð í fjötra og
milljónir verkamanna ganga
atvlnnulausir; námur, járn-
Og stálvinnslustöðvar, myll-
ur, verksmiðjur og skipa-
smíðastöðvar hætta starfi og
e’gendum þeirra eru goldnar
miklar fjárhæðir fyrir að
halda þeim lokuðum. Þetta
er sönnun þess, að einokun
er það tímabil á skeiði kapi-
talisrnans, þegar hann er
funninn af stað niður hina
bröttu brekku hnignunarinn-
ar. Hinar einu viðskiptagrein
ar, sem blómgast og þróast,
eru þær, sem bundnar eru
við dreifingu á ýmiskonar
munaðarvörutegunda.
Sagan hefur sýnt, að þegar
yfirstétt einhvers þjóðfélags
hefur hætt að efla og styrkja
iðnþróun og tæknilegar fram
farir í þjóðfélaginu, þá er
sú hin sama yfirstétt dæmd
og verður að víkja úr sessi
fyrir annari stétt, sem er
þæði reiðubúin að ýta á eftir
iðnþróuninni og jafnframt
fær-um að beina tæknilegum
framförum á æðra þjóðfélags
stig. Sannanirnar fyrir hinu
hættulega og afturhaldssama
eðli einokunar-kapitalismans
verða ekki véfengdar. Hver
kreppa er dæmi þess öng-
þv-ertis^sem. hann orsakar. —
Annar eins stjórnmálaskör-
ungur og Roosevelt gat enga
leið séð til að ráða fram úr
kreppunni í Bandaríkjunum
á árunum 1931—33, aðra en
þá, að verja millónum dollara
árið 1933 í það, að eyðileggja
ýmiskonar verðmæti og
koma í veg fyrir veigamikla
matvæla- og klæðafram-
leiðslu- Og þetta var gert í
nafni framfaranna! Það er
því ekki að undra þótt einn
amerískur prófessor í land-
búnaðarfræðum segði, er
honum ofbauð þetta: „Tíu
milljón ekrur af baðmull og
fleiri þúsund ekrur af tóbaki
hafa verið plægðar niður í
moldina. Síðasta bjargræðis-
skrefið var st'gið með því að
drepa tæpar fimm milljónir
svína. Ef þetta færir þjóð
minni velmegun, þá hef ég
eytt æfinni til ónýt's“.
Einokunar-kapitalisminn og
heimsvaldastefnan eru að
rífa sitt eigið fyrirhyggju-
lausa fjármálakerfi í tætlur.
Friðurinn er orðinn eins mik-
ið eyðileggingarafl og stríðið.
Einn af fremstu alþjóða fjár-
málasérfræðingum Þjóða-
bandalagsins, Woytinsky
prófessor, sýndi fram á það
í einni af rannsóknum sín-
um, að heimsstyrjöldin 1914
—’18 orsakaði fjárhagslegt
tjón, er nam um það bil
21.000 millj. sterlingspunda,
en iðnkreppan á árunum 1929
—’33, þegar settar voru skorð
ur við framleiðslunni, hafði
í för með sér tjón er nam
nálægt 20.000 millj. sterlings
punda.
„Það er örgrunnt hérna
megin,“ sagði Stone majór
og gekk beint út í vatnið.
Svört leðjan luktist yfir
skóna hans og yfir uppbrotin
á buxunum. „Nú,“ sagði
hann, „ýta. Bara rólega.“ —
Digby ýtti en ýtti of fast: —
plankinn rann til hliðar út
í leðjuna. „Andskotinn,“
sagði Stone majór- Hann
beygði sig og togaði og náði
í plankann; hann ataði vest-
ið sitt í leðju um leið og
hann dró hann á land.
„Afsakið þér,“ sagði hann.
„Eg er dálítið uppstökkur. —
Þér eruð óvanur. Fallega
gert af yður að hjálpa t:.l.“
„Það er víst lítil hjálp í
mér, því miður.“
„Ef ég gæti bara fengið
hálfan tug manna úr verk-
fræðingasveitinnit“ sagði
Stone majór, „þá skylduð þér
sjá.“ Hann starði löngunar-
augum á litlu runnvöxnu
eyjuna. „En það þýð'r ekk-
ert að biðja um það sem ó-
mögulegt er. Þetta verður
samt að gerast. Og það væri
vel hægt, ef ekki væri þessi
sviksemi.“ Hann horfðist í
augu við Digby eins og t:'l
að meta hann- „Eg hef séð
yður hér oft áður,“ sagði
hann. „Aldrei talað við yður
áður. Geðjast að yður, ef ég
má segja það. Eg geri ráð
fyrir að þér hafið verið veik-
ur e:ns og við hinir. Guði
sé lof, að ég fer héðan bráð-
lega. Nú get ég orðið til
gagns aftur. Hvað hefur ver-
ið að yður?“
„Minnisleysi,“ sagði Digby.
„Hafið þér verið þarna
úti?“ spurði rnajórinp og
bandáði höfðinu í áttiria að
eyjunni.
menn hlupu og sveittust og §óðrar he§ðunar)' En var
° 11 • - - „ a mMlnrnW
litu illilega hver á annan:
hin geysilega einbeiting
þein'a var það eina sem var
óeðlilegt í leiknum, en þeg-
ar þeir hættu urðu þeir
skrækróma og þrasgjarnir og
dálítið móðursjúkir. Á sama
hátt fór það við taflborðið.
Rósagarðurinn var í skjóli
af tveim veggjum: annar var
veggur matjurtagarðsins,
hinn var veggurinn sem um-
lukti — að litlum dyrum und
anteknum — það sem doktor
Forester og Johns kölluðu
geðveikradeildina. — Enginn
vildi tala um geðveikradeild
'na .... en það var gert í’áð
fyrir geigvænlegum hlutum,
bólstruðum herbergjum,
spennitreyjum: maður sá að-
eins efstu gluggana úr garð-
inum og þeir voru með járn
rimlum fyrir. Engum á
sjúkrahúsinu duldist það,
hversu nálægur hann var
þessari kyrrlátu álmu. Móður
sýki út af einhverjum leik,
ofsóknarhræðsla, í falli Da-
vis tár sem runnu of oft —
þeir vissu að þetta voru eins
mikil sjúkdómsmerki og of-
stop:.- Þeir höfðu afsalað sér
frelsi sínu til dokt«rs For-
esters í von um að sleppa
við það sem verra var, en ef
hið versta kom fyrir þá var
byggingin á staðnum — geð-
veikradeildin — það væri ó-
þarfi að ferðast á fjarlægt
geðveikrahæli. Það var að-
eins Digby sem fannst hann
vera laus við skugga hennar:
geðveikradeildin var ekki
gerð fyrir sæla menn. Fyrir
aftan hann hófust skrækar
raddir frá tennisvellinum:
Fishguard sagði: „Eg segi
nokkur viss um að einhver
byggi í geðveikradeildinni?.
Stundum hélt Digby að álm
an væri ekki raunverulegri
en trúin á helvíti sem guð-
fræðingar héldu að fólki —>
óbyggður staður sem aðeins
var til viðvörunar.
Allt í einu birtist Stone
majór aftur og gekk hratt.:
Hann sá Digby og beygði til
hans eftir einum stignum. —•
Litlir svitadropar voru á enn
inu á honum. Hann sagði við
Digby: „Þér hafið ekki séð
mig, heyrið þér það? Þér haf-
ið ekki séð mig,“ og skundaði
fram hjá. Hann virtist vera
á leiðinni út á engið að vatn-
inu. Eftir augnablik var hann
horfinn milli runnanna. og
Digby hélt áfram. Honum
virtist tími vera kominn fyr-
ir sig að fara. Hann átti ekki
heima hérna: hann var and-
lega heilbrigður. Hann var
snortinn af veikri óværð þeg-
ar hann minntist þess að
Stone majór haíði einnig á-
litið sjálfan sig heilan
heilsu.
Þegar hann kom fram fyrir
húsið birtist Johns. Hann leit
í kringum sig órólegur og
kvíðafullur. Hann sagði: —
„Flafið þér séð Stone majór?“
Digby hikaði lítið augnablik.
Síðan sagði hann: „Nei“.
Johns sagði: „Læknirinn
vill tala við hann. — Hann
hefur fengið kast.“
Samheldni meðsjúklingsins
bilaði. Digby sagði: „Eg sá
hann- áðan.“(i
„Lækn'rinn er mjög kviða-
Jullur. Hann getur farið sér
að voða — eða einhverjum
öðrum.“ Umgerðarlaus glei’-
yður að það var fyrir "inn- augnn virtust senda honunr
„Neí, það var sprerigja. I-i an.“ „Utan.“ „Eruð þéA'áð i viðvöi'un: viljið þér bera á-
Lundúnum.“
„Þetta er ljóta stríðið,“
ságði májórinri. „Óbreyttir
bera' upp á mig svik? „Þér
hljótið að hafa augu til að
sjá,“ — það var Still. Radd-
byrgðina?
- Ðigby sagði vandræðalega:
„Þér ættuð að reyna að leita
borgarar með sprengju-áfall!“ irnar vlrtust svo sundurþykk-t við vatnlð-.“