Þjóðviljinn - 05.10.1946, Page 1

11. árgangur.
Laugardagur 5. október 1946.
226. tölublað.
Einar Olyeir&smt:
Sósíalistííflokkurinn ber fram kröfuna um þjóðarat”
kvæðagreiðslu við afgreiðslu málsins á Alþingi í dag
I breytingartillögum frá Gylfa og Hannibal og Framsóknarmönn-
um í utanríkismálanefnd er m. a.lagt til að segjá megi upp samn-
ingnum eftir eitt ár
Umræðan á Alþingi hefst kl. 1.30 og verður útvarpað
SíSan umræða om samnmgiim við Bandaríkin
fer fram í dag, helsi kl. 1,30 og vcrðui útvarps-
amræða.
„Heiður, öryggi og frelsi lands og þjóðar krefst
þess, að samnmgur þessi sé íelldur," segir Einar
Olgeirsson, íulltrúi Sósíalistaflokksins í ýtarlegu
nefndaráliti, sem lagt var fram í gær. Er nefndar-
álitið birí hér í blaðinu í dag nema fylgiskjöl.
Jafnframt leggur Einar fram þá viðbótartillögu
við þingsályktunartillögugreinina að aftan við heim
ild til ríkisstjórnarinnar, að semja við Bandaríkin á
grundvelli samningsuppkastsins, bætist: „enda hafi
samningsupphasfið áðui veiið lagt undir þjóðardóm
í þjóðaratkvæðagreiðslu og hlotið meiri hlufia
greiddra afkvæða", og er þar með borin fram til af-
greiðslu á Alþingi krafa landvarnarhreyfingarinn-
ar um að þjóðin fái sjálf að dæma um samning þenn-
an, ef Alþingi skyldi slysast til að samþykkja hann.
Meiríhluti Utanríkismála-' hluli (fulltrúar Framsóknar-
nefndar, Bjarni Benedikts-
son, Stefán Jóhann Stefáns-
son, Gunnar Thoroddsen og
Jóhann Þ. Jósefsson leggja
til að samningsuppkastið
verði samþykkt með því sem
Vísir nefndi „óverulegar
orðalagsbrey tingar “.
Framsóknarmenn í utan-
ríkismálanefnd Hermann i
Jónasson og Bjarni Ásgeirs-
son bera fram allmargar
breytingartillögur, og er ein
þeirra sú að segja megi upp
samningnum eftir eitt ár.
Tveir Alþýðuflokksmenn,
Gylfi Þ. Gíslason og Hanni-
bal Valdimarsson, bera einn-
ig fram allvíðtækar breyting-
artillögur er miiða að því að
tryggja rétt íslendinga í þess
ari samningsgerð og er þar
einnig tillaga um að segja
er svoMjóðandi:
Utanníkismálanefnd hefur þrí-
klofnað um afstöðuna til samn-
ings þessa. Meiri hlutinn (full-
trúar Alþýðuflokksins og Sjálf-
staeðisflokksins) og fyrri minni-
f flokksins) skila hver um sig áliti
sínu. Eg varð einn í nefndinni
um þá skoðun, að fella beri samn
ing þenna, en í öllu falli bera
hann undir þjóðina í þjóðarat-
kivæðagreiðslu, áður en hann
hljóti fullnaðarsamþykki, ef Al-
þingi samþykkir hann að sínu
leyti. Fer hér á eftir álit mitt
á þessari þingsályktunartillögu:
Samningsuppkast þetta verður
fyrst og fremst að skoðast í ljósi
þeirrar staðreyndar, að her
Bandaríkjanna fæst ekki til þess
að fara nú af landi burt, svo
sem honum bar þegar að hafa
gert, nema þetta samningsupp-
kast sé samþykkt að því er fylgj
endur þess fullyrða. Hervald
' þvert ofan í lög og rétt. Þessi að-
ferð jafngildir því, að Banda-
ríkin hefðu sett her á land og
neitað að flytja hann á brott,
nema þau fengju svona samning.
Framhald á 3. síðu.
undirbúningi gfhcnd-
ingu Hvalfijgrðar?
Það hefur mörgum þótt
dularfullt, að í herstöðva-
samningi Ólafs Thors er
engin grein um eignir
Bandaríkjanna í Hval-
firði, ekki á þær minnzt
einu orði. Leikur nú þeg-
ar grunur á, að ástæðan
sé sú, að eftir að þessi
samningur hafi verið
keyrður í gegnum þingið,
eigi að færa sig upp á
skaftið og gera sérsamn-
ing við Bandaríkin um af-
hendingu Hvalfjarðar, og
má jafnvel ætla, að sá nýi
samningur sé þegar í und
irbúningi. Fullvíst er nú
talið, að Ásgeir Ásgeirs-
son, sein frá byrjun hefur
verið allra fslendinga óð-
fúsastur að afsala lands-
réttindum, haí'i í sumar
verið í Bandarflkjunum
sem sérstakur erindrelíi
Ólafs Thors, og mun Iiafa
staðið að allri samninga-
geéð með honum, og benda
margar líltur til þess, að
samsærið gegn íslenzku
þjóðinni sé mikhi víðtæk-
ara og hættulegra en kom
ið hefur í Ijós ennþá. Ber
þegar í stað að kref ja ut-
anríkisráðherra sagna um
það, hver hæfa sé fyrir
því, að samningur um
Hvalfjörð sé væntanlegur
á eftir afsalssamningi
þeim, sem nú er verið að
berja í gegn móti vilja allr
ar þjóðarinnar, eða hver
sé annars ástæðan til, að
liinar miklu eignir Banda-
ríkjanna í Hvalfirði séu
ekki nefndar á nafn, og
ennfremur: hvers vegna
Bandaríkjaher haldi stöð
ugt áfram að búa æ betur
um sig í Hvaííirði?
V.,__________________________J
Bandaríkjanna er m. ö. o. að
megi samningnursi upp eftir' neyða Alþingi ís’endinga til þess
eitt ár. | að samþykkja uppkast þetta í
Nefndarálit Einars Oigeirsson krafti hersetu sinnar ; iandinu.
Malldor Kilgan Laxness:
Er kosnlð að kveð jusf und?
Er það í dag eða er það á morgun sem vér eigum
að standa yíir moldum íslensks íullveldis, þess íull-
veldis með viðurkenníngu eingilsaxnesku stórveld-
anna, sem vér íögnuðum íyrir þrem sumrum, 17.
júní 1944? Nú er þar komið sögu að hinum sömu
eingilsaxnesku stórveldum hefur þóknast að taka
aftur þessa rasgjöf sína — að vísu ekki í orði, heldur
í verki; 27 íslenskir landráðamenn hafa tekið að
sér að gánga formlega frá uppgjöf grundvallaratriða
fullveldis vors, og Bretastjórn segist hafa gefið oss
„vingjarhlega leiðbeiníngu" um að fjandskap Stóra-
bretlands só að mæta ef vér látum ekki kúgast.
Einhverntíma hefðu slíkar aðfarir þótt einna ólíkleg-
ust leið til að snúa hugum Islendinga; og vera má að
svo sé enn. Eitt er víst, íslensk saga mun ekki
gleyma nöfnum þeirra ömurlegu manna sem með á-
fellisdóm aldanna yfir höfði sér ætla í dag eða á
morgun að segja já við þessum höfuðglæp.
Það er ekki efnislegt tjón sem oss svíður þegar
erlendu ríki er boðið heim, að hafa hér herstöð fyrir
flugvélar og exterritorialréttindi í sambandi við
þessa herstöð sína. Það sem okkur svíður er að vér
gefum upp grundvallaratriði sjálfstæðis vors og
fullveldis með slíkum samníngi. Vér seljum sál vora
sem þjóð, — og — ekki einusinni fyrir skyrskál.
Vér stöndum uppi eins og bóndafángaðir ræflar, —
í því er „afrek" landsölumanna falið. Samníngur-
inn við Bandaríkin, þó liann geri ekki meir en sam-
svara því að kóngi sé gefin Grímsey, þá táknar hann
uppgjöf íslensks stolts, íslenskra vona, íslenskrar
þjóðernisgleði, gleðinnar yfir því að vera menn með
mönnum. Þegar einu sinni hefur verið slakað til
á grundvallaratriðum fullveldisins þá er hættunni
boðið heim, þá er óvandaðri eftirleikurinn. Nú er
spurníngin aðeins þessi: hvaða réttindi verðum vér
næst krafðir um að afhenda útlendum ríkjum? cg
hvaða staði? Hvalfjörð? Reykjavík? Og hversu lángt
verður þángað til spurníngin um tæmíngu íslands,
evakúeríngu íslendínga, verður aðkallandi.
Atgerðir þeirra ömurlegu manna sem ætla að
svíkja ísland með jáyrði sínu í dag eða á morgun
bindur enda á þann vorhug íslensku þjóðarinnar og
þann bjartsýna vilja til bræðralags og samvinnu
innanlands sem honum fylgdi á þessu stutta tímabili
frá 17. júní 1944. Eftir stendur íslenska þjóðin eins-
og ker sem ómar ekki leingur við áslátt, af því þaj
stendur ekki leingur einsamalt, heldur hefur óki: • a
hönd verið lögð á barm þess. Hin frjóa gleði yfir 1 í
að vera sjálfstætt fólk heíur verið tekin frá okkur ai
nokkrum landráðamönnum, eins og á 13. öld. Dimm-
: Framháld. á 8. síðu