Þjóðviljinn - 21.02.1947, Blaðsíða 5

5
Föstiudagur, 21. febr. 1947.
ÞJÓÐVILJINN
Maxim Gorki:
| VíSsjá Þjóðviljans 21. 2. 1947 l
HVERNIG EG VARB RITHÖFUNDUR
Arbeiderbladet, aðalmálgagn
norska Verkamannaflokksins,
-skýrir svo frá að nokkrir af
þingmönnum flokksins hafi bor-
ið fram tillögu við Nóbelsverð-
launanefnd Stórþingsins að frið
arverðlaunin 1947 yrðu veitt
Alexandra Kollontaj, fyrrver-
andi sendiherra Sovétríkjanna í
Stokkhólmi, og Eleanor Roose-
velt, ekkju Roosevelts Banda-
ríkjaforseta. Frumkvæðið að til
lögunni er frá kvennasamtök-
um Verkamannaflokksins.
★ „Báðar konurnar hafa unnið
mikið starf til að auka skilning
þjóða á milli. Tillaga um Kollon-
taj kom einnig fram í fyrra. Frú
Roosevelt hefur eftir lát manns
síns verið fulltrúi Bandaríkj-
anna á fundum sameinuðu þjóð-
anna. Hún hefur gert starfið
gegn kynþáttahatri og kynþátta
fordómum 'að aðalverkefni
sínu“.
ir Herflutningar Hollendinga
til Indónesíu og baráttan gegn
þjóðfrelsishreyfingu Indónesa
er óvinsæl meðal hollenzkrar al-
þýðu. Nýlega gerðu 200 sjólið-
ar á leið til Indónesíu uppreisa
en málið var þaggað niður.
ir Pólland er nú mesta kola-
framleiðsluland á meginlandi
Evrópu. Árið sem leið, 1946,
var kolaframleiðslan 47 milljón-
ir tonna. Þar af voru 13 milij
ónir tonna flutt út. Sovétríkin-
fengu 7 milljónir tonna en hitt
fór til Vestur-Evrópu og Norð-
urlanda.
ir Finnland hefur með samning-
um við Sovétríkin fengið eftir
gefnar skaðabætur fyrir vant-
andi greiðslur á stríðsskaðabót-
um. Sektirnar námu 266 þús.
kr. Ástæðan til tafanna var of-
lítill innflutningur.
ir Loftvarnabyrgi gegn kjarn-
orkusprengjum á að gera í öll-
um sænskum borgum, er hafa
yfir 30 þús. íbúa, samkvæmt til-
lögum er landvarnanefndin frá
1945 hefur gert til sænsku
stjórnarinnar. Kostnaður mun
verða 250 milljónir króna.
ir Stalín var nýlega boðin æðsta
hernaðarheiðursmerki Frakka,
Médaille mlitah’e. í bréfi til
frönsku stjórnarinnar þakkar
Stalín boðið, en segir að frá
Leníns dögum hafi ekki tíðkast
að forseti sovétstjórnarinnar
taki við erlendum hernaðarheið-
. ursmerkjum.
Múkið magn af fölsuðum
frönskum og bandarískum
peningum hefur komizt í um
ferð í Pa-rís undanfarið. —
Fransika ileynilögreglan og
bahdarásk -herlögregla hafa
sameiginlega hafið leit að
fölsurunum. Fregnír herma,
að miklar birgðir af fölsuð-
um peningum hafi fundizt
í bandarískum herbúðum í
París og gull úr fórum. banda
ríska hersins hafi komizt á
svarta markaðihn í París.
Mig minnir það vera Nadsorrp
sem sa-gði: „Hán fátæka tunga
okkar er köld pg aumkunar-
verð“, og fá skóld hafa ekki
banmað sér yfir fátækt tungu
okkar. Eg býst við, að þessar
kvartanir yfir fátækt málsins
ei'gi ekki við um hið rússneska
tungumál eitt heldur öli tunigu-
mál mannkynsins. Sö-k þessarar
fátæktar .er sú; að til enu hugs-
anir og tilfinningiar, sem ekki
verða tiáðar í orðum. En ef úti-
lokaðar er.u bær hugmyndir, sem
ekki verða látnar í liós, mun hin
rússneska tunga vera ákafiega
auðug og verða æ auðugri með
undriaverðum hraða.
Hér getur verið gagnlegt að
minnast þess, að máiið er skap-
að af fóílki. Aðgreining máis í
,.bókmál“ og „alþýðumál" þýðir,
að í annar-ri lvendi höfium við
það, sem kalla má ;,ófá\gað“ mál
og í hinni mál, sem gert er af
meistara höndum. Sá fyrsti, sem
skildi þetta, var Púskín, og hann
var líka fyrstur til að vita hvern
ig átti að not mál fólksins.
Rithöfiundurinn • er hinn næmi
tal'smaður lands súns og stéttar.
Hann er eyra þeirra, aug-a og
hj.arta, hann er rödd samtíðar-
innar. Hann á að vita svo mikið
sem hægt. er, og því meira sem
hann veit um fortíðina. því bet-
ur skilur hann sinn eigin tíma,
því skýrar mun hann sjá hnei'gð
t'íma okkar til alLsherjarbylting-
ar.
Það er nauðsyniegt að þekkja
sögu fólksins og það er engu ó-
n'auðsynlegra að vita hvað það
hug'sar um þjóðfélags- og stjórn-
mátl. Lærðir menn, sem hafa
numið þjóðfræði og menningar-
sögu, seigja okkur, að hugsunar-
háttur fólksins komi í ljós i
ævintýrum, heligisögum og máls-
háttum. Og' það er alveg rótt að
málshættir eru fullkomnasta og
áhrifamésta tjáníng þess, sem
fólkið hugsar.
Venjulega er hin þjóðfélags-
lega og söguiega reynsia fólksins
sétt fram í málshátt.um á dæma-
laust stuttaraiegan hátt og rit-
höfundum er brýn nauðsyn að j
rannsaka þetta efni, sem mun
kenna þeim að flétta orð' sam-
an eins og fingúr í krepptum
hnefa, o.g ha.lda þeim hverjum
frá öðrum og uppljósta þannig
hið dauða og rotnandi, sem
hefur verið failið mii'li þeirra.
Eg hef lært öll ósköpin af. máJs
háttum .eða með öðrum orðum:
af að hugsa í spakimæilum.
Það var sú mynd lifandi hugs
ana, sem kenndi mér að hugsa
og skrifa. Siikar "hugsanir, hugs-
•anir dyravarðarinis, skrii'stoítu
mannsins, landshornamannanna
og allra annarra mahna fann ég
í bókum, þar se-m þær voru
klæddar öðrum orðurn. Því er
það staðreynd að lífið og bók-
menntirnar bæta ætíð hvort ann
að upp.
Eg hef þegar minnst á, hvern-
ig miklir rithöfundar skapa
manngerðir og persónur, en það
er kannski gagnlegt að nefna
(jvö mikilsverð dæmi.
„Faust“ Goethes er einn á-
gætasti árangur listköpunar, í
heild er hann framteiðsila hugar-
flugsins, uppfinning heiians,
holdgun hugsunar pg ímyndar-
afls. Eg las „Faust“, þegar ég
var tuttu'gu ára að aldri og
nokikru seinna komst ég að því
að 200 árum á undan Þjóðverj-
anum Goethe hafði Engiending-
urinn ChriLstopher Marlowe líka
skrifað um Faust, að „Pan
Paust stendur önnur vera, sem I Eg á'lit ekki sjáifan- mig meist-
er líka þekkt með hverri þjóð. í I ara, sem geti skapað persónur
Ít'alíu heitir hún Pulcinello, J og manngerðir, sem séu listrænt
Englandi Punch í Tyrklandi jafnfiullkomnar og slíkar. sem
Karapet og í Rússlandi Petrúska.
Þetta er hin ósýniiega hetja led'k-
brúðuhússins, hann sigrar allt og
al'la —' lögregluna, prestana já
Oldomor eða Rubin Ryazanov.
En jafnvel tsl að skrifa „Foma
Gordejev“ varð ég að atímga
marga kaupmannssyni, sem voru
jafnvei dauðann og djöfiuiinn, en óánægðir með líf og stöðu feðra
hann sjálfur heildur áfram að sinna. Þeir höfðu allir grun um,
ver-a ódauðlegur. í þessari laus-J að það væri mjög Mtið gildi i
legu og barnailegu mynd: endur- hinu „fátæklega og erfiða Iífi“,
skápa menhirnir siálf.a sig og sem þeir lifðu.
hína sterku trú þeirra, að með J Aðalpersónan í ,;Foma“ var
tímanum muni þeir sigra alit-og dæmd til að lifa tilbreytingar-
aiBa.
Þessi tvö dæmi
;styrkja enn
Tvardoviski“ pólsk skáldsaga, var, það*, sesm ég hef þegar sagt.
Síðasta grein
líka einskonar „Faust“ og sama „Nafnlausar“ munnmæilasögur
má segja um „Haaningjuleitand-
ann“ eftir Frakk'ann Paul de
Musset. Eg uppgötvaði líka, að
heimildin að öllum bókunum um
Fau'st var þjóðsaga frá miðöld-
um um mann; sem seldi sál sína
djöfflinum, af því hann óskaði
eftir hamingju og valdi yfir
mönnunum og náttúrukröftun-
unum. Þetta ævintýri var i raun
inni byggt á athugunum á ldfinu
og giuillgerðaiimönnum miðaida,
sem leituðust eftir að gera gull
og framleiða ódauðieikameðal.
Meðal þescsara manna voru
mar.g.ir heiðarlegir draumóra-
menn, en þar voru Mka svikarar
oig ævintýramenn. Það voru til-
raunir þessara manna til að ger
ast valda.miklir, sem hæðst var
að í ölluim þes'S'Um sögum um
. Faust, sem jafnvel djöfuillinn
sj'áilfur gat eklci gefið alvizku og’
ódauðleik.
Við blið hins hamingjulausa
hlýða þeim lögum; að það verð-
ur að sýna einkennandi drætti
einhverrar þjóðfélagsstéttar með
því að sameina alla þessa drætti
í einni persónu sem heyr.ir til
þessari stétt. Ef rithöfundurinn
tekur tiilit til þessa, mun það
hjálpa honum að skapa mann-.
gerðif. Svo gerði Chariles de j
Caster, þegar hann skapaði Til (
Eulenspiegel, þjóðhetju Elæm-
ingja. Þanni'g skapaði Romain
Rolland Búrgundar.ann sdnn,
Colas Breugnon, Alphonse Daud-
et Próvinsbúann sinn, Tartarin
frá Tarascon. Ungur rithöfundur
getur aðe.ins skapað slíkar ágæt-
ismyndir, ef hann hefur velþrosk
aða athyglisg'áfu, gáfu til að sjá
líkiing'U og mLsm'Un, og ef hann
er tilbúinn að læra oig .læra. Ef
maðui' veit ekki nóg; verður mað
ur að geta sér til og í níu skipti
af hverjum tíu getur maður
rangt.
litlu lífi, cg þegar hann ákvað að
leyna hörmuni sínum, fengu þeir
útrás í drykkj.uskap og saurtMfi.
Líf persónanna „brann út“, eða
þær urðu svokallaðir „hvitir
hrafnar“ eins pg Sar-a Morosov.
Majakin, guðfaðir Foma Gordoj-
evs var Hka gerður úr fjölda
smárra drátta, í raurúnni úr máls
hátfunum.
En mér hafði ekki skjátlast.
Eftir 1905; þegar verkamenn o*g
bændur höíðu r.utt Majakin leið
með sínu eigin vinnuafli, urðu
Majakinarnir engan vegin á-
hrifalausir í baráttunni gegh
verkalýðnum.
Ungir rgenn hafa spurt mig,
hví ég skrifaði um landshorna-
menn. Vegna þess, að þegar ég
umgekkst hinar lægri miðstéttir
Framh. á 6. síðu
MflríWiij&f

Það var engin tilviljun• að
Stefán Pétursson fékk van-
stillingarkast fyrir hönd.
brezka heimsveldisins sama
daginn og Ingólfur Arnarson
kom til landsins. Stefán Pét-
ursson hafði enga ástœðu til
að fagna þessu glœsilega
skipt■ Þegar baráttan fyrir
nýsköpuninni hófst átti þessi
forni sósíalisti ekki nógu-
sterk orð til að lýsa fyrirlitn-
j ingu sinni. Og alla tíð síðan
\ hafur hann notað hvert tœki-
! færi til að ófrœgja nýsköpun
i ina og smána hana. — Koma
; Ingólfs Arnarsonar var munn
j.biti sem erfitt var að kingja
og þess vegna hljóp hann
bak við pilsfald brezka heims
veldisins og reyndi að þýrla
upp þvílíku moldryki að
koma fyrsta nýsköpunartog-
arans gleymdist. En hugsjón
ir nýsköpunarinnar gleymast
ekki, og smán Stefáns Péturs
sonar gleymist ekki — og
framkoma Breta við lýðveld
isstofnunina gleymist raunar,
ékki heldur.
)