Þjóðviljinn - 10.04.1947, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 10. apríl 1947
ÞJOÐVILJINN
.....'... ....‘
Hatfnheiður Möllerz
• «
BRJOTUM SKORÐ I STIFLURNAR
Samstarfs íslenzkra kvenna er
nú meiri þörf en nokkru sinni
fyrr og vandamál konunnar sér-
staklega þarfnast úrlausnar, og
hverjum skyldi standa nær að
beita sér fyrir lausn þeirra, en
konunum sjálfum, þó þær sem
eðlilegt er hafi mismunandi sjön
armið og skiptist eftir þeim í
ílokka og hagsmunaheildir. Ýmis
er sá misréttur sem konur eru
beittar, og vonandi er engin kona
svo lítil fyrir sér, að hún komi
ekki auga á að þessu þarf að
breyta.
Skipulag samtakanna og
verkaskipting
Á siðasta landsfundi kvenna,
var Kvenréttindafélagi íslands
ibreytt i iandsfélag. Til að tryggja
meiri alhiiða samvinnu og eyða
tortryggni, var ákveðið að full-
trúaráð félagsins hér í Reykjavík
skyldi skipað einum fulltrúa frá
hverjum hinna pólitísku flokka.
Síðan. tilefndi landsfundurinn 3
aðalfulltrúa og 3 varafulltrúa
úr hverjum landsf jórðungi og
voru það allt þekktar kvenrétt-
indakonur. Fulltrúaráðsfund
skyldi halda einu sinni álári, þar
sem rædd yrðu réttindamál ís-
lenzkra kvenna og framtíðarhorf
ur og átök fyrir þeim málum á
félagslegum grundvélli, og fjórða
hvert ár landsfund. Fyrsti full-
trúaráðsfundur Kvenréttindafé-
iagsins var svo haldinn í fvrra í
Hveradölum, og bar góðan árang-
ur, sem skýrsla fuiltrúanna ber
með sér, og voru dregnar þar
upp línur fyrir framtíðarstarf-
inu og starfi kvenréttindanefnd-
anna í hinum ýmsu samstarfsfé- i
lögum. Með þessari skipulags-
breytingu Kvenréttindafélags Is-
iands, er komin á heilbrigð verka
skipting, annars vegar Kvenrétt-
indafélag íslands, sem hefur það
markmið,
Að vinna að þroska og þekk-
ingu íslenzkra kvenna, svo þær
verði góðir borgarar, með fullri
þekkingu og skilningi um sínar
borgaralegu skvidur, réttindi og j
störf,
Að vinna að fullu jafnrétti
kvenna við karla, að lögum og
framkvæmd þeirra, á heimilun-
um, í þjóðfélaginu og rikinu.
Að fá bætt kjör kvenna á all-
an hátt, vinna að sérmenntun
•kvenna á öllurn sviðum, sérstak-
lega í öllu því, sem lýtur að stöðu
þeirra sem fóstrur og fræðarar
ungu kynslóðarinnar og stjórnar-
ar heimilanna. Að vinna að því,
að konur fái aðgang að öllum
stöðum í iðnaði og kaupsýslu,
sem karlmenn hafa á hendi, og
fái sömu laun og' þeir fyrir sömu
störf, og að engin staða sé þeim
bönnuð vegna kynferðismunar, ef
þær uppfylia sömu skilyrði fyrir
þeim og karlmenn.
Að bæta kjör óskilgetinna
toarna og mæðra þeirra bæði að
iögum og með framkvæmd
þeirra, og hínsvegar Kvenfélaga
samband íslands, sem hefur það
markmið að;
„1. Að veita aðalforgöngu í
starfandi félagsskap kvenna til
eflingar húsmæðrafræðslu, heim
ilisiðnaði og garðyrkju í landinu
með hvatningu, fjárstyrk og eft-
irliti.
2. Að stuðla eftir megni að
hverju því, er létt getur störf
húsfreyjunnar og bætt aðstöðu
hennar. <
3. Að stuðla að og beita sér
fyrir hverju því, er stutt getur
að hagkvæmri og hollri hagnýt-
ingu fæðutegunda, einkum inn-
lendra.
4. Að vera ráðgefandi tengilið-
ur milli rikisvaldsins og kvenna
í þeim málum er um getur í 1.,
2. og 3. lið.
5. Að efla og auka samvinnu
og félagsskap kvenna og kven-
félaga í landinu.
6. Að hafa á hendi framkvæmd
mála á starfssviði sambandsins,
er Alþingi og ríkisstjórn kunna
að fela þvd.“
Þessi'félagssamtok eiga fullan
rétt á sér og eru án efa lyfti-
stöng fyrir auknum þroska og
bættri menningu.
Þátttaka konunnar í
opinberu lífi
Eitt af aðalmálum íslenzku
kvenréttindahreyfingarinnar, er
að stuðla að aukinni þátttöku
kvenna almennt í opinberu lífi.
En það er eitt af ískyggilegustu
vandamólúm margra þ'jóða,
"hversu konan er hlédræg um af-
skipti af opinberum málum. Og
ekki er mikilli þátttöku okkar
íslenzku kvennanna fyrir að fara
í stjórnmálunum og næg.ir að
benda á, að ein kona á sæti á
Alþingi, 2 konur af 15 ful-ltrúum
á bæjarstjórn Reykjavíkur, á Ak-
ureyri 1 kona í bæjarstjórn, á
Isafirði 1 kona varafulltrúi, eng-
in kona í hreppsnefnd. Ef skipa
þarf í nefndir, má það því miður
teljast viðburður ef kona hlýtu.r
það traust hjá stjórnmálaflokk-
unum, að hún teljist hiutgeng til
móts við karla, svo sjaldgæft er
að konum séu faldar launaðar
trúnaðarstöður í þjóðfélaginu.
Fy-rir áskoranir frá síðasta. lands
fundi kvenna og* viðtal Kven-
réttindafélagsins við formenn
flokkanna, hlutu 4 konur sæti í
stjórnarskrárnefnd, en þó ekki
í aðalnefndina, en í ráðgjafar-
nefnd, og svo mætti lengi telja
engin kona í útvarpsráði. — Það
er þegjandi gengið fram hjá okk-
ur, þó erum við rúmur helming-
ur háttvirtra kjósenda. Þessu
þarf að breyta þannig, að kon-
urnar eigi sjalfar fulltiua svo
víða, að þeirra áhrifa gæti hvar-
vetna, og þær geti roeð því komið
áhugamálum fram. En til þess
að þetta sé hægt verða öll kven-
félög og kvennasamtök í landinu,
að taka til umræðu hvernig bezt
verði hægt að skapa konuríum
aðstöðu til áhrifa í þjóðfélaginu,
þannig að þeirra sjónarmið fái
til fulis að njóta sán, þessu rang
iæti verður aldrei breytt fyrr
en konur allra flokka .taka hönd-
um saman, og beita sér á virkan
'hátt fyrir að skapa öflugt almenn'
ingsálit til stuðnings málstað sin-
um. Það væri gert með greinum
í blöðum, fyrirlestrum í útvarp
og fyrirlestraferðum, allskonar
upplýsingastarfi meðal kvenna
um þeirra sérmál, og þessu vilj-
um við stefna að, til að allir fái
notið sín og hæfileika sinna sem
bezt í þjóðfélaginu.
Sömu laun fyrir sörnu
vinnu
I. öllum menningarlöndum er
lögð mikil og verðug /áherzla á
-að gera hvern atkvæðisbæran
ins skuli gilda sömu iaun. Heilar
stéttir svo sem kennarastéítin
hafa þó lengi notið jafnra launa
fyrr sömu störf •— án tillits til
þess hvort karl eða kona gegndu
starfinu. Rikið hefur einnig á
skýlausan hátt viðurkennt kröf-
una um sömu laun f. sömú vinnif
og gengið þar á undan. I nýju
launalögunum stendur að sömu
laun skuli greidd fyrir sömu
yinnu, óháð því hvort karl eða
kona gegnir starfinu. Nokkur mis
brestur hefur orðið á fram-
kvæmd þessara laga, sem liggur
mikið í þvi, að sama s'tarf virðist
skipta um nafn og gildi fjárhags-
lega, eftir þvi hvort karl eða
kona gegnir þvi, en starfsmanna
félögin munu án efa beita sér fyr
ir réttlótri framkvæmd, og hefur
mér verið sagt að nokkuð hafi
þegar fengizt leiðrétt, og meira
mun ávinnast séu konurnar sjálf
ar nógu vakandi í þessu máli,
sem í senn ætti að vera þeim
2. íulltrúaráðsfundur Kvenréttindafélags íslands.
| borgara ábyrgan. fyrir atkvæöi
.' sinu, en hvernig er hægt að vera
j ábyrgur nema með fullri þekk-
ingu á þjóðfélagsmálum. Þessa
ábyrgð fyrir því, sem fram fer
í þjóðfélaginu vill kvenréttind i-
hreyfingin, hvar sem er í heim-
inum auka og' þroska með sannri
fræðslu um þjóðfélagsnýl. Kven-
réttindahreyfingin hefur ákveðna
slefnu í réttindamálum kvenn.u
hún g'erir allt sem í hennar vald;
stendur á hverjum tíma, til að
auka skilning kvennanna á .iauð-
syn þátttöku þeirra sjálfra að
lausn ýmisra aðkallandi vanda-
mála í þjóðfélaginu. Kvenrélt-
indahreyfingin er alveg óháð
pólitiskum flokkum, hún vi.Il hed
brigt samstarf allra kvenna, hvar
í flokki sem er að ákveðnum mól
efnum. Sömu laun fyrir sömu
vinnu. Að vísu hefur þessi krafa
náð fram að ganga og unnið
meira hylii en áður, en þó vant-
ar mikið á að launalegt jafnrétti
sé komið á. Netavinnustúlkur
hafa með miklum dugnaði og
samheldni fengið þessa kröfu að
fullu viðurkennda í nýjum samíi
ingum og mættu fleiri félög fara
að dæmi þeirra. Víða í samning-
um er það tekið fram að þar sem
kona gangi inn í starf karlmanns
og stéttinni metnaðar- og rétt-
íætismál. Varla er hægt að hafa
betri málstað: Sömu laun fyrir
sömu vinnu, og ekki hefur það
verið álitið' slæmt að hafa laga-
bókstafinfl að bakhjalli.
Launalögin mörkuðu ný tíma-
mót. í kjölfar nýju launalaganna
sigldu svo nýjar launabætur fyrir
verzlunarstéttirnar, og var þess
að vísu ekki vanþörf, í>ar sem
kunnugt er að mjög lág laun
voru viða í gildi, einkanlega var
öll kvennavinna lágt metin, þó
konan hefði sömu menntun til
starfsins, ynni nákvæmlega sama
starf og karlmaðurinn við hliðina
á henni, hlaut hún oft helmingi
lægri laun, og enn hefur eigi feng
izt á þessu réttlát og heilbrigð
leiðréttingu. Má teljast mikil
furða, að í samningum um launa
kjör verziunarfólks eru stöðurnar
í fyrsta, öðrum og þriðja flokki,
ailai' merktar körlum, en það eru
aliar beztu og ábyrðarmestu stöð
ur, er samningarnir hafa upp á
að bjóða. Er það nema heilbrigð
og sanngjörn krafa að greidd séu
sömu laun fyrir sömu vinnu, velt
ið því fyrir ykkur ungu stúlkur
og menn, feður og mæður, hvprt
ykkur finnst þessi krafa nokkuð
ósanngjörn eða öfgakennd — og
ef ykkur finnst það ekki —- þá?.
veitið henni lið og berjizt fyrir -
framkvæmd hennar.
Konan hefur þegar af þátttöku:
sinni á fjölmörgum svið--
um, á heimilunum, í at—
vinnulífinu, sannað siðferðilegan'
rétt sinn til fullra mannréttinda,.
aðeins er eitt sem gengur eins;
og rauður þráður gegnum allt —•
þjóðfélagið hefur ekki enn tekið -
fullt tillit til þess að konan vill
líka vei'a maður.
Menningarþjoðfélag á að taksfi
tillit til þess að konan ber í
skauti sér framtíð mannlífsins,.
það má ekki setja hana skö®'
lægra þess vegna. Af hver j m
hverfur konan úr atvinnulífinu,.
af því hana vantar þjóðfélags-' ■
lega aðstöðu til að halda starf*
inu áfram, eftir að hún er orðmi
móðir, þó hún ef til vill bæði
óski, og þurfi þess, af fjárhags—
legum ástæðum.
Það er eitt af baráttumólurh'
kvenréttindastefnunnar að konan
geti frjáls valið og hafnað. Þegat
þjóðfélagið hefur þurft á vinnu
konunnar að halda hefur það ■
ekki verið haldið neinum for*
dómum á því, hvað væri stari
konunnar. í stríði hefur konan
unnið störf karlmannanna, og ,
sýnt á áþreifanlegan hátt, að hún
gat gegnt störfum mannsins á öll
um sviðum atvinnulífsins. í. byrjn.
un stríðsins í Englandi var áætl*
að að þrjár konur mundu gegna i
störfum tveggja karlmanna t
þungaiðnaðinum, reynslan leiddi
í ljós að ein kona afkastaði þvi
sama og einn karlmaður. Á á*
hrifaríkan og eftirminnilegan
hátt hefur konan á stríðstímum
sett sig inn í og starfað að hinum.
vandasömustu viðfangsefnum
engu síður en karlmaðurinn; þær -
hafa ekki á neinn hátt reynzt.
lakari til að stjórna vélum, hug-
lausari, afkastaminni eða svik~-
ulli en karlmennirnir.
Eigum við konurnar ekki eins =
og allir aðrir að draga ályktanir
og lærdóma af því, sem fram.
fer í kringum okkur? Upp aí
rústum striðs og hörmunga, blóðs .
og tára, rísa öldur nýrra tíma.
Hvort sjáifsagðar réttlætiskröt
ur allra íslands kvenna, t. d,
sömu laun fyrir sömu vinnu og
full aðstaða til sjálfsákvörðunar -
ná fram að ganga, er meðal ann
ars undir stamstarfi íslenzkra..
kvenna og stéttarsamtaka komin.
Þessar kröfur eru hafnar yfit
alla pólitiska togstreitu, þær eru
blátt áfram sanngjarnar.
Það er þörf á samstarfi
kvenna, um þessar og aðrar sjáli
sagðar mannréttindakröfur. Setj-
um okkar svipmót á framþróun
nýrra tima. Látum smávægilegan
ágreinin þoka fyrir heilbrigðum,
og réttlátum sjónarmiðum —'
berum djarfar fram heilbrigðai