Þjóðviljinn - 15.04.1947, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 15. apríl 1947
Þ J ÓÐ VILJINN
5
ÁRNI FRÁ MÚLA
Minningarorð
Fáu er eins misskipt og
söknuði sem menn vekja við
andlát sitt. Varla er nokkur svc
að enginn sakni hans. Hitt er
fátítt að það snerti persónulega !
flesta eða alla sem kynnzt hafa
manni að frétta lát hans, nær,
ókunnugir menn óski þess, ac |
þeir hefðu látið verða af því ac j
kynnast nánar þeim sem horf- j
inn er. Þó er þetta liklega fá- j
tíðast um menn sem ganga fram i
fyrir skjöldu í stjórnmálabar- j
áttu og blaðamennsku, sú bar-:
átta er oft svo óvægin og hörð,
að persónulegar vinsældir kom !
ast lítt að.
Dagana sem lionir eru síðan
Árni frá Múla lézt, hef ég fund j
ið til þessa ogprðið þess sama
var hjá mörgum, saknaðar og i
hlýhugs til góðs drengs,'
jafnt hjá samherjum og þeim
sem voru stjórnmálaandstæðing |
ar hans! Mér fer eins og fleir-1
um sem kynntust Árna lítið,
að ég hefði óskað að þekkja
hann betur, kvnnast honum
sem lieimamanni að baki stjórn
málanna, manninum sem sést
aðeins óljóst gegnum það sem
opinberlega er tilfært sem ævi-
starf. Því fremur, sem ég þyk-
ist þess fullviss, að Árna Jóns-
syni frá Múla hafi aðeins að
iitlu leyti tekizt að nýta hæfi-
leika sína, lifað lífi sem oft
hafi verið meir og minna vit-
andi mótmæli og uppreisn hins
skapmikla hæfileikamanns gegn
smáu umhverfi, þröngu starfi,
þröugsýnum samherjum. Hægt
er að hugsa sér hvernig Árni
liefði notið sín annarsstaðar en
í íhaldsflokki, kannski er sökn-
uöurinn við fráfaíl hans þess
vegna að öðrum þræði, að slíkt
getur ekki úr þessu orðið ann-
að en hugsanaleikur.
• ★
Áð austan þekkti ég ékkert
til Árna nema ég vissi að hann
var íhaldsþingmaðúr sýslunnar
minnar. Síðar kynntist ég hon-
um nær eingöngu í einu máli,
og minnist þess hér af þeim sök
um.
— Þó fleira hefði farið oklc-1
ar á milli er mér nær að lia.lda
að ástæða væri að minnast öðru
fremur framkomu Árna vorið
1941, er brezk hernðaryfirvöld
bönnuðu Þjóðviljann og fluttu
ritstjórn hans fanga til Eng-
lands.
Árni var þá stjórnmálarit-,
stjóri Vísis, hafði ritað leiðara
blaðsins um tveggja ára skeið.
Vafalaust hafa fleiri en hann
af ráðamönnum íslenzkra blaða
séð hvert stefndi, ef þjóðin risi
ekki einhuga til mótmæla gegn
þeirri árás á blöðin og málfrelsi
íslendinga, ef erlendu her-
námsstjórninni yrði þolað um-
tölulaust eða lítið það algera
virðingarleysi fyrir Alþingi,
sem sýnt var með þessum að-
gerðum. Aðalmálgögn Alþýðu-
flokksins og Framsóknar vörou
framkomu hernámsstjórnarinn-
ar og færðu henni margt til
málsbóta. En annað aðalmál-
gagn Sjálfstæðisflokksins, Vís-
ir, hóf öfluga mótmælabaráttu i
Árni Jónsson frá Múla.
og dró Morgunblaðið nokkuð
með sér á sömu braut.
Það var Árni frá Múla sem
réð þessu, en máliö varð að ein-
um tindanna í blaoameunsku-
ferli hans. Dag eftir dag skrif-
ar hann leiðara Vísis, hvern
öðrum hvassari og hittnari.
Hann skrifar þá auðvitað sem
flokksmaður, afstaðan sýnir
næman skilning þaulæfðs stjórn
málamanns á flóknu stjórnmála
ástandi og dirfsku til að fram-
fylgja hiklaust tekinni afstöðu.
En þarna reyridi einnig á per-
sónulegt þor og drenglund,
hvorttveggja var tjáð í ríkum
mæli.
Ja,fnt tiikynningunni um bann
Þjóðviljans lýsti brezka her-
stjórnin yfir að „nauðsynlegar
ráðstafanir“ yrðu gerðar gegn
„hvers konar tilraunum til að
bera fram opinber mótmæli.11
Og hvað voru „opinber mót-
mæli“ ef ekki hinir hárbeittu
leiðarar Árria Jónssonar frá
Múla, leiftrandi af rökfimi og
skapi, mótiriæli sem beindust
jafnt að hernámsstjórninni og
þeim íslenzku blöðum „sem
segja okkur að standa í keng,
þegar við megum ganga upp-
réttir“. Þau blöð reyndu að verj
ast þessum hæfnu skeytum m.
a. með ásökunum á hendur
Áma frá Múla, sem hann taldi
svo alvarlegar, að hefði brezka
herstjórnin tekið mark á, þeirn
yrði hann látinri fara íömu ferð
og Þjóðviljaritstjórnin. Hann
hafði ritað leiðarana npfnlausa
eða með einkennisstafnum a
undir, en 2. maí ritar hann und-
ir Vísisleiðarann fullt nafn,
Árni Jónsson frá Múla, því
hann telur að það geti orðið
seinasta greinin sín í blaðinu um
sinn, „og vildi ég þá kveðja
lesendur mína undir fullu
nafni“, segir hann.
Brezka hernámsstjórnin fór
ekki lengra á þeirri braut sem
hófst með banni Þjóðviljans.
Árni frá Múla, skap hans, dreng
lund og stjórnmálaþroski átti
drjúgan þátt í því.
★
Við vorum auðvitað andstæð
ingar í stjórnmálum eftir sem
áður, og bæði fyrir og eftir
þennan atburð sagði Árni margt
i ræðu og riti, scm sósíalistar
munu alltaf telja fjarri lagi.
En í dag þessa stund sem
verið er að jarða Árna Jónsson
frá Múla, minnist ég einskis
þess. Eg minnist hans frá sumr
inu 1941, þegar hann sat uppi
á borði eins og strákur í heim-
sóknarherberginu í Brixton-
fangelsinu í Londön, í ljómandi
skapi. Hann Yar kominn til
Englands, nokkrum mánuðum
eftir að Vísisleiðararnir um
Þjóðviljabannið birtust, ekki
sem faugi, heldúr þát-ttakandi
og foringi íslenzks blaðamanna
hóps, sem British Counsil bauð
í kynnisför, stórblöð Bretlands
kepptust'um að lofa liami, hann
sat daglega í veizlum nr*ð ým§-
um æðstu mönrium Bretlands.
En milli veizluglaurnsins tók
hann sér dagsstund til að tala
við íslenzku fangana í Brixton,
hafði heimtaö leyfi til þess áður
en hann fór að lieiman. Frá
öðrum fengum við að vita að
Árni hafði í þessari ferð bæði í
tíma og ótíma reynt að koma
brezkum valdamönnum í skiln-
ing um hvílíka vitleysu og rang
indi hernámsstjórnin á íslandi
hefði framið með banni Þjóðvilj
ans og hamjtöku íslenzks alþing
ismanns og því sjónarmiði kom
hann í áhrifamikil ensk blöð.
Þenna sólskinsdag í Brixton
flutti hann okkur persónuleg
skilaboð frá fjölskyldum okkar
heima í Reykjavík, og bauð að
flytja ,,óritskoðaðar“ orðsend-
ingar heim. Fyrirvaralaust vor
um við allir orðnir dús við
Árna frá Múla, glaðir og reifir
eins og gamlir skólabræður og
vinir sem hittast óvænt. Og ég
held að heimsóknarstundin
„UPPGJAFARAUMINGJAR IS-
LENZKA ALÞÝÐUFLOKKSINS"
FRÁSAGNIR SÆNSIÍU BLAÐAMANNANNA SEM
VIÐTAL ÁTTU VIÐ STEFÁN JÓHANN STEFÁNSSON
HAFA VAKIÐ GEYSILEGA ATHYGLI I SVÍÞJÓÐ
SEM VÆNTA MÁTTI OG SKRIF I BLÖÐUM. M. A.
HEFUR GUSTAF JOHANSSON RITSTJÓRI NY DAG
SKRIFAÐ GREIN ÞÁ SEM HER FER Á EFTIR.
EINS OG SJÁ MÁ AF HENNI HEFUR VSV EKKI
RÁÐIÐ VIÐ SIG í SVlÞJÖÐ HELDUR VILJ-
AÐ GJAMMA SVOLlTIÐ
IIVATVlSI.
„Sænsku sósíaldeniókratarn
ir hafa orðið fyrir heimsókn
tveggja ísl. flokksbræðra. Ann
ar þeirra, Villijálmur S. Vil-
hjálmsson, er kallaður íslenzk
ur „Norræni Karlsson" (kunn
ur sænskur smágreinahöfund-
ur) og starfar við AlþýðubSað
ið og útvarpstíðindin íslenzku.
Maðurinn virðist þó í hæsta
máta vera. Vestrænn Karlsson
ef dæma má eftir því sem
hann sagði í viðtali \ ið Morg-
on-Tidningen:
„Stefna Rússa í utanríkis-
málum eí'tir stríð helur mælzt
illa í'yrir á Islandi, og hin of-
stækisfulla þjóðfrelsisbarátta
kommúnista gegn Bandaríkj-
unum vekur enga hrifningu.
Hvað Sem annars má segja,
hafa Bandaríkjamenn komið
fram sem heiðursmenn. Þegar
þeir komu ekki óskum sínum
í framkvæmd, drógu þeir sig
í hlé. Á flugvellinum í Iiefla-
vík verða framvegis aðeins 5
til 6 hundruð borgaralegir
Bandaríkjamenn.“
Furðnleg yfirlýsingl Hvað
hafa Rússar gert sem mælist
iila fyrir á Islandi? Kkltert
annað en það að þeir hafa
mótmælt hinum ósvífnu banda
rísku skerðingum á sjálfstæði
íslands. Auk þess hafa þeir
viljað Icpupa allan þann fisk,
sein Islendingar geta selt, fyr
ir mjög hagstætt verð. Það
finnst okkur vera að koma
fram eins og heiðursmenn.
Vilhjálmsson ristj. hefur blátt
áfram reynt að dylja iesend-
um Morgon-Tidningens hinn
birta sannleika. Bandaríkja-
menn liafa ekki komið frain
sem heiöursmenn á Islandi,
heldur sem ræningjar. Þeir
hafa umsvifalaust breytt
landinu í bandaríska kjarn-
orkubækistöð,' Sslenzku sósíai-
demókratarnir blaðra á þenn-
an hátt végna þess að þeir
hafa gefizt upp fyrir Bagda-
ríkjamönnum. Stærri verk-
lýðsfíokkurhm, sameiningar-
ílokkurinn, sem í eru kommún
istar og vinstri liluti Alþýðu-
flokksins, fór úr stjórninni til
að mótmæla þessu þjóðfrelsis-
lega sjálfsmorði.
En fyrrv. trúnaðarmaður
Stockholms Tidningens í Hitl-
ers-Þýzkalandi, Christer Jád-
erlund, taiar einnig skýrar og
greinilegar. Bandaríkin eru á
góðum vegi með að gera ís-
iand að 49. ríkinu undir banda
MEÐ AF VENJULEGRI
rískum fána, segir hann.
Bandaríkin hafa komið sér
rækilega fyrir og hafa ekki í
hyggju að draga sig í hlé. Þau
telja Islajad miðdepil í kjarn-
orkustyrjöld, mikilvægari en
Gíbraltar og Singapore.
Flokksbróðir Morgon-Tidn-
ingens hefur farið ineð hreinan
þvætting. Bandarískar hervél-
ar geta lent hvar sem þær
vilja. Þótt hersveitir Banda-
ríkjanna fari í borgaraleg föt,
skiptir það engu máli.
„Hitler skildi eins vel og
Churchill að Island gat haft
úrslitagildi í lieimshernaði, og
þegar „big“ Bob Williams,
einn af helztu herforingjum
ameríska herflugsins fer nú í
borgaralegan búning sem yf-
irmaður „Iceland Airport
Corporation" ög undirmenn
hans í Keflavík fara úr ein-
kenningsbúningunum 5. apríl,
utanáskrift þeirra breytist úr
APO 610 í Airport of Keflavík
og þeir eru jafnframt látnir
búa við íslenzk lög, þá stend-
ur hitt óhaggað að herforing-
inn er eftir sem áður ábyrgur
gagnvart hermálaráðimeytiau
í Washington.“
Ilvernig Bandarílcjamenn
hafa hugsað sér að nota ís-
land sést af framhaldinu:
„Ef til stríðs kemur — já, ;
]:á fyilist hinn risastóri flug-
völlur í hraunauðninni þegar í
stað af B 29-vélum með at-
óinsprengjum og langdrægum
orustuvélum. Frá fslandi geta
Ameríkumenn sprengt í loft
upp.allan iðnað Vesturevrópu
og einnig öll rússnesk iðnaðar
héruð bæði í Síberíu og Ural.“
Christer Jáderiund er gam-
all nazisti og vel kurinugur
heimsveldishótunum Hitler-
Þýzkalands á sínuni tíma. Nú ;
virðist hann vera ennþá hrifn ;
ari, því æðisgengnustu ræður ;
Hitlers fölna við hliðina á því l
ruddalega glæpamaimamáli ,
sem heimsveldissinnar banda
ríska kjarnorkuveldisins tala.
Þannig hafa Bandaríkin,
sem í áróðri sínum þykjast
unna friði, komið fram við
litla þjóð, sem aðeins vill búa
við fríð! Og sípan hafa upp- ;
gjafaraumingjar íslenzka Al- j
þýðufiokksins þá óskamm-
feilni að reyna að fá okkur ti!
að trúa því að Rússar séu ó-
vinsæJir og að Bandaríkja-
menn hafi „komið fram sem
heiðursmenn!!“
hafi liðið án þess að við kæm-
um að þakklæti fyrir það sem
hann hafði unnið okkur til
þarfa. Hann ætlaðist ekki til
,neins slíks. Einmitt þannig vann
fas hans og persónuleiki sér
hlýhug andstæðinga jafnt og
samherja. Þess vegna er hans
salcnað.
S. G-