Þjóðviljinn - 31.08.1947, Qupperneq 4

4
ÞJOÐVILJINN
Sunnudagur 31. ágúst 1947.
jHÓÐVIUINN
Útgefandl: Sameiningarfl'ikkur alþýSu — Sósíalistaflokkurinn
Ritstjórar: Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson, ób.
Préttaritstjóri: Jón Bjamason.
Ritstjórnarskrifstofur: Skólavörðuat 19. Simar 2270 og 7600
(eftir kl. 19.00 einnig 2184).
Afgreiðsla: Skólavörðustíg 19, sími 2184.
Auglýsirtgar: Skólavörðustíg 19, simi 6399.
Prentsmiðjusími 2184.
Askriftarverð: kr, 8.00 á mánuðl. — Lausasöluverð 60 aur. eint
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
„Réttiiega glæpsamlegf1
Þau ummEeli Emils Jóssonar við eldhúsumræðnrnar
að íslenzkir verkamenn væru glæpamenn, ef þeir færu fram
á hófsamlega launahækkun sem samsvaraði verðhækkun-
um á sama tima, \'öktu alþjóðarhneyksli. Almenningi skil-
ist þá greiniiegar en nokkru sinni fyrr hvíiíkt ómælisdjúp
var staðfest milli þessa sjálfumglaða striðsgröðamanns
og hixis vitrnandi fjölda. TJmmæli hans voru ekki dulbúin
sem hófsamleg varnaðarorð, heldur birtist 1 þeim ofstæki
efnamannsins, sern hafði áhyggjur af forréttindum sínum.
Það kom brátt i ijös að flokksbræður Emils Jónsson-
ar tölöú ummæli hans óþarflega opinská, þeim var ekki í
mun a;ð alþýða. landsins fengi svo greinilega innsýn í hug-
arfar Alþýðuflokksleiðtoganna. Þeir reyndu eftir megni að
breiða yfir þau og Alþýðublaðið kom með flóknar skýringar
og leiðréttingsr til afsökunar ráðherra sínum. Þetta varð
einkum eftirtakanlegt þegar verkamenn höfðu unnið sigur
í hinni harðvítugu baráttu sinni, Alþýðublaðið lagði þá
fullkomlega niður skottið og var lúpulegt vikum saman.
En nú \".’rðist þetta ofstækisfulla málgagn yfirstéttar-
innar hafa safnað sér nýju hugrekki.
★
í forustugrein í fyrradag er sagt að Emil Jónsson hafi
talið það ,,réttilega glæpsamlegt“ af verkamönnum að
krefjast óbreyttra lífskjara í vor. Enn á ný sýður fjand-
skapurinn til hins vinnandi fjölda uppúr, og almenningur
þarf ekki að vera. í neinum vafa um það, að þetta endurvakta
hugrekki stafar af því, að Alþýðublaðið veit að ríkisstjórn-
in hefur á prjónunum nýjar árásir á íslenzka alþýðu — og
gerir sér vonir um að þær muni takast að þessu sinni.
Enda er það ekki aðeins hið háværa gjamm Alþýðu-
blaðsins sem bendir til þess að nú með haustinu eigi að
hefja nýja sókn gegn alþýðusamtökunum, allar aðgerir
ríkisstjórnarinnar benda í sömu átt. Sett hefur verið á
stofn sérstakt ráð, fjárhagsráð, til þess að skipuleggja
-atvinnuleysi og hefur nú þegar stöðvað byggingarfram-
kvæmdir að miklu leyti., Háfnarvinnan er óðum að dragast
saman, iðnaðarfyrirtækin segja upp æ fleira fólki og þannig
mætti lengi telja. Ríkisstjómin ályktar sem svo, að alþýðu-
samtökin verði auðveldari viðfangs, þegar hún hefur fengið
atvinnuleysi 1 lið með sér.
★
Þegar vinnudeilunum lauk í sumar lýsti Tíminn því
yfir, að ríkisstjórnin hefði beðið ósigur í árás sinni á
verkalýðssamtökin, hún væri þó ekki af baki dottin heldur
myndi hefjast handa á ný „með haustinu“. Fróðir menn
telja að ríkisstjórnin hafi ekki enn komið sér saman um
aðferðir þær sem hún ætlar að beita. Þó er líklegt, að hún
muni ekki treystast til að ráðast beint framan að vinnu-
stéttunum og lækka grunnkaup með valdboði — heldur
hugsi sér annað tveggja gengislækkun eða niðurskurð vísi-
tölunnar og þar með kaupsins um allt að %!
Það er því ekki að furða þótt Alþýðublaðið fyllist
nýju 'hugrekki og endurtaki hrakyrði Emils Jónssonar,
þegar slík gleðitíðindi cru í vændum. Engu að síður ætti
Alþýðublaðið þó að hafa lært það af reynslunni að æpa
■ekki siguróp of snemma. Afturhaldið reið ekki feitum hesti
heim eftir átökin við alþýðusamtökin í vor, og almenning-
ur veit nú betur en nökkru sinni fyrr að hann getur aðeins
tryggt afkomu og lífskjör sín með einbeittri og vægðar-
Jausri baráttu.
111 J’ 1 1 1 --- • ■ • -
IXæit við Pétiip Hafliðasoit
Fæddur í Skuggahverfinu fyrir 90
árum. - Seinna beykir syðsf á
é meginlandi Afríku
Það er útaf fyrir sig frétt fyr
ir hvaða blað sem er, að maður
verður 90 ára. En þegar heyrist
um mann, sem hefur fæðzt hér
í Reykjavík fyrir 90 árum og
síðan haft aðstöðu til að fygj-
ast með hinum öra vexti hennar
og öllum stökkbreytingum, en
auk þess dvalizt um nokkurr.a
ára skeið í útlöndum, m. a.
eins sunnarlega og hægt er á
meginlandi Afríku, þá er bað
stórfrétt fyrir reykvískt blað.
Þjóðviljinn, frétti eins . og
fleiri, að Pétur Hafliðason, heyk
ir, ætti 90 ára afmæli síðasthð
inn föstudag, 29. ágúst. Tiðinda
maðurinn rauk strax' af stað
vestur á Hringbraut 198, har
sem afmælisbarnið dvaldi hjá
ættfólki sínu á þessum merkis-
degi.
Tíðindamaðurinn kynnti sig
og tók í hendina á fremur lág-
vöxnum manni gráskeggjuðum
og fjörlegum, sem svaraði með
því hluteysi í rómnum, er gaf
til kynna, að honum væri
sosum ekkert áfram um að láta
fara með sig á prent, en úr
því blaðasnápurinn endilega
vildi fá að fræðast af honum,
þá var réttast að leyfa honum
það og sagði: „Sæll, og Pétur
Hafliðason heiti ég.“
Fæddur í Skugga-
hverfinu
Tíðindamaðurinn áleit, að rétt
mundi að byrja á byrjuninni,
vitnaði til þessa sama dags árið
1857 og spurði: „Hvar ertu
fæddur?“
„Þú ert að tala við mann,
sem er Reykvíkingur í húð og
hár, skal ég segja þér. Eg fædd
ist í Skuggahverfinu, í koti
einu, sem stóð skammt. fyrir
vestan þar sem nú er Lands-
smiðjan. Það hét Nikulásarkot
þegar ég fæddist, en hálfu öðru
ári síðar hét það Nýibær. Þá
var faðir minn nefnilega búinn
að byggja það upp. Já, Reykvík
ingur í húð og liár.“
,Þú kannt þá frá ýmsu að
segja um sögu þessa bæjar?“
„Já, blessaður vertu, ég hef
fylgzt með því, hvernig hun
Reykjavík okkar breyttist úr
litlu sjávarþorpi í stóran kaup-
stað, fór síðan derra sig og þykj
ast vera borg og var svo
allt í einu orðin borg. Reyndar
dvaldist ég utanlands frá árir.u
1874 til ’88, en á því tímabili
urðu hér ekki sérlega mikiar
breytingar. Þegar ég kom heim
var búið að leggja Klapparstíg
inn niður að sjó, og það má telj
ast aðalbreytingin ... . “
Pétur Hafliðason (nýtekiR mynd).
Á skautum niður Bak-
arabrekkuna
Þessi níræði maður rif jaði nú
upp ýmsar gamlar endurminn-
ingar um Reykjavík fyrridaga.
Lýsti þvi t. d., hvernig hann
hafði að vetrarlagi brunað á
skautum niður svellið á snar-
brattri Bakarabrekkunni ásamt
félögum sínum. Einu sinni þeytt
ist Tyrus, stóri hundurinn hans
Jóns assesors, niðiir glerhált
svellið, en Jón stóð uppi á brún
inni og bað guð að hjálpa hon-
um. En Tyrus komst sem betur
fór óskaddaður úr þessari miklu
raun. Þá var bærinn aðeins
nokkur kot á stangli kringum
,,kvosina“, er geymdi verzlunar
húsin. Pétur talaði af því hik-
leysi, er einkennir minnisgott
fólk. „Eg man þetta eins og það
hefði gerzt í gær“, sagði hann
og brosti að spaugilegum atvik-
um, sem gerðuh meir en 30 ár
um fyrir aldamót.
Tíðindamanninum fannst nú
eins og hann vera að hlusta á
gamlan kunningja. Ef • nokkur
þvingun hefur verið í upphafi
samtalsins, þá var hún nú horf-
in. Pétur var staðinn upp og
gekk um gólf meðan hann tal-
aði. Stundum gerði hann hreyf
ingar með höndunum til áherzlu
því sem hann var að lýsa.
Hér var maður, sem kunni
að gefa skorinorða og lifandi
lýsingu á reynslu hirma 90 árá.
Út til þýzkalands
„Hvernig atvikaðist það, að
þú fórst utan?“ spurði svo tíð-
indamaðurinn.
„Við að lesa landafræðina hafði
ég fengið löngun til að kynnast
þessari jarðkúlu okkar ofurlítið
af eigin raun. Og þegar mér
bauðst tækifæri að fara til
Þýzkalands og læra beykisiðn,
þá greip ég það fegins hendi.
Það var árið 1874. Eg var þá
17 ára; hafði unnið að báta-
smíðum í 2 ár. íslenzkur mað-
ur, sem hafði beykisverkstæði
úti í Flensborg, bað um lærling
héðan að heiman og ég varð fyr
ir valinu, fór til Flensborgar.“
„Áttirðu ekki í örðugleikum
vegna málsins, þegar þangað
kom?“
„Það var aldrei neitt að ráði.
Eg hafði lært hrafl í dönsku
sjá systur minni hér heima, og
flest eldra fóik þarna í borg-
inni kunni dönsku. Sú tunga
átti að vísu ekki upp á pallborð
ið hjá yfirvöldunum. En Þýzk-
arinn gat auðvitað ekki komið
í veg fyrir, að fólk talaði
dönsku í heimahúsum. Og eftir
fyrsta árið var ég búinn að ná
mér á strik í þýzkunni."
„Hvað varstu lengi í Flens-
borg.“
„í Flensborg var ég ein 7 ár.
Námstími minn sem lærlingur
var 5 ár og síðan vann ég 2:
ár sem sveinn; eða þangað til
árið 1881, en þá fór ég til
Afríku.“
Suður til Höfðaborgar
„Suður til Afríku? Hvað kom
til ?“
„Jú, kunningi minn einn frá
lærlingsárunum hafði farið til
Kaupmannahafnar að fullnuma
Framhalc á 7. síðu