Þjóðviljinn - 20.09.1947, Blaðsíða 6

ÞJÓÐVILJINN
Laugardagur 20. sept. 1947
12.
Samsærið mikla
eftir
MICHAEL SAYERS otr ALBERT E. KRHN
inu, sem nú er ekki nema nafnið eitt“. Búkarín upplýsti
1923, að á bak við tjöldin í Brest-Litovsk kreppunni hefðu
verið komin á kreik ráð um það meðal tækifærissinna að
kljúfa bolsévíkaflokkinn, steypa Lenín af stóli og stofna
nýja rússneska stjórn).
Hátterni Trotskis bar þann árangur, að friðarumleit-
anirnar í Brest-Litovsk fóru út um þúfur. 1 fyrsta lagi
hafði þýzka herstjórnin ekki verið áfjáð í að semja við
bolsévíkana. Að því er Lenín hermdi, lagði Trotski spilin í
hendur Þjóðverjum og .raunverulega hjálpaði þýzku heims
yirfráðasinnunum". I miðri ræðu nokkuri sem Trotski hélt
í Brest-Litovsk, lagði þýzki herforinginn Max Hoffmann
löppina á samningaborðið og sagði ráðstjórnarsendiboð-
unum að hypja sig heim.
Trotski kom til Pétursborgar og leiddi hjá sér að-
finnslur Leníns með slagorðinu. „Þjóðverjar þora ekki að
sækja fram!“
Tíu dögum eftir að friðarumleitunum í Brest-Litovsk
var slitið, hleypti þýzka herstjórnin af stokkunum stór-
sókn eftir öllum austurvígstöðvunum, frá Eystrasalti til
Svartahafs. Sunnantil flykktust hersveitir Þjóðverja yfir
sléttur Úkrainu. 1 miðinu stefndu jÆir sókninni gegnum
Pólland í áttina til Moskvu. Norðanmegin féll Narva og
Pétursborg var í hættu. Hvarvetna meðfram vígstöðvun-
um brast í leifum gamla rússneska hersins og hann molað-
ist sundur.
Hrunið blasti nú við hinu nýja Rússlandi.
Vopnaðir verkamenn og rauðliðaverðir, sem hervæðzt
höfðu fyrir tilstilli bolsévíkaforingjanna, streymdu í heil-
um sveitum út úr borgunum og hugðust stemma stigu
fyrir sókn Þjóðverja. Fyrstu drögin að nýja rauða hern-
um gengu nú til verks. Við Pskoff var sókn Þjóðverja
stöðvuð 23. febrúar. Pétursborg var óhætt um stund.
(Dagurinn 23. febrúar 1918, þegar Rússar stöðvuðu
Þjóðverja við Pskoff er haldinn hátíðlegur sem afmælis-
dagur rauða hersins.)
Önnur friðarsendinefndin, nú án Trotskis, fór í skyndi
af háifu stjórnarinnar til Brest-Litovsk.
Friðurinn kostaði nú, að Þjóðverjar fengju yfirráð]
yfir Úkraínu, Finnlandi, Póllandi, Kákasus og ægilegar
skaðabætur greiddar í gulli, hveiti, olíu, kolum og málm-
um.
Gremjualda gegn „þýzku heimsvaldaræningjunum'1
reis um öll Sovétríkin, þegar friðarskilmálarnir voru til-
kynntir. Þýzka yfirherstjórnin, sagði Lenín, vonaðist til,
að með þessum „ræningjafriði" mætti henni takast að
búta í sundur Rússland og mola ráðstjórnina.
Bruce Lockhart var á þeirri skoðun, að hið eina skyn-
sarplega sem Bandamenn gætu gert þegar svo var komið,
væri að styðja Russland gegn Þýzkalandi. Ráðstjórnin
reyndi ekki að dylja tregðu sína á því að staðfesta Brest-
Litovsk friðinn. Lockhart leizt svo til, að sú spurning
væri efst meðal bolsévíka. Hvað myndu Bandamenn gera ?
Myndu þeir viðurkenna ráðstjórnina og koma henni til
hjálpar, eða myndu þeir láta Þjóðverja neyða „ræningja-
friði“ upp á Rússa ?
Fyrst hneigðist Lockhart til að halda að brezkir hags-
munir í Rússlandi réðu samingum við Trotski gegn Lenín.
Nú voru Trotski og fylgifiskar hans að ráðast á Lenín
með þeim átyllum að friðarstefna hans hefði. leitt til
„svika við byltinguna". Trotski var að reyna að mynda
það sem Lockart kallaði ,,heilagsstríðs“- deild innan
bolsévíkaflokksins með það fyrir augum að fá Banda-
menn að baki sér og neyða Lenín til að fara frá völdum.
Lockhart hafði, eins og hann segir í bók sinni Brezkur
erindreki, komizt í persónulegt samband við Trotski strax
og hann kom til baka frá Brest-Litovsk. Trotski veitti
honum tveggja klukkustunda viðtal í einkaskrifstofu
sinni í Smolni. Þetta sama kvöld skrifaði Lockhart nið-
ur í dagbók sína persónulegu áhrifin, sem hann varð fyrir
af Trotski. „Hann kemur mér fyrir eins og maður, sem
myndi af fúsum vilja deyja í baráttunni fyrir land sitt, ef
hann fengi nógu marga áhorfendur til að horfa á hann
gera það“.
Brezki erindrekinn og rússneski utanríkisráðherrann
urðu brátt nánir féiagar. Lockhart kallaði Trotski, eins
og kur . :r hans gerðu, „Lev Davidovits", og dreymdi
pm, ems og liann sagði síðar, að „standa í stórræðum með
15. dagur
LIFIÐ AD VEÐI
Eftir Iflorare Mc Coy
„Mike — geturðu séð af fimm dollurum?"
„Eg vildi að ég gæti það, Walter", svaraði Dolan,
,,en ég á þá ekki til“.
„Allt í lagi. Eg ætlaði ekki að biðja þig um þá,
en svo datt mér í hug, að þú hefðir fengið peningá
þegar þú hættir við blaðið".
„Eg átti bara eins dags kaup inni, og ég sagði
gjaldkeranum að kaupa skó handa Brandon fyrir
það“.
„Brandon — hver er hann?“
„Þekkirðu ekki Brandon? Hann er forstöðumað-
ur Vetrarhjálparinnar. Jæja — ef ég góla, verðið
þið að koma á vettvang með liðsauka", sagði Dolan
og fór. „Hvar er hún?“ spurði hann Tommy.
„Uppi — ég vona að þú spjarir þig, Casanova"
„Þú ruglar okkur Ulysses saman“/sagði Mike og
gekk upp stigann.
Þegar Dolan kom inn, sat frú Marsden þráðbein
eins og hrífuskaft í legubekknum og virti fyrir sér
gríska hjáguði á arinhillunni.
„Halló, frú Marsden", sagði hann.
„Gott kvöld, herra Dolan", sagði frú Marsden ró-
lega. „Eg er komin til að tala við yður um Mary
Margaret".
„Viðvíkjandi liverju ?“ spurði Dolan og settist á
legubekkinn.
„Eg sendi hana burt“, sagði frú Marsden. „Og
nú er ég komin til að biðja yður að svara ekki
bréfum hennar".
„Einmitt", sagði Dolan og létti. „Það skal ég ekki
gera. Eg vissi ekki einu sinni að hún væri farin“.
„Hún fór í vikunni sem leið. Eg áleit henni það
fyrir beztu. Síðan Marsden dó, hef ég verið ein um
ábyrgðina á Mary Margaret, og ég ákvað að lokum,
að senda hana til systur minnar í Mexico City —
hún er svo ung og óreynd“.
„Já — ég veit það“, svaraði Dolan. „En þér hefð-
uð getað sparað yður þetta ómak, frú Marsden. Eg
lofa yður því, að svara ekki einu einasta bréfi henn-
ar. Hvers vegna haldið þér að hún skrifi mér —
eftir það sem kom fyrir?“
„O — ég er nú ekki alveg skyni skroppin — ég
veit, að henni þykir vænt um yður“.
„Ekki lengur", svaraði Dolan, „þér sáuð fyrir
því. En mig langar til að spyrja eins, frú Marsden:
Hvað hafið þér út á mig að setja ?“
„I fyrsta lagi, hr. Dolan, er mér ekki gefið um
menn, sem taka við peningum af ungum stúlkum —“
„Hvers vegna haldið þér, að ég hafi tekið við
peningum af henni?"
„Eg sá innleysta ávisun upp á mörg hundruð
dollara".
„Það er alveg rétt“, sagði Dolarx. „Eg hélt, að
þér vissuð það ekki. En ég er búinn að endur-
greiða henni 100 dollara, og afganginn borga ég
strax og ég get“.
„Ja hérna“, sagði frú Marsden og hallaði sér nær
honum og hristi höfuðið um leið. „Þessar ungu
stúlkur! Þér hafið víst ruglað þær margar í kollin-
um — er ekki svo?“
„Það hefur ekki verið ætlun mín“, svaraði hann
og leit á klukkuna. „Jæja, frú Marsden------“
„Það er ekkert að undra, þó þær ruglist í ríminu",
sagði frú Marsden án þess að taka eftir bendingunni.
„Þetta hús, þessi gömlu húsgögn og málverk--------“
„Hm, já — jæja“, Dolan stóð á fætur.
„Og þessar töfrandi bókmenntir", hélt frúin á-
fram og tók bók af borðinu. „Eg var að blaða í þess-
ari bók, meðan ég beið yðar. Hafið þér skrifað hana?
„Nei“, svaraði Dolan og roðnaði. „Eg skil ekki,
hvernig stendur á því, að hún er hér“.
„Og myndirnar! Þetta er fyrsta ástalífsbókin.
sem ég hef séð í mörg ár“.
„Mér er hulin ráðgáta hvernig hún er komin hing-
að. Eg geymi hana alltaf í bókaskápnum inni í
svefnherberginu mínu“.
„Hvar er svefnherbergið yðar?“ spurði frú Mars-
den. Hún stóð á fætur og tók bókina.
„Þarna inni“, sagði Dolan og benti.
„Þá ætla ég að setja hana á sinn stað“, sagði
frú Marsden, og gekk þvert yfir gólfið. „Það er
hættulegt að hafa svona bækur á almannafæri".
„Mér þykir það leitt, en ég er að flýta mér, frú
Marsden", sagði Dolan og elti hana inn í svefnher-
bergið. „Eg er að verða of seinn á æfinguna“, sagði
hann og ætlaði að kveikja.
„Nei — kveikið þér ekki“, hvíslaði frú Marsden,
og hann fann andardrátt hennar í eyra sér, „gerið
það ekki------“
„Ja, hver skollinn1, sagði Dolan við sjálfan sig.
7.
Klukkan var farin að ganga níu, þegar hann
kom í leikhúsið. Hann hraðaði sér eftir ganginum
inn á leiksviðið.
„Bíðið! — Hættið andartak þarna!“ hrópaði leik-
stjórinn til fólksins á leiksviðinu. Hann stöðvaði
æfinguna, snéri sér við og glápti á Dolan. „Hvað
eigum við að þola þetta lengi?" spurði hann reiði-
lega.
„Mér þykir þetta leitt, en ég gat ekki gert að
því“, sagði Dolan iðrunarfullur.
„Haldið þér, að við rekum leikhúsið aðeins yðar
vegna — haldið þér það? Svarið þér!“
„Eg sagði yður, að mér þætti þetta afar leitt“,
sagði Dolan fátkennt, og tók eftir því að fólkið á
leiksviðinu starði á hann.
,',Þet,ta gétur ekki gengið svona lengur!" sagði
leikstjórinn og snéri sér að David og tveim öðrum
forvígismönnum leikhússins, sem sátu í áhorfenda-
sætunum. „Eg vildi, að blöðin væru ekki búin að
geta um þetta leikrit. Ef við værum ekki komin
svona vel á veg með æfingarnar, mundi ég hætta
við allt saman. Viljið þér biðja leikendurnar afsök-
unar, Dolan“.
„En------“
„Þér hafið aldrei sýnt meðleikendum yðar
minnsta tillit. Þér hafið hegðað yður ósæmilega,
verið ókurteis og yfirgangssamur, og hegðað yður
D A V í Ð