Þjóðviljinn - 21.09.1947, Blaðsíða 3

Sunnudagur 21. sept. 1947.
ÞJOÐVILJINN
3
Á HVÍLDARDAGINN
I nýútkomnu hefti af
„Frjálsri verzlun“ segir í for
ustugrein að nauðsynlegt sé
að heildsalastéttin bindist
samtökum „svo að hún fái
skapað sér verðugt álit í aug
um þjóðarinnar og unnið
sjálfri sér margsltonar gagn“
Mun það vera fjrsta stétt
íslands sem stofnar félags-
skap til að bjarga við mann-
orði sínu, og er það mjög
að vonum, enda þótt tvísýnt
sé að félagsstofnun ein sain-
an komi að tilætluðum not-
um. Til þessa hafa heiðarleg
ar athafnir verið taldar
mannorðinu liin öruggasta
AÖrn, en það væri að sjálf-
sögðu til of mikils mælzt að
þessi ágæta stétt færi inn á*
svo ókunna stigu. Eflaust
liefur það orðið heildsala-
stéttinni nokkur hvöt til þess
arar félagsstofnunar að við-
skiptamálaráðherra Alþj’ðu-
flokksins, Emil Jónsson, lýsti
henni fjrir skemmstu sem
einni göfugustu stétt lands-
ins, og það þeim mun frem-
ur sem sá mæti maður hefur
fengið orð fyrir að vera
furðu dómliarður um j'msar
aðrar stéttir þjóðfélagsins. .
*
Ýmsir menn eru þó þeirr-
ar skoðunar að nafngift sú
sem þessi ágæti ráðherra
valdi íslenzkum verkamönn-
um í vor hefði fremur átt
heima í ræðu þeirri sem hann
flutti um heildsalastéttina. Is
lenzkum verkamönnum geng-
ur yfirleitt vel að semja sig
að landslögum, en hins vegar
hafa þau orðið heildsölum sá
ásteitingarsteinn sem flestir
hafa hrasað um. Ófáir þeirra
hafa hlotið þungar fjársekt-
ir og sumir jafnvel kynnzt
lífi innantukthúsinanna um
skeið. Afbrotin hafa ýmist
verið okur eða gjaldeyris-
stuldur, og hafa þau að vísu
skapað heildsalastéttinni
„verðugt álit í augum þjóð-
arinnar“, þótt á annan veg sé
en gert er ráð fjrir með
hinni væntanlegu félagsstofn
un.
*
Gjaldejrisstuldur heildsal-
anna ætti sízt að falla í
glejmsku nú, svo mjög sem
talað er um gjaldeyrisskort-
Þau örfáu dæmi sem uppvíst
hefur orðið um bcra með sér
að heildsalarnir hal'a fengið
10% próvisjón af vöruverði
erlendis og látið leggja inn í
erlenda banka án vitundar ís-
lenzkra yfirvalda. Er það
mál kunnugra rnanna að lang
flestir heildsalar hafi fært
sér þessi lilunnindi í nyt og
að mestallur innflutningur
sem um þeirra hendur fer sé
skattlagður á þennan liátt.
Þeir einstaklingar sem fást
við innflutning hafa á undan
förnum þrem árum iáðstafað
a.m.k. 700 milljónum króna,
en af þeirri upphæð getur
gjaldeyrisstuldurinn numið
allt að 65 milljónum króna!
Að sjálfsögðu verður þessi
uppliæð ekki metin með
neinni nákvæmni nema til
komi erlendar skýrslur eða
heildsalarnir gangi til oxford
trúar og játi syndir sínar,
en hitt eru þó auðsjáanlega
engar ýkjur að gjaldeyris-
stuldur heildsalanna liefur á
þessum tíma numið tuguni
milljóna króna. Það væri
liægt að kaupa ófá pör af
skóm, svo að ekki sé minnzt
á kaffi, sápu og vinnuföt, fyr
ir þá upphæð.
* "
Og nú talar málgagn þess-
ara manna, Vísir, um gjald-
eyrissparnað og fórnir. Það
mun mála sannast að Hann-
es Jónsson liafi hitt naglann
á höfuðið á Varðarfundinuni
um daginn, þegar hann sagði
að heildsalarnir væru vissu-
lega reiðubúnir að fórna —
verkamönnum, sjómönnum
og bæ'ndum!
. *
í síðustu pistlum var stung
ið gat á þann röksemdabelg
afturhaldsblaðanna að gjald-
eyristekjurnar j kjust ef laun
in væru lækkuð innanlands.
Alþýðublaðinu þótti að von-
um leitt að ir.issa af jafn á-
gætri falsrökscmd fjrir
launalækkun og skrifaði heil-
,an leiðara í hefndarskyni,
Treýstist blaðið að vísu ekki
til að halda falsröksemd
sinni til streitu, og er það
óvenjuleg blygðunarsemi í
þeim herbúðum, en hóf í stað
inn uinræður um að útflutn-
ingsatvinnuvegirnir stæðu
ekki undir tilkostnaði sínum
innanlands, og þess vegna
væri óumflýjanlegt að ráðast
á lífskjör almennings. Er það
að sjálfsögðu allt annað mál
og hefur engin áhrif á afurða
verð okkar í framandi lönd-
um. En þessi nýja röksemd
Alþýðublaðsins er þó engu
minni falsröksemd en sú
f jTrri, og sprottin eins og húu
af þeirri forsendu Alþj'ðu-
blaðsins að Iaunin verði að
lækka hvað sem það kostar.
*
Ef það kemur í ljós að út-
flutningsatvinnuvegirnir
standa ekki undir tilkostnaði
sínum, verður að sjálfsögðu
að ráða bót á því. Vandamál-
ið er fyrst og fremst livar
bera skuli niður. Fulltrúar
Alþýðuflokksins í bæjar-
stjórn Reykjavíkur hafa þeg
ar gefið út sína fyrirskipun:
„Bændur, iðnaðarmenn,
verkamenn og sjómenn, j’fir •
leitt allar vinnandi stéttir
taki sinn réttláta hluta af
byrðunum“. En einmitt þess-
ar stéttir sem fulltrúar AI-
þýðuf-Iokksins ávarpa svo
valdsmannslega eru annarr-
ar skoðunar. Þær telja skylt
að postular fórna og bj'rða
gangi á undan með góðu for-
dæmi og' sj'ni hverju þeir
lofta.
*
Enda þótt fjárplógsmenn
liafi verið slyngir við að
koma sér upp erlendum eign-
um eins og Ij'st hefur verið,
eru þær eignir þó smáræði í
samanburði við þær innlendu.
Auðævi fámennrar klíliu
hafa verið fyrir allra augum
síðustu ár, og er þó persónu-
leg neyzla og óhóf auðstéttar
innar aðeins brot af tekjum
hennar. Það cr því miður tak
markað sem menn geta eytt
handa sjálfunr sér, þótt þeir
séu allir af vilja gerðir! Þess
vegna hefur verið geysi-
legt kapplilaup um fjárfest-
ingu innan stéttarinnar, og
hefur það ekki sízt valdið
verðbólgunni innanlands. Því
miður eru ekki tií neinar
skj'rslur um tekju- og eigna-
skiptingu á íslaudi, en nokk-
urn Iærdóm má draga af
þeirri staðreynd að sam-
kvæmt skattaframtölum
1946 voru þjóðartekjur Is-
lendinga það ár að meðaltali
40—50 þús. á hverja fimm
nmnna fjölskyldu, enda þótt
kaup venjulegra verkamanna
næði ekki helmingi þeirrar
upphæðar, og þá áttu 100 ein
staklingar og félög % af öll-
um eignum Reykvíkinga, eða
200—300 milljónir króna.
Það ár voru ekki færri en
100 milljónarar í Rejkjavík
einni saman! Launastéttun-
um er því ekki láandi þótt
þær bíði átekta, vilji fyrst
láta þá stóru Ieggja á sig
klyfjarnar og sjá hvað þeir
bera!
*
Þau geysilegu moldviðris-
skrif sem þyrlað hefur verið
upp seinustu vikurnar um
gjaldeyrisskort og tekjuhalla
útflutningsatVinnuveganna
hafa ekki sízt liaft það hlut-
verk að rugla fólk og villa
því sýn. En í rauninni er
vandamálið ákaflega einfalt,
og sú lausn sem hagsmunir
launastéttanna móta er skj'r
og óbrotin: Það verður að
selja afurðir íslendinga þar
sem verðið er hæst og rnark-
aðirnir beztir og öruggastir,
en ekki í samræmi við póli-
tíska lileypidóma auðstéttar-
innar. Komi það í ljós þegar
markaðir eru heiðarlega
kannaðir að kostnaður út-
flutningsatvinnuveganna inn-
anlands sé of mikill, verður
að leggja „byrðarnar“ og
„fórnirnar“ á liina forríku
auðstétt. Ef hún sligast full-
komlega undir klyfjunum,
mun að sjálfsögðu ekki
standa á lauiiastéttunum að
hlaupa.undir bagga.
SKÁK
Riístjóri: Guðmundur Arnlaugsson
Hjalað um skák —
Skákin hefur mikið til brunns
að bera af alvöru til að vera
leikur — og of mikið af leik til
að vera alvara.
(Lessing)
Skákin er prófsteinn heilans.
(Goethe)
Það er eins í lífi okkar og
skákinni: við semjum áætlanir,
en í skákinni eru þær háðar
andstæðingnurn, í lífinu örlög-
unum.
(Schopenhauer)
Snillingar í Skákinni eru klauf
ar í lífinu.
1 (almenn hjátrú)
Ekkert er erfiðara en að vinna
unna skák.
(Em. Lasker)
Við erum alltaf okkar eigin
bölvaldar, jafnt í lífinu og skák-
inni. (Tarrasch)
Þegar góða leiki vantar bjóða
villurnar sér heim.
(Tarrasch)
Bezta og eiginlegasta nautn
skákarinnar er í því fólgin að
þar er maður knúinn til að vera
andlega virkur og skapandi.
Þessi athöfn andans og einbeit-
ing er ef til vill göfugasta nautn
lífsins. (Tarrasch)
Mér hefur alltaf fundizt skák
vera íþrótt í nánum tengslum
við lífið sjálft. Hún kennir þér
samvinnu milli rökvísi og hug-
kvæmni. Hún kennir þér að bera
ábyrgð á mistökum sjálfs þíns.
Hún kennir þér að vanmeta/al-
drei andstæðinginn ef þú villt
lifa baráttuna af. Hún kennir
þér að taka ósigrunum með
brosi og hún færir þér heim
sanninn um það, að ekki geta
öll peð orðið drottning og ekki
geta allir menn orðið Lasker.
(Mischa Elman)
9. Rc3—a4!
Hinsvegar er 9. Rb5 ekki eins
góður leikur og í fljótu bragði
gæti virzt vegna 9.—Re4 með
máthótun á f2. Hvítur verður
að leika Be2 en þá kemur
Re4—c3!
9----- IP—9IR
10. Bdlxc2 gaxgja
11. Ra4—c5 go—gqQ
12. — bö svarar hvítu með 13.
Bb5 Hc8
14. Re5 og vinnur lið.
12. Rc5xb7 Bc2—a4
Svartur verður að liindra Bb5.
Nú lamar hvítur drottninghr-
arm svarts.
13. Bfl—a6! f7—Í6
Það er ekki hægt að reka bisk-
upinn frá nema loka lirókinn
inni um leið.
(Rdb8 gengur ekki af taktisk-
um ástæðum: 14. Rd6f!—exd6
15. 13b7)
14. 0—0 e7—e5
15. Bb7) Bf8—e7
16. Hfl—cl g7—g5
Hvítur stendur betur eins og
bezt sést á því að setja sig I
spor svarts og reyna að spinna
einhverja skynsamlega ráða-
gerð. Allar tilraunir stranda á
því að hvítur hefur of sterkt
tangarhald á öllum þýðingar-
miklum reitum. Síðasti leikur
svarts veikir heimavígstöðvam-
ar eins og allar peðaframsóknir.
í svona stöðu er þolihmæðin
öllum dyggðum nauðsynlegri.
maður bíður átaka, heldur í
horfinu, hindrar hvítan eftir
mætti og varast umfram allt að
’taka á sig nýjar veilur. Sam-
kvæmt þessu hefði 16.—0—0
verið hyggilegri leikur þó að
þessi knýi fram biskupakaup
eftir fjóra leiki.
17. h2—h3 0—0
18. Hcl—c3 eo—e4
— og teflt
DROTTNINGARBRAGÐ .
Slavnesk vörn
Moskva 1944
Makogonoff
1. d2—d4
2. c.2—c4
3. c4xd5
4. Rgl—f3
5. Rbl—c3
6. Bcl—14
Ravinský
d7—d5
c7—c6
. c6xd5
Kb8—c6
Rg8—f6
Bc8—fö
Stöðurnar eru samloka. Marg-
ir leika 7.—e6 og halda biskupn-
um heima á c8, því að reynslan
hefur leitt í ljós að erfitt getur
orðið að valda b7 (eftir Ddl-b3)
og eins getur leppun riddarans
á c6 orðið óþægileg þegar bisk-
upinn er .lokaður úti á kóngs-
armi.
7. e2—e3 Bd8—b6
8. a2—a3! Ðb6xb2
Síðasti leikur hvíts var alger
nýung og hún snjöll. Drepi
svartur ekki peðið á b2 leikur
hvítur næst Ra4 og drottningin
verður að hverfa heim við svo
búið, Aftur á móti getur hvítur
ekki leikið 8. Ra4 vegna Dbéf.
Það er óvenjulegt að liægt sé
að eyða leik í að fórna peði eins
og hér er gert.
16—f5
Be7xd6
Ha8—b8
Rc6—e7
Hf8—d8
23. — Hf6 tapar peðinu á d5:
24. Rc8!
24. IIc3—c7 Kg8—f8
Nú ætlar svartur að losa um
sig með Rb6.
25. Rd6xf5! Re7xf5
26. Bb7xd5 a7—a6
27. Rd2xe4 h7—li6
28. Hc7—a7 Hb8—b6
29. Hcl—c7 Kf8—e8
Hvítur hefur fengið þrjú peð
fyrir riddarann og náð sjöundu
línu undir.hrókana, sigurinn get
ur ekki verið langt undan landi.
30. Re4—c3
19. Rf3—d2
20. Bg3—d6
21. Rb7xd6
22. Ba6—b7
23. Hal—cl

Svartur er í vanda: Bc2 svari
hvitur með Bc6. Einna bezt ví
Re7 en hvítur vinnur sam
31. Bf?)! Kxf 32. Rxa4 Hd6 3
Rc5 Ke8 3.4. Rb7.
31. Bd5—e4
32. e3xd4
33. Be4—g'6t
34. Re3xa4
35. Bg6—f5
36. Ha7xa6
37. Hc7xd7
Ríöxfl
Hd6xd4
Ke8—e
Hd4xa
Ha4—d
Hd8—f
Gefst upj