Þjóðviljinn - 01.10.1947, Blaðsíða 6

ÞJÓÐVILJINN
Miðvikudagur 1. október 1947
22. dagur
LIFID AÐ VEÐI
Eftir Horaee Mc Coy
21.
Samsærið mikla
eftir
MICHAEL SAYERS ojj ALBEST E. KAHN
Lettasamsærið
Hann tók alvarlega að undirbúa þetta.
í úrslitamánuðinum ágúst 1918 hófu Bandamenn fram
kvæmd hinna leynilegu innrásarfyrirætlana. Brezkir her-
menn gengu á land í Arkangelsk 2. ágúst, með því yfir-
lýsta markmiði að „vama þvi að hergögn féllu í hendur
Þjóðverjum". Hinn 4. ágúst tóku Bretar olíuborgina Bakú
í Kákasus. Nokkrum dögum síðar gekk brezkur og fransk-
ur her á land í Vladivostok. Á eftir þeim kom 12. ágúst
japanskt herfylki og 15.—16. ág. tvær bandarískar her-
sveitir fluttar frá Filippseyjum.
Stórir hlutar Síberíu voru þegar á valdi andstæðinga
sovétstjórnarinnar. í Úkraínu hóf Krasnoff, hershöfðingi
úr keisarahernum, blóðuga herferð gegn bolsévíkum, með
aðstoð Þjóðverja. I Kíeff hafði þýzki leppurinn Hetman
Skoropadskí komið af stað allsherjarslátrun á Gyðingum
og kommúnistum.
Úr norðri, suðri, austri og vestri bjuggust óvinir hins
nýja Rússlands til að steypa sér yfir Moskvu.
Þeir fáu fulltrúar Bandamanna, sem eftir voru i Moskvu
fóru að undirbúa brottflutning. Ekki tilkynntu þeir sovét-
stjórninni þá áætlun sína. Bruce Lockhart ritaði síðar í
„Brezkum erindreka": „Þetta var einnkennilegt ástand.
Engin stríðsyfirlýsing og samt var barizt á vígstöðvum
allt frá Dvínu til Kákasus". Og Lockhart bætir við: „Eg
ræddi nokkrum sinnum við Reilly, sem hafði ákveðið að
verða eftir í Moskvu“.
Sama dag og Bandaríkjaher gekk á land í Vladivostok,
15. ágúst, fékk Bruee Lockhart eftirminnilegan gest. At-
vikinu lýsir Lockhart í minningum sínum. Hann sat að
snæðingi í íbúð sinni skammt frá brezka sendiráðinu,
er dyrabjallan hringdi og þjórm tilkynnti að „tveir lett-
neskir herrar“ óskuðu viðtals. Annar var ungur maður,
lágur vexti, fölur og gúgginn, hét Smidhen. Hinn var mað-
ur hár og föngulegur, skarpleitur og harðlegur, snareyg-
ur, kvaðst vera Berzin ofursti, fyrirliði lettneska varð-
liðsins í Kreml.
Gestirnir fengu Lockhart bréf frá Cromie höfuðs-
manni, brezka flotafulltrúanum í Pétursborg, er var mjög
virkur samsærismaður gegn sovétstjóminni. „Altaf á
verði fyrir gildrum," ritar Lockhart, „athugaði ég bréfið
vandlega. Það var áreiðanlega frá Cromie". Lockhart
spurði gestina hvers þeir óskuðu.
Berzin ofursti, sá er hafði kynnt sig sem fyrirliða
Kremlliðsins, skýrði Lockhart svo frá, að Lettar hefðu
að vísu stutt bolsévíkabyltinguna, en þá langaði ekki til
að berjast við brezka herinn undir stjórn Poole hershöfð-
nngja, sem nýlega hefði gengið á land í Arkangelsk. Þeir
vildu því komast að kaupum við erindreka Breta.
Áður en Lockhart svaraði, ræddi hann málið við fránska
-aðalkonsúlinn. M. Grenard, sem ráðlagði honum, að því er
Lockhart skýrir frá, að semja við Berzin ofursta, en
„varast að setja nokkuð í hættu.“ Daginn eftir hittti
Lcckhart Berzin ofursta og fékk honum blað með þessari
orðsendingu: „Gerið svo vel að sleppa handhafa þessa
bréfs gegnum varðlínur Breta, því hann er með mikilvæg
skilaboð til Poole hershöfðingja." Lockhart kom þvínæst
Berzin ofursta í samband við Sidney Reilly.
„Tveim dögum síðar“, ritar Lockhart, „skýrði Reilly svo
frá að samningarnir gengju að óskum og Lettar héfðu
fullan hug á að lenda ekki í hruni bolsévismans. Hann
hafði við orð að honum kynni að takast að koma af stað
gjagnbyltingu í Moskvu eftir að við værum farnir“.
★
Seint á árinu 1918 kom lítill hópur Bandamannafull-
trúa saman á leynifund í bandaríska aðalkonsúlatinu
í Moskva. Þeir völdu bandaríska Konsúlatið vegna
þess að allar aðrar Bandamannastöðvar í Moskvu voru
undir ströngu eftirliti. Þrátt fyrir landgöngu bandarísks
hers í Síberíu, hafði sovétstjórnin enn vinsamlega afstöðu
tíl Bandaríkjanna. Víða um Moskvu á áberandi stöðum
voru veggblöð með „fjórtán greinum" Wilsons forseta. I
ritstjórnargrein í ísvestía stóð að einungis Bandaríkja-
menn kynnu að umgangast bolsévika sæmilega". Kynnin
við Raymond Robins voru ekki alveg afmáð.
og leið meðvitundarlaus út af. Dolan laut niður að
henni og tók hana í fangið.
„Hentu kápunni yfir hana------“
„Flýttu þér!“ sagði Myra. Hún þreif kápuna og
breiddi hana yfir April.
Dolan þaut út og í áttina að bakdyrastiganum.
Það var ekkert ljós í dagstofunni, en bjarminn frá
götuljósunum nægði til að hann komst klakklaust
áfram. Úr dagstofunni fór hann inn í lítið anddyri
bakdyramegin og að herbergi Ulysses og sparkaði
í hurðina.-----
„Er eitthvað að, herra Mike?“ spurði Ulysses og
opnaði dyrnar.
„Meira en nóg“, sagði Dolan og lagði April í rúm-
ið. „Eg er í helvítis klípu, og það er þér að kenna,
djöfulsins surturinn þinn. Eg er margbúinn að
banna þér að hleypa April inn bakdyramegin".
„Hvað í ósköpunum gengur að henni, herra
Mike?“
„Eg rotaði hana. Maðurinn hennar er uppi-----“
„Eg hefði ekki hleypt henni inn, ef ég hefði vit-
að að hún var gift—
„Þú gerir hvað sem er fyrir fimm dollara, svínið
þitt. Hlustaðu nú á. Eg fer upp og læt sem ég verði
alveg steinhissa af að sjá kónann. Hlynntu að henni,
og sjáðu um að hún haldi kyrru fyrir þangað til
hann er farinn. Ef hún raknar við og reynir nokkrar
hundakúnstir, þá rotaðu hana aftur. Eg kem strax
og hann er farinn“.
„Olræt, herra Mike“, sagði Ulysses og breiddi yfir
April. „Herra Mike — ég ætlaði ekki að koma yður
í vandræði-----“
„Eg veit það. Eg býst við, að það sé eins mikið
mér að kenna og þér“, sagði Dolan og fór.
Dolan staðnæmdist utan við svefnherbergisdyrnar
sínar, kveikti í vindlingi og gekk síðan inn. Myra lá
í rúminu með sængina upp að höku, svo aðeins blá-
höfuðið var sýnilegt. Við skrifborðið stóð Roy Mene
fee, þungur á svip.
„Komið þér sælir!“ sagði Dolan í undrunartón
og horfði spyrjandi á Roy og Myru. „Það var sann-
arlega óvænt ánægja að sjá yður hér. Hvar er
April ?“
„Eg er nú einmitt að reyna að hafa upp á því“,
svaraði Menefee.
„Hann hélt, að hún væri hér“, sagði Myra.
„Hér? — Hvaða erindi átti hún hingað? Þér er-
uð vonandi að gera að gamni yðar. Hvað hefur kom-
ið fyrir, Roy?“
„Við April rifumst á heimleiðinni, og hún sagð-
ist frekar vilja ganga heim, en aka í sama bilnum
og ég. Eg hélt að það væri ekki alvara hennar, svo
ég sanzaði og hleypti henni út. Eg hugsaði að það
gæti orðið henni góð ráðning, svo ég hélt áfram
spölkorn, en snéri svo auðvitað við, til að sækja
hana, en þegar ég kom aftur á staðinn, var hún
horfin".
„Þér þekkið April illa, hún blekkir aldrei".
„Eg sé það nú. Svo fór ég auðvitað hingað“.
„Hvemig datt yður í hug, að hún væri hér?“
„Æ — ég veit það ekki. Hún talar sí og æ um
yður — —“
„Hvers vegna símuðuð þér þá ekki fyrst?“
„Þér ætluðuð að grípa hana glóðvolga — flagr-
ante delicto — er ekki svo?“ sagði Myra. „Það er
latína, og þýðir að standa einhvern að verki“, sagði
hún til skýringar við Dolan.
„Það er allt að því að mér þyki leitt að^yalda
yður vonbrigðum, Roy — en hún er ekki hér“.
„Nei, ég sé það“, svaraði Menefee. „Eg vona að
þér trúið því, hvað mér þykir leitt, að þetta skuli
hafa komið fyrir, Dolan------“
„Hugsið þér ekki meira um það. Hún hefur að
öllum líkindum ekið beina leið heim, í leigubíl. Þér
ættuð að svipast eftir henni þar“.
„Já, ég held ég geri það. Jæja, mér þykir sannar-
lega leitt að hafa ruðzt svona inn á ykkur“, sagði
Menefee og gekk hægt til dyranna. „Má ég segja
eitt orð við yður, Dolan?“
„Velkomið".
Þeir gengu inn í dagstofuna og Dolan kveikti ljós.
„Eg ætlaði bara að biðja yður að minnast ekki
á þetta í — í tímaritinu yðar-----“
„Allt í lagi, Roy. Eg lofa því. Og mér þætti vænt
um, ef þér vilduð láta yður skiljast, að það er ekk-
ert milli okkar April lengur. Eg var alveg veik-
ur út af henni, en nú er það liðið hjá. Karl faðir
hennar sá um það“.
„Eg trúi yður------“
„Svo þætti mér líka vænt um, ef þér legðuð ekki
eyru um of við því, sem Harry Carlisle segir. Hann
er að reyna að telja yður trú um alls konar ósann-
indi“.
„Eg trúi honum ekki framar. Góða nótt, Dolan“,
sagði Menefee og þrýsti hönd Dolans. „Mér þykir
afskaplega leitt að hafa valdið yður ónæði-----“
„Við skulum gleyma því“, sagði Dolan og gekk
með honum út að dyrunum.
„Góða nótt“.
„Góða nótt“, sagði Menefee og fór.
Dolan gaf honum auga út um gluggann, þangað
til hann steig inn í bílinn og ók burt, þá fór hann
niður í herbergi Ulysses.
„Hún er meðvitundarlaus enn“, sagði Ulysses.
„Þér hljótið að hafa barið hana með kylfu“.
„Við verðum að koma henni liéðan — náðu í
vatn -----“
Dolan svipti ábreiðunni ofan af April og fór að
núa úlnliði hennar. Það var enginn meðvitundar-
vottur sjáanlegur á henni. I fölgulum bjarmanum
frá náttlampa Ulysses var April á að líta eins og
liðið lík.
„Gjörið svo vel, herra Mike“, sagði Ulysses, sem
kom með vatnsfötu. „Gátuð þér losnað við hann ?“
„Já, og hann bað mig meira að segja afsökunar á
komunni. Við skulum leggja hana á gólfið --—“
Þeir lögðu April á gólfið, og Dolan tók vatns-
fötuna og ýrði vatni á andlit hennar. Það fór
skjálfti um hana þegar kallt vatnið kom á andlitið.
Dolan reisti hana upp og fór að hrista hana. And-