Þjóðviljinn - 04.11.1947, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 4. nóvember 1947.
WOÐVlLJINN
5
KoiiiinÚKiisÉariiir og hinir 2. grein
Kommúnismi.
Það, að ég hef rætt svo ítar-
lega um liína leyndu ráðabrugg
ara andkommúnistisku stefnunn
ar og hina ómálefnalegu tilfinn
ingarökleiðslu þeirra ásamt
þeim duldu eiginleikum manns-
sálarinnar, sem skapa jarðveg-'1
inn fyrir kenningar þeirra, er
engan veginn fyrir þá sök, að
ég vilji forðast að ræða hin
skynsamlegu rök, sem notuð
eru gegn sovétskipulaginu og
kommúnistum. En það er nauð
synlegt, ekki sízt fyrir mennta
menn, að gera sér þessi um-
ræddu atriði vel ljós, því eftir
minni hyggju eru þau mjög þýð
ingarmikill þáttur til skilnings
á því, livers vegna kynþáttaof-
sóknirnar í Ameríku, aðferðir
brezku heimsvaldastefnunnar í
Egyptalandi, Gyðingalandi og
Indlandi, já jafnvel verknaðir
Francostjórnarinnar á Spáni fá
mikið minna rúm í hugum
manna og dálkum blaðanna, en
jafnvel lítilfjörlegustu yfirsjón
ir í Rússl., sem hneyksla okkar
göfugu lýðræðislegu sannfær-
ingu.
Ef við nú snúum okkur að
hinum — sem sagt — skynsam
legu mótbárum, sem auk rógs
og vísvitandi rangfærslna eru
notaðar gegn kommúnismanum,
rekum við okkur fyrst og íremst
á talið um einræðið. Þar sem
kommúnistar halda fram, að al-
ræði öreiganna sé réttlætaniegt,
hafa þeir þar með afneitað hug
myndum lýðræðisins og nálg-
ast ískyggilega einræðiskenn-
ingar nazismans — segja menn.
Hér sem annars staðar á það
við, að eitt orð getur ekki gilt
sem rök í sjálfu sér, heldur verð
ur inntak þess að vera ákvarð-
andi fyrir notkunina. Til þess
að geta aæmt um nazisma og
kommúnisma verður þess vegna
að athuga nánár líkingu og mis
mun í takmarki þeirra og að
ferðum. En fyrst er þó þýðing-
armikið að benda á eitt atriði,
sem vert væri að meiri gaumur
væri gefinn: Framkvæmd þess
ara tveggja kenninga. Nazism-
inn, fasisminn og hálffasism-
inn hafa ætíð brotizt til valda
með því að hnekkja borgara-
legu iýðræði. Kommúnisminn
tók forustuna í Rússlandi eftir
baráttu við harðstjórn sem rikti
með miðaldasniði. Og kommún-
istarnir börðust með til að verja
borgaralegt lýðræði gegn naz-
ismanum. Jafnvel þó kommún-
istar hafi geysileg áhrif í fjölda
Evrópuríkja, hafa þeir ekki
gjört neina tilraun til að steypa
lýðræðisstjórnurn með ofbeldi,
ekki einu sinni hinum ól'ullkomn
ustu. Jafnvel þar sem kommún-
istar hafa hreinan meirihluta og
yfirgnæfandi áhrif, eins og í
Búlgaríu og Júgóslavíu, er eins
flokks skipulagið ekki lögleitt,
heldur liafa kommúnistar skipt
ríkisvaldinu milli flokkanna,
bæði jafnaðarmanna og borg-
nansms o
araflokkanna og haldið þingræð
islegt stjörnarfar í heiðri. Auð-
vitað geta blindir ofstækismenn
lesið einhverja klókindalega
bragðvísi út úr þessari fram-
komu, en slíkt er ekki samboðið
manni, sem leitast við að nota
staðreyndir með hlutlægru.
Skyggnist maður nú bak við
framkvæmd kommúnismans eft
ir kenningum hans, til þess að
bera þær saman við kenningar
nazismans, kemst maður einnig
að raun um að stefnurnar ekki
einungis eru ólíkar, heldur reyn
ast vera algerar andstæður.
í sjálfri röksemdafærslu sinni
byggir nazisminn á forsendum,
sem eru í augljósri mótsögn við
vísindalega reynslu. Þannig er
til dæmis háttað um kynþátta-
kenninguna. Já, hann gengur
múnisminn á hinn bóginn rök-
rænn og mannúðlegur.
Ef til vill munu einliverjir
segja, að það sé óþarfi já, meira
að segja grunsamlegt að ég
ræði svo mjög um mismuninn á
kenningum kommúnismans og
nazismans. Orsök þess er samt
sem áður ekki eingöngu sú, að
ennþá heyrir maður fólk nefna
þessa tvo höfuð-stríðsféndur á
meginlandinu í sömu andránni,
heldur fyrst og fremst að þær
grundvallar-hugmyndir, sem
nazisminn byggði á munu hald
ast framvegis og reyna að koma
fram í nýjum dulbiming, lík-
lega fyrst um sinn í lýðræðis-
legu gervi. Herraþjóðar- og of-
urmenna-kenningin lifir stöðugt
á meðal okkar; i sinu hágvær-
asta formi kemur hún fram í
Eftfr
Mof |osts Fog
prófessor
meira að segja svo langt, að
hafna rökfræðilegri ályktun
sem grundvelli að niðurstöðu.
Um þetta er hægt að lesa í bók
Rosenbergs, „Mythus des 20.
jarhundert". Aftur á móti er
kenning sósíalismans orðin til
upp úr sagnfræðilegri og þjóð-
félagslegri rannsókn á þróun at-
vinnutækjanna og álirifum þeirr
ar þróunar á þjóðlífið. Gildi
þeirrar rannsóknar má deila um,
en að hún sé gerð með skyn-
samlegum aðferðum er óvéfengj
anlegt.
Nazistar halda fram að mann
kynið sé stéttaskipt frá náttúr-
unnar liendi, og að einn hlutinn
,,úrvalið“, ,,herraþjóðin“ o. s.
frv. hafi eðlilegan, meðfæddan
rétt til að drottna yfir múgnum,
þrælaþjóðunum. Kommúnisminn
kennir aftur á móti, að allir séu
fæddir, jafnir, með sömu rétt-
indum, og stéttaskipting þjóðfé-
lagsins sé aðeins afsprengi eign
arréttar'ins á framleiðslutækj-
unum. Þar sem takmark naz-
ismans er að þróa og styrkja yf-
irráð hinna útvöldu, er takmark
kommúnismans að jafna metin
og gefa öllum sömu efnahags-
skilyrðin.
,,Frelsishugtak“ nazismans
þýðir frelsi fyrir germanann að
leiða fram það, sem liann nefnir
sína „innri verðleika". Frelsis-
hugtak kommúnismans er á þá
leið, að einungis þegar efnahags
leg sérréttindi hafi verið afnum
in, þannig að enginn geti til-
einkað sér arðinn af vinnu ná-
unga HÍns, þá fyrst geti allir
jorðið aðnjótandi gæða hins raun
verulega frelsis.
. Nazisminn er því skynsemis-
fjandsamlegur og þröngur, kom
þeim drottnunaranda, er gagn-
tekur suma áberandi menn
klerkastéttarinnar. Hvort held-
ur hún kemur fram sem skipu-
lögð andlýðræðisleg flokksstarf
semi, eða hún dylst í viðurtekn-
um stjórnarvenjum verkalýðs-
samtakanna, er hún alltaf í and
stöðu við; grundvallarkenningu
lýðræðisins: að hver maður sé
skynsemisvera, án tilits til upp
runa eða þjóðfélagsstöðu, og að
hann eigi kröfu á þeim mögu-
leika að þroska sig og stjórna
sér sjálfur. Una þetta persónu-
mat eru hið borgaralega og sós-
íalíska lýðræði sammála, og i
beinni andstöðu við hinn ein-
ræðislega hugsunarhátt.
Nú ber líklega enginn hugs-
andi maður á móti því, að
þetta sé rétt þegar um sjálfar
kenningarnar er að ræða, en
það er framkvæmd þeirra, sem
mestu máli skiptir. Hér þykjast
menn finna likingu með nazism
anum og kommúnismanum, með
stjórnarkerfi Hitlers og Stalíns
og með hinum ólýðræðislegu
nazistaflokkum og kommúnist-
um í auðvaldslöndunum.
Ef við athugum þau lögmál,
sem giltu um foringjaval í
þriðja ríkinu, og þær reglur
sem lagðar eru til grundvallar
við kosningar til fulltrúaþings-
ins í Sovétríkjunum, finnum við
fullkomnar andstæður, sem eiga
rætur að rekja til gerólíkra
kennisetninga. I Þýzkalandi naz
ismans voru leiðtogarnir út-
nefndir að ofan. Efstur sat for-
inginn með óskorað vald. í Rúss
landi er kosið. Þar er aðeins
einn flokkur — að því mun ég
koma seinna — en allir geta kos
ið utanflokksmenn. Fulltrúarn-
ir eru valdir af vinnustaðnum,
Þjóðviljinn birtir í dag aðra grein í liinum merlta greina-
flokki Mogens Fog. Á myndinni sést Mogens Fog ásamt
tveim samlierjum sínum í frelsisbaráttu Dana, Aksel Lar-
sen t. h. og Christmas Möller.
úr verkalýðshreyfingunni, úr há
skólanum o. s. frv. Kerfið er
byggt upp að neðan. Það, að
skoðun Stalíns hefur auðsjáan-
lega mótandi áhrif á afgreiðslu
mála, er hlutur, sem ekki er á-
kv.eðinn i stjórnarskránni líkt
og raun var á með Hitler, held-
urafleiðing af því traustí
og þeirri stöðu, sem hann hef-
ur áunnið sér. Enginn efast lík-
lega um, að hermálaráðuneytið
enska fylgdi Churchill á stríðs-
árunum í öllu sem máli skipti,
vegna þess að það sá í honum
hinn framsýna stríðsleiðtoga —
en Sovétríkin eiga í og hafa
alltaf síðan frá byltingunni átt
í jafnmikilli baráttu að stríða og
England á striðsárunum. Þessi
barátta hefur verið framkvæmd
sósíalismans í trássi við ytri og
innri örðugleika, og þrátt fyrir
það frurústaiða . ásigkomulag,
sem keisarastjórnin skilaði lönd
um sínum í. Við slíkar aðstæður
ilá einstaka persónuleikar ætíð
áhrifamiklum völdum og koma
fram sem þjóðlietjur. Meginmun
urinn er sá, að Churcliill i stríð
inu, Stalín i Sovét, verða að rök
ræða og fá sámþyklit, g&gnstætt
Hitler, sem hafði réttinn til að
skipa.
En liinn borgaralegi efasemda
maður mun ekki láta sér þetta
nægja. Hann mun benda á,
hversu ólíkt er fjallað um hin
pólitísku dægurmál í vestrænu
lýðræði og hinu austræna. Eins
flokkskerfið eitt saman er fyrir
honum aoalatrioi. Hér erum við
komnir að því, sem skilur hina
frjálslegu þingræðisstefnu frá
alræði öreiganna.
Hversu mikill lopi hefur ekki
verið teygður yfir þetta síðast-
nefnda hugtak, og hversu sjald
an rekst maður þó á menn með-
al andstæðinga þess, sem kynnt
hafa sér rök marxismaris fyrir
þessu millibilsástandi milli
séreignarskipulagsins og sósíal-
ismans.
Það, sem marxisminn kennir,
er í samræmi við sjálfstæðisyfir
lýsingu Bandaríkjanna frá árinu
1776, þar sem svo segir, aö ef
eitthvert stjórnarform gengur á
hinn frjálsa ákvörðunarrétt
fólksins og reynist að varna því
lífsgæðanna, hefur þjóðin ekki
einungis rétt, heldur ber henni
skylda til að kollvarpa slíku
stjórnarfari og mynda annað
nýtt. Þessi réttur til byltingar,
já meira að segja skylda hefur
haft geysilega þýðingu fyrir
þróun hins borgaralega frjáls-
lynda þjóðfélags; og þennan
rétt tekur marxisminn upp í
sína kenningu og bætir við, að
eftir slíka byltingu verður þjóð-
armeirihlutinn að leitast við
með öllum ráðum að treysta
þjóðfélagsþróunina og halda
niðri þeim öflum sem vilja ná
aftur sérréttindum sínum.
Það er vert að taka það fram,
að kommúnistar telja ekki borg
arastyrjöld og það „alræði ör-
eiganna“ sem á eftir fer eftir-
sóknarvert, né heldur líta þeir á
þetta sem óhjákvæmilegt. En
við bendum á, að stóreignamenn
irnir hafa ævinlega reynt að
grafa undan hinu raunverulega
lýðræði, annað hvort með fjár-
i hagslegum áhrifum eða með
opinberum stjórnmálalireyfing-
j um, greinilegasta dæmið er naz-
isminn. Skapskyggnir borgara-
legir gagnrýnendur eins og til
dæmis prófessor Laurits Birek,
lrafa margsinnis bent á þetta.
Birek orðaði það á þessa leið:
Lýðræði getur ekki orðið, fyrr
en hið dulbúna þjóðfélagsvald,
auðmagnið, er sett undir stjórn
ríkisins. Enginn sósíalisti gæti
hafa sagt þetta betur. Ef auð-
valdið og áhangendur þess
beygja sig fyrir meirihluta, sem
til dæmis vill koma á sósíal-
isma, er friðsamleg þróun frá
séreignarskipulaginu til sósíal-
isma vel möguleg. En ef hinir
sömu beita ofbeldi til að ræna al
þýðuna aftur réttindum hennar
þá gerist það að valdbeiting er
réttlætanleg og nauðsynleg. Og
eftir slíka orustu er það einnig
réttlætanlegt og nauðsynlegt að
svipta hin ólýðræðislegu öfl
möguleikum til áhrifa á stjórn
ríkisins.
I þessari kenningu finnast rök
in fyrir því, að bolsévíkkarnir
gerðu byltingu á móti liinni keis
aralegu harðstjórn og sömuleið-
is skýringin á stjórnskipulagi
Sovétríkjanna. Jafnframt skilur
maður ástæðuna fyrir því, að
enginn kommúnistaflokkur hef-
ur nokkru sinni gert uppreisn
gegn borgaralegri lýðstjórn.
Byltingin í Rússlandi var
Framhald á 7. síðu