Þjóðviljinn - 04.01.1948, Síða 5

Sunnudagur 4. janúar 1948
ÞJÓÐVILJINN

KVIKHWnDIR
Nýja Bíó:
Ævintýraómar
(„Song of Scheherazade“).
Þetta er allþokkaleg óperetta,
hyggð utan um rússneska tón-
skáldið Rimsky-Korsakoff og
tónlist hans.
Að vísu á hún ekkert sam-
merkt við ævi tónskáldsins
enda skiptir það minna máli.
Tónlistin er eins og að líkind-
um lætur aðeins glefsur, en
ekki er henni misþyrmt nema
á köflum, sérstaklega í Sche-
herazade, sem er bætt upp með
hinum einkar leiða kórsöng
(líklega um 100 stelpur) sem á
einhvern dularfullan hátt er
orðinn nauðsynlegur í allri
amerískri kvikmyndamúsík. Að
öðru leyti er ekki ástæða að
taka myndina alvarlega. Því mið
ur var þarna látið ónotað tæki-
færi til þess að sýna ágætan
ballett, þar eð Yvonne de Carlo
þurfti að dansa, og var það
aumt skokk í balletlíki.
Annars hefur myndin sinar
björtu hliðar, er allfyndin og
skemmtileg á köflum. Sérstak-
lega er gaman að Brian Donlevy
og Eva Arden. D. G.
Tripolibíó:
Á leið til himnaríkis með
viðkomu í víti
Þetta er sérkennileg mjmd,
sænsk, hefur vakið athygli á
Norðurlöndum, og á það skilið.
Hún er gerð eftír leikriti Rune
Lindströms „Himlaspelet" sem
sýnd hefur verið í Svíþjóð við
mikinn orðstír. Lindström hefur
sjálfur stjómað töku myndar-
innar og leikur aðalhlutverkið.
Hugmyndin er ekki alveg ó-
svipuð Gullna hliðinu. Hér er
samofið daglegt líf úr Dölunum
frá seytjándu öld, drepsóttir,
galdrabrennur, atvinnuvegir og
hugmjmdir alþýðufólks um guð,
postulana, Salomon konung og
aðrar merkispersónur biblíunn-
ar að ógleymdum fjandanum
sjálfum. Að sjálfsögðu skapar
fólkið þessar biblíuhetjur í sinni
mynd, klæðir þær sænskum bún
irigi og setur þær í það eina um-
hverfi er það þekkir, sveit í
Svíþjóð.
Því er prýðilega lýst í mynd-
inni hvernig alþýðufólkið not-
færir sér hugmyndakerfi kristn
innar til réttlætingar heilbrigðu
lífi og fordæmingar á sérgæð-
ingnum sem brýtur af sér öll
mannleg tengsl til að þjóna auð
söfnunarástríðu og kúgunarlöng
un, þeirri lífsskoðun að sönn
lífshamingja býr ekki i ofsa-
nautnum og háreysti konungs-
hallarinnar heldur á vegum
hins vinnandi, stríðandi fólks.
En hinu er heldur ekki gleymt
að einriig var hægt að ofsækja
og brenna á 'báli saklaust fólk
í guðs nafni, nota vanþekkingu
og fonnyrkvun trúarbragðanna
Á HVÍLDARDAGINN
Það er talinn mildll siður
um árarnói að skyggnast um
öxl og íhuga misgerðir sínar
á liðnu ári með þeim góða
ásetningi að ástunda nýtt og
betra líi á því ári sem ókom-
ið er, og víst er það geðþekk-
ur siður, þótt góð áform
reynist ekki ævinlega sem
staðbezt. Það ætti að minnsta
kosti að vera Iærdómsríkt
að íhuga gerðir sínar við ljós
reynslunnar, og enginn
skyldi fúlsa við nýjum Iær-
dómum, hvernig svo sem
tekst að hagnýta þá, þegar
til á að taka. Eg vil taka
þátt í þessari grandskoðmi
áramótanna. Að vísu skal ég
hlífa lesendunum \ið persónu
legum misgerðum nrinum,
hversu skemmtlegar sem þær
kunna að vera, ásamt hugsan
legum fyrirheitum um nýtt
og betra líf, en rifja þess í
stað upp skrif okkar Þjóð-
viljamanna á því ári sem nú
er iiðið. Rúmsins vegna drep
ég aðeins á nokkur mikiivæg
atriðí, og í stað reynslunnar
læt ég nokkra háttvirta and-
stæðinga fá orðið, virðulega
borgara sem enginn grunar
um þjónkun við línuna frá
Moskvu. S6 rejTisla er vissu-
lega óvéferig.janleg sem jafn-
vel þröngvast í gegnum vitin
á háttvirtum andstæðingum.
★
Okkur Þjóðviijamönnum
er stundum legið á liálsi fyr
ir það, að við séum of dóm-
hvatir og dómharðir, nriklum
afbrot andstæðinganna urn of
og gerum þeim upp verk og
hvatir sem séu fjarri sanni.
Það eru einkum tvö aðaiatriði
í málflutningi okkar á síð-
asta ári sem hlutu þessa
dóma hjá sumuin, skrifin
um markaðsmálin og þá
stefnn ríkisstjórnarinnar að
koma á atvinnuleysi. Við
sögðum frá upphafi að ríkis
stjórnin liefði þá stefnu í
markaðsmálum að ein-
skorða viðskiptin, sem mest
við Bretland og Bandaríkin
og kref jast greiðslu í dollur-
um og pundum, en neita stór
um hagkvæmari tilboðum frá
löndum á meginlandi E\TÓpu.
Hefði þetta haft í för með
sér tugmilljóna króna tap fyr
ir þjóðina. Hvatirnar röktum
við til hagsmuna heildsala-
stéttarinnar sent umfraut
allt vildi halda hinum rót-
grónu samböndum sínurn í
Bretlandi og Bandaríkjunum
sem tryggja áfranthaldandi
gjaldeyrisstuld í stórum stíl.
Jafnframt bentum \ið á hat-
ur og ótta ríkisstjórnariimar
við hinar nýju lýðræðisþjóðir
Evrópu. Teljast þessi skrif
til misgerða, og ber okkur að
játa sjTtdir okkar nú við
skuldaskil áramótanna?
Reynslan talar þannig með
munni hátt\irtra andstæð-
inga: Finnbogi Guðntunds-
son útgerðarmaður í Gerðurn
segiT svo m. a. í Morgunblað-
inu (!) 18. nóv. 1947: „Auð-
veit var að selja allan salt-
fisk í ítalíu gegn greiðslu í
iírum, eða vöruskiptuin, en
bankarnir neituðn að kaupa
lírurnar og ínnflytjendur
voru tregir að kaupa þær,
enda var þá bruðlað í þá tiær
ótakmörkuðum frjálsum
gjaldeyri . . . Ef ca. 40%
af saltfiskinum sem fór til
ítalíu ltefði verið selt gegn
greiðslu í lírum, en 60% í
frjálsum gjaldeyri, heffti rík-
issjóftur ekki þurft að gefa
neitt með þeim fiski.“ Öiafur
JónsKon í Sandgerði segir svo
m. a. í síðasta hefti tímarits
insFrost: „Verðlögðu Bretar
þörskl'iökin okkar við santn-
ingagerðina á ea. helming
þess verðs, sem \ið þnrftum
að fá fjTir þau.....Verðið
í Ameríku var írant á haust
tiltölulega ennþá Iægra . . .
Til ýmissa svonefndra clear-
inglanda höfum við áftur á
móti selt fisk fyrir verð, sem
jafngildir fyilUega núverandi
ábyrgðarverði .... En mjög
er ég hræddur um, að liafi
ríkissjóður ekki beinna hags-
muna að gæta við sölu fisks-
ins, verði þjmgra á metunum
hjá þeint, sem þessum málunt
ráða, að fá fyrir fiskimt
frjálsan gjaldeyri — sem svo
er nefndur — heldur en að
firra frystihúsaeigendur og
aðra framleiðendur tapi.
Breg ég þessa ályktun af
þeirri reynslu, sent ég hefi
haft af þessurn málunt á yfir-
standandi ári.“ Gísli Jónsson
alþiiigisntaður skj'rði frá því
í þingræðu tun þrælalögin að
hann vissi ntörg dæmi þess
að framteiðenduni hefði verið
bannað að selja afurðir sínar
fjTÍr stórum hærra verð en
það sent fékkst nteð sainning
unt ríkisstjórnariiinar.
Skyldu þessir þrír Sjálfstæð-
ismenn tala tungu Stalíns
hins austræna?
★
Á sama hátt og sumir neit
uðu í upphafi að trúa því að
ríkisstjórnin, hversu bölvuð
sem hún væri, seldi afurðir
þjóðarinnar fjTÍr stórum
lægra verð en fáanlegt var
töldu aðrir það fjarstæðu
eina að nokltrir inenn
stefndu vitandi vits að því
að koma á atvinnuleysi. Þeir
voru fúsir til að trúa um rík-
isstjórnina ýmsum vömmum
og skömmum, afglöpum og
afbrotunt, en hitt fannst
þeim fráleitt, að nokkrir
menn ynnu að því af ráðnum
hug að ræna almenning at-
vinuu sinni og fremja þannig
þann alvarlegasta glæp sem
hugsanlegur er í einu þjóðfé-
lagi. Engu að síður gengum
við Þjóðviljamenn í berhögg
\-ið efasemdir þeirra, sem góð
hjartaðastir voru í dómum
sínurn. Yið héldum þ\í fram
að ráðstafanir ríkisstjórnar-
innar stefndu allar að því að
draga úr framkvæmdum og
athöfuum, tiigaugurinn væri
sá að gera eftirspurnina eftir
vinnuafii sem minnsta, rj'ra
með því mátt alþýðusamtak-
anna og knj'ja frant alishcrj-
ar kjararýmun almennings.
Hvernig standast þessar rök-
semdir grandskoðun áramóta
anna?
■¥■
RejTtslan talar í þessu efni
með munni Helga H. Eiríks-
sonar, skólastjóra, ntikils
Sjálfstæðismanns. Hann birti
í áramótablaði Morgunblaðs-
ins (!) grein sem nefnist
„Iðnaðurinn 1947,“ en þar seg
ir svo: „Er erl. gjaldeyri
vantaði og innlent lánsfé
vantaði og verðbólgan óx. —
Þá var mjnduð ný stjórn og
þá var myndað Fjárhagsráð,
er skyldi ráða fram úr vand-
ræðunum. Það gerði eins árs
áætlun. — Fyrsti liður henn-
ar var að draga úr eftir-
spurn eftir innflutningi er-
Iendis frá og lánsfé innan-
lands. Til þess þurfti að
minnka kaupgetu manna. —
Þáð skyldi gert með at\innu
leysi. Byrjað var á iðju og
iðnaði. Það var hægast unt
vik, og þessari atvinnustétt
var ýmist neitað unt efnivið
til starfa, eða svo ntjög dreg
ið á Ianginn að leyfa það,
að eldri birgðir voru meira
eit þrotnar, þegar von var
um viðbót. Sum iðnfjTÍrtæki
hafa því orðið að loka, mörg
önnur að fækka starfskröft-
uni. Atvinnuleysi var byrj-
að.“ Það er þá eitthvað nýtt
ef Heigi H. Eiríksson er far-
inn að dansa á línunni frá
Belgrad.
Það væri hægt að halda
þessum \itna!eiðslum reynsl-
unnar með orðnm andstæðing
anna áfrant alllengi enn. T.
d. birti formaður Framsókn-
arflokksins ntikla og berouða
áramótahugleiðingu í Tíman-
um, þar sem hann sýndi frarn
á hvernig núverandi ríkis-
stjórn jnni að því að eyði-
leggja á öllunt sviðum það
sem fj’rri stjórn vann til
hagsbóta. Laim embættis-
manna og allra launþega
væru skert, tryggingalögm
tætt sundur, lögin um verka-
mannabústaði gerð að ó-
nterku pappírsgagni o. s. frv.
o.s.frv. í ágætu samræmi við
skrif Þjóðviljans á undan-
förnu ári um stjórn þá sem
Tírninn styður. En raunar
rná segja að eigi þurfi framar
vitnanna við. Röksemdir þær
sem Þjóðviljinn flutti á síð-
asta ári eru nú orðnar allra
eign, og ntá það vera þeim
lesendunt sem vantrúaðastir
voru til nokkurs lærdóms!
*
Nú kann einhvcr að segja.
að ntér fari eins og guði al-
máttuguni, er haiut Jeit jfir
verk sín og sá að þau voru
harla góð. Slíkt sé þó f jarri
mér. Eg tel að við Þjóðvilja-
menn höfum framið miklar
ntisgerðir og höfum ríka á-
stæðu til að hyggja á nýtt og
betra iíí. Misgerðir olikar eru
þær, að við höfum verið of
vægir í dómunt, of mildir í
orðunt, ekki nógu einarðir í
baráttu okkar, ekki nógu
miskunnarlausir í afstöðu
okkar. Vonandi tekst okkur
að gera iðrun og yfirbót á
því ári sent nú er hafið.

til að æsa upp lægstu hvatir
fólksins. Endir myndarinnar,
þar sem ríki maðurinn fær
syndakvittun og gengur inn í
himnaríkissæluna breytir ekki
því að hann hafði á jarðríki
ferigið þvngsta dóm, átti hvergi
inni vingjarnlcgt orð eða hlýj-
an hug þegar dauðinn kom að
sækja hann.
En þ\ri fer fjarri að myndin
sé tóm heimspeki. Hún er bpr-
in uppi af góðum Jeik og hress-
andi samfcembu af aivöru og
kímni. Það borgar sig að arka
suður i Tripoli að sjá hana.
á.
Gantla Bíó:
Hátíð í Mexico
(Holiday in Mexico)
Þeir, sem eiga vanda fyrír
höfuðverk, ættu að ltafa með
-sér aspirín á þessa mynd. Hinir
,,eðlilegu“ iitir eru glannaskær-
ir að vanda.
Myndin gerist í Mexico, efnið
snýst aðallega um bandaríska
sendiherrann og dóttur hans,
gefur glöggt til kynna, að þau
gera mikið til að flikka uppá
skemmtanalífið suður þar.
Mj'ndin er skemmtanalíf í skær
um litum. Þó skyldi enginn
ætla, að þetta sé tómt húlumhæ
og engin alvara eða venjulegar
mannlegar tilfinningar, því sum
atriðin eru þrungin harmi, mikl
um harmi, eins og t. d. þegar
sendiherrann stingur af úr einu
stórkostlegu boði, sem dóttir
hans heldur og bætir svo gráu
oná svart með því að segja dótt-
ir sinni, þegar boðið er búið, að
hann sc hættur við að fara með
henni langa lj’stireisu norður til
heimkvnna þeirra í Bandaríkj-
unum. Bandarískar sendiherra-
dætur verða sosum fyrir baró-
inu á miskunnarleysi þessa
miskunnarlausa lífs, rétt eins
og annað fólk, veslingarnir.
Jaue Powell leikur sendiherra
Framh. á 7. síðu.