Þjóðviljinn - 05.02.1948, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 5. febrúar 1948.
Þ JÖÐVILJINN
3
a
Hil fJárhagsEega géðærð aotast ekki
nema hrynstefnupostHlHnum sá vik-
íl frá völáim
Ræða Steingríms Aðalsteinssonar við 1. umr.
um fjárlagafrumvarpið nýja
Stofnað til stétiastríðs í
stað þess að afla nýrra
atvinnutækja
(Framhald)
Eg gat þess áður, 1 öðru sam-
bandi, að engar áætlanir hafa
komið frá fjárhagsráði og semii
legá verðui' enn nokkur bið á
þvíj. að þær birtist.— 1 stað"
áhúgans fyrir að hagnýta til
fulls framleiðsiugetu þjóðarinn
ar, hefur hv. ríkisstjórn hvao
eftir annað — með árásum á
lífskjör alþýðunnar — stofnað
til stéttastyrjaldar í landinu,
sem haft hefur í för með sér
alvarlegar stöðvanir í fram-
leiðslulífi þjóðarinnar, og þar
með verðmætistöp.
Engin öflun nýrra full-
kominna framleiðslutækja hef-
ur átt sér stað — umfram það,
sem fyrrverandi ríkistjórn
hafði gert ráðstafanir til. —
I stað þess, að byggðar séu
verksmiðjur og iðjuver, til þess
að vinna sem mest og bezt úr
öllum framleiðsluvörum til
lands og sjávar, eru stöðvaðar
þær verksmiðjubyggingar, sem
fyrrverandi ríkisstjórn liafði
undirbúið, og að sumu ieyti
keypt vélar til. — Og starf-
semi fiskiðjuvers sjálfs ríkis-
ins er torvelduð, með atbeina
rikisbankans. — í stað þess að
útrýma húsnæðisskorti og
heilsuspillandi ibúðum, er íjár
hagsráð látið neita mönnum
um f járfestingarleyfi til að
byggja hús yfir höfuð sér —
og það jafnvel, þó efnivörur
séu fyrirliggjandi, svo að ekki
sé um neina aukna gjaldeyris-
notkun að ræða.
Þó keyrir sennilega um þver-
bak með afstöðu fjárhagsráðs,
og annarra stjórnarvalda, til
iðjuvera, sem framléiðá vörar,
er spara þjóðinni gjaldeyri.
Hafta og stöðvunar-
stefnan
1 stað þess að bæta starfs-
skilyrði þessara iðjuvera —
eins og það er kallað í f járhags
ráðslögunum — er ástandið í
þessum málum þannig, eins og
berlega hefur komið fram í
blaðaskrifum undanfarið, að
innlendi iðnaðurinn er að meira
eða minna leyti stöðvaður,
vegna þess, að honum hefur
verið neitað um innflutning
nauðsynlegra hráefna — og
framundan virðist vera algjör
stöðvun á þessu sviði, ef svo
fer fram, í þessu efni, sem ver
ið hefur.
í staðinn fyrir að spara
gjaldeyri með því að hlynna
að þessari innl. fiamleiðslu,
kvað nú hafa verið leyfður inn-
flutningur t. d. á hreinlætis-
vörum, sem talið er, að muni
verða miklu dýrari, en hrein-
lætisvörar þær, sem innlendu
verksmiðjurnar mundu fram-
leiða, ef þær fengju nauðsyn-
leg hráefni — og nota til þess
aðeins lítinn hluta þess gjaid-
eyris, sem fer fyrir fullunnu
vörumar.
Eg get' ekki stiílt' mig um
í þessu ..sambandi ,að vitna í
frétt, sem eitt aðklblað hv. rík-
isstjórnar,- Morgunbl. flutti
21. jan, s. 1.. Væntanlega verð
ur það ekki talinn „kommúnista
áróður", sem það blað flytur —
eða hætta á að það beri ríkis-
stjóminni og Btofnunum henn-
ar verii sögur, en efni standa
til.
Fréttin er frá fréttaritara
Morgunbl. á Akureyri, og hljóð
ar þannig: (með leyfi hv. for-
seta)
„15 janúar kom stjórn Iðn-
rekendafélags Akureýrar sam-
an á fundi til að ræða um ástand
það, er skapast hefur í mestum
hluta iðnaðarins hér á Akur-
eyri, sem orsakast hefur af
hráefnaskorti síðastl. ár.
Sumar verksmiðjur hafa þeg-
ar hætt störfum og aðrar neyð-
ast til þess innan skamms, ef
ekki rætist úr þessum vand-
ræðum. — Vonir manna við
skýrslusöfnun þá, sem fjárhags
ráð lét fara fram í byrjun nóv.
s. 1. hafa algerlega brugðist. —
Þar var m .a. óskað eftir upp-
lýsingum um minnstu hráefna
þörf til ársloka 1947, en ekki
er vitað um eitt einasta fyrir-
tæki hér á Akureyri, sem feng-
ið hefur svar.
Lýsti stjóm iðnrekendafél.
megnri óánægju yfir því að-
gerðíileysi, sem vírðist rikja í
þessum málum hjá þeim áðilum
sem með innflutnings og gjald-
eyrismál fara“.
Það er ekki aðeins, að bessi
frétt stjórnarblaðsins dragi
upp hryggðarmyndina af hafta-
og stöðvunarstefnu hv. ríkis-
stjórnar og stofnana hennar, í
atvinnulífi landsmanna —■ held
ur lýsir hún einnig, á tákn-
rænan hátt, fyrirlitningu þess-
ara „toppfígúra“ á landslýðn-
um, sem — í krafti hins yfir-
skipulagða ríkiskapítalisma —
á örlög sín og afkomu svo mjög
undir geðþótta stjómarvald-
anna komin.
Skjaldarmerki skrif-
finnskunnar
Það, að fjárhagsráð heimtar
skýrslu á skýrslu ofan, cr
skjaldarmerki skriffinnskimn-
ar í stjómarkej'finu. — Hitt,
að það lýtur ekki svo lágt að
svara erindr.m lmilla atvinnu-
greina — !i ■ að þá að uæta úr
þörfum betrrn - er snerting
þeirrar dauðu handar, sem nú-
verandi st iórvarvöld lands-
ins hafa lagt á nýsköpunina.
Um þessar mundir hafa ýmis
félög átt mismunandi merk af-
mæli og hefur margra þeirra
verið minnzt með talsverðri við
höfn, eins og vera ber. I dag
er röðin komin ?.ð Bakarasveina
félági íslánds. Það var stofnað
5/2! 1908 og telst því fertugt.
l'tilefni af þessu. afmæli hitti
tíðindamaður Þjóðviljans for-
mann félagsins, Guðmund B.
Hersi, til þess að fá fregnir af
því helzta, sem drifið hefur á
daga brauðgerðarmanna okkar
og hvemig þeim virtist framtíð-
in blasa við.
Stofnun félagsins
Aðalhvatamaður að stofnun
félagsins var Dani að nafni P.
O. Andersen, sem þá var búsett
ur hér í bæ, en Pétur Guðmunds
son f jölritari mun hafa átt nokk
um þátt í að koma því á lagg-
irnar, þótt ekki væri hann bak-
ari. Andersen var kunnur starfi
bakarasveinafélags Danmerkur
og vissi því áf eighi raun,
hvert gildi stéttarsamtök gátu
haft. Félagsþroski okkar Islend
inga hefur löngum verið ærið
misjafn, við höfum pukrað hver
í sínu homi og enn sóum við
verðmætum í stórum stíl með
afkáraskap og útúrborings-
hætti. Félagslífíð var ekki blóm
legt hjá bakarasveinum fram á
þriðja tug aldarinnar, en félag-
ið hjarði og þvi tókst að bæta
verulega kjör meðlima sinna.
Kjör bakarasveinanna
Það sést bezt á fyrsta kjara
samningi félagsins, hve bág
kjör bakarasv.eina voru hér á
landi, áður en B.S.F.I. var stofn
að. Þessi samningur var gerður
14. maí 1908, og þótti vinnuveit
endum hart aðgöngu að þurfa
að veita sveinum þau kjör, sem
í samningnum felast. Þar er á-
kveðið, að vinnutíminn skuli
vera „11 stundir á dag eða 66
stundir á viku auk tíma til
borðhalds og hvíldar, sem skal
vera tvisvar á dag, Vz klukku-
stund í hvort sinn.“ Kaupið var
18 kr. á viku fyrir hvern full-
gildan svein. Sökum deyfðar i
félaginu urðu nær engar breyt-
ingar á kjörum svémanna'- til
ársins 1918. Þá fyrst var vinnu
tíminn styttur um eina stund og
kaupið var ákveðið 34—42 kr.
á viku, 1932 styttist vinnutím-
inn niður í 9 stundir og kaupið
var ákveðið 65 kr. — 85 kr. á
viku og 1945 fengu bakarasvein
ar loks viðurkenndan 8 stunda
vinnudag og grunnkaup þeirra
er nú ákveðið 154.50 á viku.
Þegar bakarasveinarnir hafa
borið gæfu til þess að standa
einhuga um félagið sitt, hefur
þeim jafnan tekizt að rétta hlut
sinn baráttulitið. Þeir hafa
aldrei þurft að leggja út í verk
fa.ll. Hótanir um slíkar aðgerðir
hafa nægt til þess, að kröfum
þeirra hefur .verið sinnt að
nokkru.
Félagsstarfið
B.S.F.I. er stéttarfélag fyrst
og fremst og skipulagt á þeim
grundvelli. Nú era allir bakara
sveinar landsins meðiimir þess
nema hafnfirzku sveinarnir.
Þeir mynda sérstaka deild og
eru sjálfstæður samningsaðili.
Áður voru „sjálfstæðar“ deildir
til víðar um land, t. d. var sér-
stök deild á Akureyri um skeið.
Meðan svo var háttað málum,
urðu Akureyrar sveinarnir að
búa við verri kjör en meðlimir
B.S.F.I., svo að þeir gengu í
félagið 13/2 J944. Þessi sundr-
ung stéttarinnar hefur jafnan
reynzt henni fjötur um fót, og
gæti verið hættuleg, ef til á-
taka kæmi við vinnuveitendur.
Afstaða hafnfirzku bakarasvein
anna til B.S.F.I. er sú sama ög
afstaða Verkamannafélags Vest
mannaeyja til Dagsbrúnar.
Kaup þeirra er á hverjum tíma
hið sama og kaup sveina í
B.S.F.Í.
Iiagur B.S.F.Í. er mjög góður
eins og sakir standa. Félagið á
nokkra sjóði, sem vonandi kom-
ast óskertir gegnum hreinsunar
eld eignakönnmiarinnar. Hver
félagi leggur frsan 10 kr. á viku .
til B.S.F.Í. og skiptast þær milii'
hinna ýmsu sjóða, atvinnuleysis
sjóða, ekkna$jóðs o. s. frv. Bak
arámeistarafélág iýeykjavíkur
og B.S.F.I, standa sameiginlega
að utanfararsjóði bakara. Úr
honum eru veittir styrkir til
þeirra sem ætia að stunda fram
haldsnám erlendis í bakaraiðn.
Iðnnámið hér heima er ófilll-
liomið á ýmsan hátt, og veldur
ónógt húsnæði þar miklu um.
Betri menntun er krafa tímans,
og' eru bakarar óánægðir með
þá menntun, sem þeir hljóta liér
heima eins og sakir standa.
Á Norðurlöndum er til sam-
band bakarasvema, og er B.S.
F.I.-á því. Þetta samband veitir
meðlimum sínum atvinnurétt-
indi mnan sambandssvæðisins.
íslenzkir bakarasveinar hafa
stundað iðn sína í Danmörku,
og Danir hafa jafnan unnið hér
á landi við brauðgerðarhús. Á
styrjaldarárunum lagðist þctta
samband niður, en nú mun það
vera í þann veginn að endur-
fæðast, vonandi stéttinnd til
þroska og efliugar.
Framleiðslan
Eigi er hægt að skiljast svo
við þetta mál, að brauðanna,
sem við borðum, sé ekki minnzt
að nokkru. Eins og flestum er
kunnugt, eiga iðnaðarmenn okk
ar við marga 1 örðugleika að
stríða um þessar mundir. Stjórn
arvöld landsins hafa af vís-
dómi sínum skert mjög flesta
aðflutninga til landsms, og bitn
ar. efnisskorturinn einkum á iðn
aðarstéttunum. Við verðum að
fá brauð og bakararnir verða
lað baka, það sér hver lifandi
i maður og stjórnin lika. En efn
Erambald á 7. siðu.
sem þau, umfram allt, vilja
feiga.
Dæmið um það, að f járhags-
ráð ekki emusinni svarar er-
indum iðnrekendasamtakanna
í höfuðstað Norðurlands er að
vísu nokkuð hart — en það
er ekkert einsdæmi, heldur að-
eins sýnishorn af þeim erfið-
leikum, sem einstaklingum og
félögum — og það jafnvel opin
berum aðilum, eins og bæjar-
félögum — eru búnir af því að
þurfa að sækja flest sín mál
hingað, undir Reykjavíkurvald
ið. — Lítur út fyrir að það
mál verði landsbyggðin að taka
til alvarlegrar meðferðar, held
ur fyrr en síðar.
Vil ég í því sambandi, minna
á tillögur, sem þingmenn Sósíal
istafl. flytja nú á Alþingi, um
það að komið verði upp sjálf-
stæðum innflutnings- og gjald-
eyrisdeildum, einni fyrir hvemj
landsfjórðung — er hafi að-;
setur á Isafirði, Akureyii og
í Neskaupstað.
Árið 1948 mesta veltiár í
sögu þjóðarinnar
Eg hefi nú bent á nokkur
dæmi þess, — í sambandi við
fjárlagafrumvarpið — hvernig
stefna hv. ríkisstjórnar er aft-
urhaldssöm og neikvæð um
verklegar framkvæmdir og þró-
un atvinnulífsins í landinu. -—
Slík stefna er ekki í neinu sam-
ræmi við raunverulega f járhags
getu þjóðarinnar — og þaú
skilyrði ömiur, sem við nú höf-
um til að efla framleiðslugetu
1 þjóðarinnar og velmegun
fóiksins.
Eg fullyrði, að þetta ár, sem
nú er nýbyrjað, verður mesta
veltiár, sem yfir íslenzku þ-jóð-
ina hefur komið — ef ekki
kemur til alveg óvenjulegur
aflabrestur — eða énn meiri
skemmdarverk af hálfu for-
svarsmanna þjóðarinnar.
En slík fjárhagsleg góðæri
notast ekki til að undirbyggja
varanlega velmegnun þjóðar-
innar, nema vikið sé frá völd-
um þeim hrunstefnu-postulum,
sem nú halda kverkataki um
uýsköpunarframkvæmdirnar,
sem Sósíalistaflokkurinn á sín-
um tíma átti frumkvæðið að.