Þjóðviljinn - 10.03.1948, Blaðsíða 6

8
ÞJÖÐVILJINN
Miðvikudagur 10. marz 1048.
144.
Samsæríð mikla
eföp
MICHAEL SAYEBS oa ALBEBT E. KAHN
,,Fimmta herdeildin bíður inni í borginiri til að fagna
okkur“. Það var í fyrsta sinni sem mannkynið heyrði hið
örlagarjka hugtak „fimmta herdeiid".*'
Adolf Hitler lýsti yfir opinberlega þeirri ætlun sinni að
ráðast inn í Sovétríkin er hann ávarpaði þúsundir her-
manna á nazistaþingi í Niirnberg 12. september.
„Vér erum albúnir hvenær sem er!“ öskraði Hitler.
,,Eg þoli ekki gereyðilögð ríki við þrösknld minn! ....
Hefði ég XíralfjöÍL á valdi mínu hjéð hinum ótæmandi
hráefnasjóðum þeirra, Síberíu með hinum víðáttumiklu
skógum, Úkraínu með hinum stórkostlcgu hveitiekrum
gæti Þýzkalan'd og hinn þjóðernissósíalistíski foringja-
flokkur baðað í allsnægtum!“
Hinn 25. nóv. 1936 undirrituðu Ribbentrop, utanríkis-
ráðherra Hitlers-Þýzkalands og japanski sendiherrann
í Berlín, M. Mushakoji, sáttmála Bandalagsins gegn
kommúnisma, er skuldbatt aðila til að sameina krafta
sína til baráttu gegn hinum alþjóðlega bolsévisma.
Vitandi um hina yfirvofandi stríðshættu lióf sovét-
stjórnin snöggá gagnsókn gegn óvinunum í landinu
sjálfu. Vor ög sumar 1936 létu stjórnarvöld Sovétríkj-
anria gera víða óvæntar húsrannsóknií' um allt iandið,
og komu niður á nazistanjósnara, lejmiforingja hægri-
manna og trotskista, hermdarverkamenn og spellvirkja.
1 Síberíu var nazistaerindreki að nafni Emil Stickling
handtekinn, og fundinn sekur um stjórn spellvirkja í
Kemerovonámunum í samvinnu við Alexei Sestoff og
aðra Trotskista. 1 Leníngrad náðist annar erindreki naz-
ista, Valentín Olberg. Olberg var ekki einungis erindreki
nazista, heldur einnig einn af sendimönnum Trotskís.
Olberg hafði sambönd við Fritz David, Nathan Lúríe,
Konon Berman-Júrín og fleiri liermdarverkamenn. Einn
af öðrum voru leiðtogar efsta „lagsins" af samsæris-
mönnum elfir uppi.
Dulmálsorðsending sem ívan Smírnoff smyglaði út úr
fangelsinu til samsærisfélaga sinna lenti í höndum sov-
étyfirvalda. Trotskistamir og hermdarverkamennirnir
Efraím Dreitzer og Sergei Markovskí voru handteknir.
Meðal hinna rússnesku samsærismanna tók að bera á
áköfum kvíða. Nú valt á árásinni að utan.
Tilraunir Jagoda að hrifsa til sín hina opinberu rann-
sókn urðu sífellt fífldjarfari. „Svo er að sjá sem Jesoff
ætli að komast til botns í Leníngradmálinu“, sagði
Jagoda bálreiður við ritara sinn Búlanoff.
*’ Árin sem spánskir fasistar börðust til valda á Spáni
studdir af fasistaríkjunum stjórnaði Andreas Nin spönskum
vinstriöfgasamtökiim, hlynntum Trotskí, er nefndust Partido
Obrero de Unificacion Marxista, eða POUM. Samtök þessi
voru ekki opinberlegra meðlimir hins fjórða alþjóðasam-
bands Trotskís. En fjöldi trotskista var í POUM og um meiri-
háttar mál eins og afstöðúna til Sovétríkjanna og alþýðufylk-
ingarinnar, fylgdu samtök þessi trúlega stefnu Trotskís.
Þegar uppreisn Francos hófst var Nín, vinur Trotskís,
dómsmálaráðherra í Katalóníu. Nin og POUM þóttust styðja
málstað andfasista, en ráku jafnfrr.mt taumlo.usan áróður
gegn spánsku lýðvcidisstjórninni meðau bárizt var á Spáni.
Fyrst var talið að- stjórnarandstaða POUM væri eingöngu
pólitísks eðlis, því, féiagsmenn höföu „byltingarröksemdir"
á takteinum til skýringará framkomu sinni. En þegar POUM
stofnáði til uppreisnar í Barcelona bak við línur stjói-nar-
hcrsins þegaivveist stóo á sumarið 1937, og hvatti til „harð-
Vitugrar baráttu til að steyþa stjórninni", kornst upp að
Nin og áðrir leiðtogar PyjM voru erindrekar fasista í sam-
vinnu við Franco og að þeir höfðu rekið skipulagða starf-
semi til spellvirkja, njósna og hermdarverká ge£n spánsku
ríkisstjórnjnni.
Hinn 23. október 1937 birti lögreglustjórinn í Barcelona,
Burillo ofursti nákvæma skýrslu um POUM-samsærið er -
örðið hafði uppvíst í Kataloníu. Leyniskjol er Barcelonalög-
reglan náði sýndu að POUM-félagar höfðu stundað víðtækar
njósnir fyrir fasista, að þeir höfðu trufiað birgðaflutninga
til spánska lýðveldishersins og að þeir höfðu spillt fyrir
hernaðaraðgerðum. „Tilræði gegn helztu mönnum þjóðarhers-
ins voru til yfirvegunar", segir Burillo ofursti i skýrslu sinni.
„Auk þess hafði verið undirbúið banatilræði 'úð einn af ráð
htfrrum Iýðveldisstjórarinnar."
B.TRAVEN:
K E R R A N
14. DAGUK
Þegar þeir voru búnir að skila vögnunum af sér
til húsbónda síns, gátu þeir sagt við hann: „Jæja,
patron, nú fer ég mína leið og reyni fyrir mér
annarsstaðar". Ef þetta var góður og ábyggilegur
ökumaður, svaraði don Laureano: „Hvers vegna
viltu vera að fara, Juliano. Þú ert búinn að vera
hjá mér í fjögur ár, og okkur hefur alltaf samið á-
gætíega. Bueno------ég borga þér hálfan real neira
á dag.“
Þá hætti ekillinn kannske við að fara. Hann fékk
háifan real meira á'dag; og var ánægður, eða þá að
hann fór sina leið. Don Laureano lagði engar höml-
ur á liann ef hann vildi endilega fara -— maðurinn
var frjáls gerða sinna.
Pvej'ndar skildist manninum fljótlega, og Hjótar
en hann hafði gert ráð fyrir, að þetta frelsi var ekki
svo mikils virði, þegar til kastanna kom, því aæst
lenti hann kannske hjá atvinnurekanda, sem greiddi
honum lægra kaup, þrælkaði honum ver og var hon-
um verri á allan hátt. En hann gat ekki lif ið á
munnvatni sínu einu saman, svo hann varð að vinna
hjá þeim, sem lofaði honum peningum fyrir vinnu
sina svo hann gæti keypt sér maiskökur og lauk.
Með. hjálp þessarar lífsreynslu skildist hinum frjálsa
carretero, að frelsi og athafnafrelsi eru fögur orð,
sem aðeins er ætlað það eitt, að hylja kaldar og
miskunarlausar staðreyndir lífsins.
Þetta varð til þess, að þegar öll kurl komu til
grafar, þá varð hinn frjálsi ökumaður að ílengjast
hjá vinnuveitanda sínum, aíveg eins óhjákvæmilega
og leiguliðinn hjá jaráeigandanum. Leiguliðamir
v'issu, að þeir voru ánauðugir menn, sem ekki
máttu um frjálst höfuð strjúka. Ökumennirnir vissu
aftur á móti, að þeir voru frjálsir menn, sem máttu
fara sinna eigin ferða. En þegar til kastanna kom,
sýndi það sig, að þeir voru undir sömu syadina
hluta framleiðslubáknsins. Lýðræðið er aðeins ör-
uggt gegn einræðinu svo lengi, sem það getur lof-
að stórkostlegri framtíðarvonum í fjármálalífinu og
meiri gróðavon en einræðið. Kenningar og hugsjónir
um skipulag mannfélagsins geta því aðeins orðið
að veruleika, að þær veiti meira öryggi fyrir dag-
legu brauði. Allar aðrar hugsjónir, hversu fagrar
sem þær kunna að vera, komast aldrei lengra en í
bækur,' blöð og.flugrit. Þær geta vaícið hrifn.ingu á
fjöldafundum, en sú hrífning’ kólnar fljótt í nöþr-
um gjósti aftureldingarinnar hjá öllum þeirri, sem
þúrfa að seðja hungur sitt, og verða að geta borðað
sig öiettá tíl að geta lifað.
4.
Andreu reið við hlið don Laureano. Þeir l.öfðu
gist í La Provideneia um nóttina.
„Svo þú hefur aldrei umgengizt uxa, Andreu?“
spurði don Laureano um leið og hann kveikti sér í
vindlingi, og rétti drengnum síðan pakkann.
„Nei, patron. Don Leonardo átti engau uxa
og engan v'agn. Það er ekki liægt að koma vagni
eftir veginum frá Tenejapa til Jovel eða vegjnum
milli Tsimajovel og Bilja. Vegurinn er of votlendur,
of mjór of brattur og of grýttur. Við gátum bara
flutt á múldýrum, og sumstaðar komust jnxnvel
þau ekki áfram. Það kemur fyrir að þeim skrikar
fótur, og þá hrapa þau niður gilskorninganá og
drepast. Þar notum við burðarkarla."
„Eg þekki svolítið til veganna á þessum slóðum,“
svaraði don Laureano. „Eg hef komið þar í verzl-
unarerindum. Eg v'arð oftar en einu cinni að fara
af baki og teyma hestinn, til að missa hann ekki
og hálsbrjóta sjálfan mig. En voru ekki uxar á
stórjörðinni ?“
seldir — aðeins hver á sinn hátt.
„Aðeins hjarðir, senor, og til sölu. Þeir gengu
Stórjarðeigendurnir högnuðust betur á leiguliða- lausir, og þegar húsbóndinn seldi þá, voni þeir
fyrirkomulaginu -* hinir herrarnir högnuðust betur
á að láta aðra vinna fyrir sig.
Hinn ánauðugi leiguliði gerði aðeins það, sem
honum var skipað að gera. Hann eftirlét yfirboðara
sínum að hugsa fyrir sig, og þar með líka árang-
ur og afleiðingar fyrirskipunarinnar.
Hinn frjálsi ökumaðuFvarð aftur á móti að hugsa
sjálfstætt og bera ábyrgð gerða sinna. Ef hann
framkvæmdi skipunina aðeins bókstaflega, en væri
ekki vakinn og sofinn í að koma vagninum örugg-
lega yfir allar torfærur, þá mundi hann aldrei kom-
ast með farangurinn á ákvörðunarstaðinn.
Stórjörð, sem rekin er með sama búskaparlagi
og fyrir 400 árum síðan, getur ekki borið sig nema
reknir til Tabasco í stórum f!otum.“
„Það gerir ekkert til, muchacho," sagði don Laur-
eano, „þú kemst strax upp á það, það er ekki svo
erfitt, og þú lítur út fyrir að vera skynugur og nám-
fús. Þér lærist strax að leggja okið á uxaha og
setja þá fyrir vagninn, pg í félagsskap reyndra
ökumanna kynnist þú vegunum og. ökuferðu.ium.“
„Það er ég sannfærður um, patron.“
„Þetta er ekki eins erfitt og það virðist vera,
drengur minn“, sagði herrann í kennimanuatón.
„Þegar búið er að hlaða vagnana, þá er eiginlega
öll vinnan við það búin, því uxarnir þekkja veginn
betur en ökumennirnir, og þeir rata hjálparlaust í
svartasta náttmykri. Já — þar sem vegirnir eru lé-
með hjálp leiguliðanna. Flutningafyrirtæki getur legir, þar er auðvitað dálítið erfitt að komast á-
ekki borið sig nema með hjálp verkalýðs, sem tel-^fram, þá verða ökumennirnir að hjálpa til. Menn
ur sér trú um að hann sé frjáls. Slíkt fyrirtæki „ verða að taka duglega í hjólgeislana. og stuudum
. verður að draga vagnana upp úr grafningum eða
jbera’grjót og möl ofan í veginn. Ef þú er árvakur
Eog sofnar ekki í. sætinu, þá verðurðu ekki oft fyrir
jöxulbrotum, því þau eru dálítið óþægileg. En öxul-
[brotin eru þín sök — það er refsing fyrir að cofna
á verðinum.“
„Eg skal gæta mín fyrir því.“
„Eg er sannfærður um, að þér mun þykja Jietta
þarfnast fyrirkomulags með frjálsum starfsmönn-
um, sem hægt er að gera ábyrga, skipulags bar sem
yfirboðarinn hefur rétt til að draga frá laununumj
og refsa á annan hátt, þegar honum þóknast. Slíktj
fyrirkomulag gefur mikið meira í aðra hönd, ogj
það ,?r einasta orsökin til þess, að þrælahaldið er
afnumið. Skipuleggjendur og mannvinir eru ailtaf
öld á eftir sámtíð sinni. Árangurinn af starfi þeirra
er alltaf til mestrar blessunar fyrir fullkomuasta skemmtilegt. Þú lærir að þekkja marga nýj:T vegi