Þjóðviljinn - 11.07.1948, Qupperneq 5

Sunnudagur 11. júlí 1948.
Þ J 0 ÐV ILJINN
MENNINGAR
Niðurlag
VERÐMÆTI
1. -"vj«'*-&«•■99Vtm'fe#«(.;wi'iil^f*S4"í
Það er engin tilviljun að
þau listaverk, sem túlka lífs-
skoðun auðvaidsþjóðfélagsins
eru litlaus, léleg og með stæl-
ingarblæ. Hver sá rithöfundur
í Vestur-Evrópu, sem ekki finn-
ur leiðina til alþýðunnar er
neyddur að leita inn í sjálfan
sig. ■ Hvorki athafnir Paul
Reyneauds né sérvizka Sophie
Stamba geta eggjað hann til
dáða. Á þann hátt verður til
enn ein skáldsagan, sem rekur
nákvæmlega ýmis atriði hugs-
analífs einmana og dofinnar
sálar. Það er ekki fyrr en höf-
undurinn lítur upp og hittir
lifandi fólk að bækur hans
geta orðið ákæruskjal gegn
steinrunnum dauðýflum. Eg veit
ekki um stjórnmálaskoðanir á-
gætra bandarískra rithöfimda
eins og Hemingways, Stein-
becks, Faulkners og Caldwelis.
Hitt veit ég: í bókum þeirra
kynnist maður Bandaríkja-
mönmun óhamingjusömúm,
hörmulegum, héimskuðum,
drykkjusjúkum — listin blekk-
ir ekki.
Málsvarar ,,vestrænnar“
menningar eiga hræðilega ævi
að baki. Við minnumst ,,dag-
bóka“ André Gides, hrópa hans
1940 um „hreysti" Hitlers. Nú
ferðast hann_um bandaríska
hernámssvæðið í Þýzkalandi og
gæðir lærisveinum Baldurs von
Schirachs á fallegum orðskvið-
um. Fyrir fimmtán árum reit
Jules Romains: „Fasisminn leit-
ast við að skapa þjóðfélag þar
sem allir komast á rétta hillu“.
Frakkarnir fengu að finna
hvaða hillu Hitler ætlaði þeim.
En Jules Romains brá sér til
Bandaríkjanna og lofsyngur nú
liástöfum bandaríska aftur-
haldið. Fyrir fimmtán árum
lieitbatt hann Hitler og Frakk-
land, er hann nefndi hið fyrir-
hugaða bandalag „hjónabands-
sáttmála". Nú talar hann um
giftingu á ný, við dollarinn. En
það sarnband er þegar hætt að
likjast brúðJcaiipi og minnir
beinlínis á hóruhúsaviðskipti. 1
þeim viðskiptum er ekki orðið
rúm fyrir þjóðarmetnað, fyrir
ættjarðarást, áhyggjur um
franska menningu komast ekki
að, einungis ótti við framtiðina,
hatur á kommúnismanum, ósk-
in um að fela sig bak við vald-
hafana, hvort sem það er
þýzkur Feldwebel eða sherif frá
Oklahoma. •
Það er engin tilviljun að Jul-
■es Romains og André Maurois
fjdgja kjarnorkumönnunum.
Það er lieldur ekki tilviljun að
beztu fulltrúar hinnar frönsku
hugsunar eru okkar megin.
I Frakklandi og í öðrum
löndum Evrópu er háð bar-
átta um manngöfgi og þjóð-
göfgi, um menninguna. 1 hópi
kommúnista og sovétvina hafa
verið og eru mestu vísindamerm
Frakklands, menn eins og
Langevin og Joliot-Curie, mestu
listamenn landsins — Picasso
og Matisse, beztu skáldin —
Aragon og Eluard! Eg segi
,,mestu“ ekki einungis af því
að mér þykir vænt um liti Mat-
isse og ljóð Eluards, ég tala hér
um það, sem er hafið j’fir allar
umræður og meira að segja ó-
vinir verða að -viðurkenna. Og
Aragon og Eluard urðu ekki
snilHngar á því að koma í okk-
einnig gegn hinni lífrænu, eld-
legu Hst. Þingmaður að nafni
Rankin frá hinu villta riki
Missisippi, sem byggt er þræl-
um og þrælaeigendum, hefur
kTafizt þess að Charlie Chaplin
sé gerður landrækur úr Banda-
rikjunum og Dorothy Parker
verði „kærð fjTÍr kommúnist-
íska óbandaríska starfsemi."
Hvers vegna hafa bezti leikari
sem nú er uppi og hinn gáfaði
bandaríski kvenrithöfundur
kallað yfir sig reiði hr. Rank-
ins? Vegna þess að menning er
þeim kær, vegna þess að þau
EFTIR
Slja Erenbnrg
ar hóp, heldur komu þeir í okk-
ar hóp af því að þeir eru snill-
ingar. Sem fulltxúar hámynn-
ingar, sem ættjarðarvinlr
vemda þeir lífið gegn dauðan-
um, sköpunarstarfið gegn Ku-
klux-klan heimsins. Við finnum
hveniig samvizka mann-
kynsins rís gegn krossfararridd-
urunum, sem koma með dollara-
seðla í annarri hendi en kjam-
orkusprengju í hinni. Einstein
og Bemhard Shaw eru ekki í
flokki þeirra, heldur ekki Pablo
Nemda mesta skáld hinnar
rómönsku Ameríku, ekki José
Bergamain eða Martin-Chauffi-
er hlnir kaþólsku; þeir fá ekki
Jean Casson, Andre Chamson
eða aðra slíka með sér.
í fyrrasumar lézt í París cinn
af mestu listamöanum Frakk-
laJids, Albert Marciuet. Hann
var ágætur listamaður, skapaoi
hinar imaðslegu landslags-
mjmdir sínar, ár, tié, glugga
sem veit út að garði, eins og úr
engu. Hann v’ar beinn niðji
hinna miklu landslagsmálara
frá Claude Lorraine til Corot.
Albert Marquet var kommún-
isti og einlægur vinur Sovétríkj-
anna (kom í heimsókn rétt fyr-
ir stríð). En í„Sovétskoje isk-
ússtro“, málgagni listamanna-
sambands Sovétrikjanna,
fannst hvergi lma um þennan
tilfinnanlega missi. Eg minni á
þetta nú vegna þcss að við eig-
um að fylgjast betur moð vin-
um okkar. Baráttan sem við
heyjum gegn hinum menningar-
snauðu Wallstreet-ræningjum
er barátta fyrir menningu og
hamingju alls mannkyns. Við
eigum marga bandamenn: þjóð-
irnar og blóma þeirra, list
þeirra.
Kjarnorkumennirnir hamast
ekki einungis gegn okkur,
ekki einungis gegn hinni
þrjózku Vestur-Evrópu, ekki
einungis gegn hinni bandarisku
alþýðu, heldur hamast þeir
Nýlendusiríð Breta á Malakkaskaga
dá listir og hata því það doll-
ara- og gálgavald, sem hr. Ran-
kin er fulltrúi fyrir. Eg var
staddur í Bandaríkjunum um
það leyti, sem krossferðin gegn
frjálslyndi var að hefjast, og
þá strax var áberandi hve
spozklega bezti hluti banda-
rískra menntamanna leit á
þessa tilraun að hlelckja sið-
gæði, heimspeki og fagurfræði
við ,,business“. Nú þyrstir vald-
hafana í Washington eftir því
að lækna Evrópu. Milli þess,
sem Truman forseti f jallar um
útgjöldin til að friða grisku
þjóðina fæst hann við fagur-
fræði. Hann hefur fordæmt
mestu nútimameistara Frakk-
lands, og lýst yFir að „sannir
listamenn eigi fyrst og fremst
að hugsa um að ná líkingu við
náttúruna." Fyrir þessum sér-
fræðing er málverk ekki túlkun
á heimsmynd listamannsins,
ekki litimir, heldur aðeins ljós-
mynduð líking náttúrunnar.
Sam frændi hefur ákveðið að
hugsa ekki einungis um maga
skuldunauta sinna, heldur einn-
ig um sálir þeirra.
Við erum ekki einir í þvi
andlega stríði, sem hin hrein-
ræktuðu myrkravöld Bandaríkj-
anna hafa lýst á hendur okk-
ur. Okkar megin eru hin ungu
lýöræðisríki Evrópu, hetjur
Júgóslavíu, menntamenn
Praha. Okkar megin er franska
þjóðin og hinir ókúgandi ætt-
jarðarvinir Grikklands, hin
hædda spánska þjóð og bajma-
börn Garibalda, sem aldrei
munu sætta sig við að vera
skósveinar Bandaríkjamanna
Við fögnum hverjum sigri, sem
vinir okkar vinna, hvort sem
það er í kosningaúrslitum eða í
því stríði sem þeir hafa verið
neyddir út í, fögnum bókum
þeirra og málverkum. Því allt
lifandi og göfugt sem skapað
er, jafnt utan landamæranna,
lieyrir til hugmyndalífi okkar
ÁTÖKIN milli nýlenduveldanna
í Vestur-Evrópu og þjóðanna
sem þau hafa undirokað í
Suðaxistur-Asíu hafa ..staðið
óslitið síðan styrjöld Banda-
manna við Japani lauk. Með
aðstoð Breta og Bandaríkja-
manna, sem ekki hafa skirrzt
við að misnota SÞ til fram-
dráttar lokaráðum simun,
hafa Hollendingar þjarmað
allmjög að lý-ðveldi Indónesa
á Java og Súmatra. I Indó-
Kína hefur Frökkum liins-
vegar orðið lítið ágengt gegn
Viet Nam Ij’ðveldinu.
BURMA hefur heimt sjálfstæði
sitt úr höndum Breta, sem
þó hefur tekizt að halda þar
efnahagslegum og hemaðar-
legum itökum. Aðferð Breta.
að gefa nýlendum sinum
frelsi í orði kveðnu en
tryggja sér síðan mikilvæg
réttindi með samningum við
hinar „sjálfstæðu" nýlendur,
hefur orðið stórum árangurs-
ríkari en tilraimir Frakka og
Hollendinga að koma á með
herveldi sömu nýlendustjórn
og ríkti fyrir styrjöldina.
Hafa ýmsir viljað reikna Bret
um þetta til göfugmennsku,
en þeir . atburðir, sem
nú eni að gerast á Malakka-
skaga sanna ótvírætt að þeim
hafa gengið klókindi til. Það
hefur sýnt sig, að Bretar
hika ekki við að beita þær
nýlenduþjóðir ofbeldi, sein
þeir þykjast geta kúgað án
alltof mikils tilkostnaðar í fé
og mannafla.
BRETUM er sérstakiega annt
um að halda Malakkaskagn
undirokuðum, því að hann er
nvthæsta dollaramjólkurkú
heimsveldisins. Þaðan kemur
mikill hluti af því náttúru-
gúmmíi og tini, sem notað er
í heiminum. Brezk og banda-
rísk auðfélög, t. d. Lever
Brothers og General Mötors
ráðgera framkvæmdir á Mal-
akkaskaga fyrir milljónir
dollara. Brezká Verkamanna-
flokksstjómin lætur ekkert
ógert til að vemda gróða-
möguleika auðfélaganna og
halda alþýðu Malakkaskag-
ans niðri í sámstu fátækt.
ÞJÓÐFRELSJSKRÖFUR íbúa
Malakkaskagans hafa verið
háværar, og brezka stjórnin
og heimi. Ættjarðarást sovét-
borgaranna er nátengd virð-
ingu fyrir öðrum þjóðum, um-
hyggju fyrir alþjóðamenningu.
Við vitum að heimurinn þarfn-
ast Sovétríkjanna, visinda okk-
ar og bóka. Söguþróunin hefur
sett okkur einu skrefi framar
og sú aðstaða kennir okkuc
ekki sjálfsánægju heldur. sjálfs-
traust. Við furðum okkur ekki
á meinfýsi, rógi og vopna-
glamri andstæðinganna, sá sem
á marga .vini á einnig marga
óvini. Við horfum öruggir fram
á erfiða en göfuga tíma.
En svo vikið sé aftur að dr.
Robert Montgomery vil ég ráð-
leggja honum að kynna sér í
frístundum ævisögu dr. Joseph
Göbbels.
hefur ekki treyst sér til að
hundsa þær með öllu. Brezka
nýlendumálaráðuneytið setti
því stjómskipunarlög fyrir
Malakkaskagann fyrir tæpu
ári. Þessi lög eru gott dæmi
um það, hve mikill hugur
fylgir máli hjá brezku Verka
mannaflokksráðhen-unum,
þegar þeir eru að lýsa ást
sinni á lýðræðinu. Allir fuli-
ti-úar á löggjafarsamkundu
Malakkaskagans eru nefni- v
lega skipaðir af hinum
brezka landstjóra, ekki einn
einasti þeirra er kosin af fólk
inu, sem þeir eiga að st jóma!
MYNDUN verkalýðsfélaga var
leyfð á Malakkaskaga fyrst
eftir styrjöldína, en um miðj
an júní, er ógnarstjóm Breta
á Malakkaskaga hófst fyrir
alvöru, vom Alþýðusamband
Malakkaskagans, Alþýðusam
bönd níu smáríkja og Al-
menna verkalýðsfélagið í
Trengganu bönnuð. Brezká
blaðið „New Statesman and
Nation“ fer þessum orðum
um framkomu brezkra stjórn
arvalda: „Við höfum ýtt uiid
ir stofnun verkalýðsfélaga á
Malakkaskaga en höfum nú
rekið okkur á, að þau ein og
önnur verkalýðsfélög eru gef
in fyrir að gera verkföll til
að krefjast bættra kjara, þeg .
ar þau gera það, og óeirðir
brjótast út, skjótum við þau
niður.“
ÓGNARSTJÓRN Breta á Má< -
akkaskaga er því bæði beinc
gegn þjóðfrelsishreyfingunni
og verkalýðshreyfingunni.
Sérhver sá, sem verður upp-
vís að því að ciga vopn, ei*
tafarlaust skotinn. Verka-
lýðs- og þjóðfrelsi'sleiðtogaz
af kínverskum ættum, en uni
helmingur af íbúum Malakka
skagans eru Kínverjar, eru
gerðir útlægir til Kína, þan
sem þeir eiga vísan bráðau
bana af liendi böðla Sjang
Kaisjéks. Meðan á þessu blóð
baði stendur öskra brezku
krataráðherrarnir - sig hása,
saka kommúnista, sem þeir
segja vera einn hundraðs-,
hluta af íbúum Malakkaskag
ans, um að hafa undirbúið
uppreisn og saka þá um að
fremja morð, sem venjulegir
ræningjaflokkar eru sekir
um. Listowel lávarður úr
Verkamannaflokknum hefur
þó sagt í umræðum í lávarða.
deildinni, að morðin séu ekki
pólitísk.
ÞAÐ SEM atburðirnir si
Malakkaskaga sýna, er aS
þeir menn, sem nú stjórna
brezka heimsveldinu ogj
skreyta sig með nafnii
brezkra verkamanna, erií
reiðubúnir að þverbrjóta all
ar lýðræðisreglur, varpa ölI-«
um mannréttindum fyriíj
borð og fyrirskipa dýrslegn
ustu ofbeldisaðgerðir geg'Cj
kúgaðri alþýðu til að þjónsi
hagsmunum brezk-bandaa
rísku auðhringanna, senS
hafa nýlendurnar að féþúfeja
M. T. 0. |