Þjóðviljinn - 10.12.1948, Blaðsíða 7

Föstudagur 10 desember 1948
ÞJ ÓÐVILJINN
„Þegar bandaríkjaflugmáð-
urinn varpaði kjarnorkusprengj
unni á Hiroshima í vor gerðist
atburður, sem valda mun mik-
iivægum þáttaskiptum í bernað-
arsögunni. Fram til þess hafði
hernaður verið tvíþættur, sókn-
arstríð og varnarstríð. Síðan
kjarnorkusprengjan kom til
sögunnar, er fyllsta ástæða til
að ætla, að annar þessara
þátta, varnarstriðið, muni
hverfa að mestu, eða með öllu.
Allt bendir til þess að eftirleiðis
verði ekki um neina vörn að
ræða í ófriði.
Gegn kjarnorkusprengjunni
verður engri vörn við komið og
það er vafasamt, að mennirnir
geti nokkurn tíma fundið upp
varnir, er stoði gegn þeim.
Þetta hafa vísindamennirnir,
sem gerðu þær fyrstir, játað, t.
d. Albert Einstein, og það er
hverjum leikmanni auðskijílð.
Orkan, sem þar er leyst úr læð-
ingi, er svo gífurleg, að öll
mannaverk eru sem fis fyrir
átökum hennar, hinar traust-
ustu víggirðingar fá ekki vsitt
henni neitt viðnám.
En það eru fleiri hernaðar-
nýjungar komnar til sögunnar
en kjarnorkusprengjan. Nú er
svo komið, að enginn staður á
jörðinni er lengur óhultur fyr-
ir árásum. Flugsprengjur Þjóð-
verja hafa vsrið fullkomnaðar,
og herfræðingar segja, að í ó-
friði muni eftirleiðis hægt að
senda flugsprengjur með hraðá
hljóðsins og með öruggri miðun,
milli hvaða staða á hnettinum
• sem er. Armorum vis (máttur
vopnanna) nær nú til allrar
jarðarinnar, vopnin taka hvert
á land sem vera skal.
Saga hinna síðustu ára hef-
ur sýnt það, að í ófriði er öllum
vopnum ibeitt til hins ítrasta,
og af staðreyndum þeim, sem
nú var getið, virðist mega ráða
nokkuð um það, hversu ófriður
myndi háður, ef sú vitfirring
skyldi grípa leiðtoga þjóðanna,
að þeir hæfu ófrið á ný. Öfrið-
arþjóðirnar myndu leggja allt
kapp á að demba sem fyrst
eins miklu af kjarnorkuspjrengj-
um og þeim vreri frekast unnt
Jrfir herstöðvar óvinanna, iðn-
aðarstöðvar þeirra og sam-
göngumiðstöðvar. Þær gætu
sent þessi skeyti heiman að frá
sér. Hvort skotstöðvar þeirra
verða nær óvinunum eða fjær
myndi litlu eða engu máli
skipta. Sprengju, sem fer með
hraða hljóðsins munar ekki um
vegalengdirnar hér á jörðinni.
Hrslitin myndu á því velta
hver skjótvirkari yrði, og myndi
þá eigi verða neiknað með mán-
uðum eða vikum, dögum eða
klukkustundum, heldur mínút-
um og jafnvel sekúndum. Sá
sem yrði fljótari til, hefði fleiri
skotstöðvar og ætti meiri birgð
ir af sprengjum myndi geta
eytt land hins á skammri stundu
°g þó sjálfur hljóta mikil
svöðusár og máske banvæn, ef
óvinunum hefur gefizt stundar
tími til þess að beita líka vopn-
um sínum. Stríðið yrði skamm-
vinnt, en mannskæðara og
hryllilegra en nokkrar þær
hörmungar aðrár, sem gerzt
Ólafur Lárusson, prófessor:
HERVERND
hafa í harmsögu mannkyns-
ins fram til þessa.
Að sjálfsögðu myndi hver ó-
friðarþjóð reyna til þess fyrst
og fremst að eyðileggja her-
stöðvar óvinanna. Þangað
myndi fyrstu skeytunum verða
beint, og hversu rammbyggi-
lega sem um þær væri búið
myndu allar þær varnir reyn-
ast gagnslausar- Fáeinar
sprengjur myndu nægja til að
afmá þær með öllu og tortíma
öllum lífverum, sem í þeim
væru. Herstöðvarnar eru ekki
lengur varnarstöðvar, Héðan í
frá verða þær aðeins árásar-
stöðvar.
Sennilega líður ekki á löngu
þar ti'l stórveldin ráða öll yfir
kjarnorkusprengjum og þjóð,
mikilvirkari komi í þeirra stað.
Það þýðir ekki að loka aug-
unum fyrir þessum staðreynd-
um, þótt óhugnanlegar séu, og
þær hljóta að hafa mikil áhrif
á sambúð þjóðanna hér á jörðu
eftirLeiðis.
Þegar stórveldi býður smá-
þjóð hervernd sína, þá er eðli-
legt, að spurt sé: „Hvaða vernd
getið þér veitt?“ Eins og nú er
komið verður þeirri spurningu
eigi svarað hreinskilnislega
á annan veg en þann, að í
rauninni geti það enga vernd
veitt, ef til alvörunnar kemur.
Hversu öflugt herlið og hversu
mikinn vígbúnað annan, sem
það hefði, myndi það þó ekki
geta varnað því, að kjarnorku-
sprengjum yrði skotið eða varp
í styrjöldinni ? Myndi henni
þykja mikið til verndarinnar
koma?
Það hafa þráfaldlega komið
fram raddir um það, að vér Is-
lendingar værum svo vanmátt-
ugir, að vér yrðum að halla oss
að einhverju stórveldi og leita
verndar þess. Vér gætum eigi
varið oss sjálfir í ófriði. Það
er satt, að vér getum eigi var-
ið land vort, en nú er svo kom-
ið, að engin önnur þjóð er þess
megnug að verja land sitt. Eng
in þjóð getur komið í veg fyrir
það, að flugsprengjum sé skot-
ið á land Iiennar"Eða að óvina-
flugvélar fljúgi yfir það og
varpi niður sprengjum. Eg Las
í dag í blaði grein úr enska
blaðinu Observer, og er þar
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHimmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiill
1. desember 1945, skömmu eftir að borizt höfðu
; fyrstu kröfur Bandaríkjanna um herstöðvar hér á landi,
■ bihtist í Stúdentablaðinu grein eftir þáverandi rektor
; Háskólans, dr. phil. Ólaf Láfusson, prófessor. í grein
i þessari var rakið haldleysi herverndar með sígildum
; rökum og sýnt fram á að hlutleysi er nú eina von
; smáþjóðanna. Þar sem grein þessi á enn jafn mikið
; erindi til þjóðarinnar og fyrir þremur árum, hefur
■ Þjóðviljinn leyft sér að endurprenta hana eftir Stúd-
i entablaðinu.
(TiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiMiiiiiiiimiiiiiiiiiimiiiiiimiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiMiiiiiiiiiiMiiiiiiiii
sem ræður yfir því vopni, get-
ur á skammri stundu útrýmt
Livaða þjóð sem er, ef lienni að-
eins gefst ráðrúm til þess.
Þetta er sverðið, sem liangir nú
yfir höfuðsvörðum allra manna
liér á jörð. Þannig varð „frels-
ið frá ótta“ (freedom form
fear), sem mannkyninu var gef
ið fyrirheit um ekki alls fyrir
Löngu.
Þessi ógn vofir yfir öllum
þjóðum. Þær eru allar jafningj
ar í hættunni, svo ótrúlegt sem
það hefði virzt fyrir fáum mán
uðum. Þær eru allar jafn varn-
arlaus. Hin smæsta kotþjóð og
hin stærsta stórþjóð eiga það
jafnt yfir höfði sér, að þeim
verði útrýmt með skjótu
bragði. Aflsmunarins gætir nú
aðeins í mættinum til að eyði-
leggja aðra.
Þannig standa sakir nú, en
allir vita, hvílíkur hraði er í
þróun tækninnar nú um stund-
ir. Hin mikilvirkustu morðtól
geta verið orðin úrelt, þegar
minnst vonum varir, ekki svo,
að vamir fáist gegn þeim, held-
ur á hinn veginn, að önnur enn
að á hið verndaða l'and, og það
myndi eigi kunna nein ráð til
þess að eyða eyðileggingar-
mætti þessara vítisvéla, eða
draga úr honum. Herverndin
myndi reynast hinni vemduðu
þjóð harla fánýt.
En hún væri verri en fánýt,
verri en engin. Verndarfþjóðin
myndi hafa herstöðvar á hinu
verndaða landi. Ef hún lenti í
ófriði yrði landið ófriðarsvæði
og herstöðvar verndaranna
skotmark óvinanna. Hin vemd-
aða þjóð yrði að taka afleið-
ingum þess, og þær gætu orðið
henni harla þungbærar. Hugs-
um oss, að erlent ríki hefði her-
stöðvar, t. d. í Fossvogi, og að
ríki þetta lenti í ófriði. Ein líti’l
kjaraorkusprengja, 1—2 kg„
eins og þær, er varpað var á
Japan, sem beint væri að þess-
ari herstöð, myndi Leggja hvert
einasta hús í Reykjavík og
Hafnarfirði í rústir og drepa
allar lifandi vemr, sem þar
væru staddar. Hvað yrði um
íslenzku þjóðina eftir slíkt á-
fa.ll, jafnvel þótt hún yrði eigi
fyrir neinum öðnim ófamaði
haft eftir sérfróðum vísinda-
manni, að 10 kjamorkusprengj
ur myndu sálga öllum íbúum
New York-borgar, og hvað
mörgum sprengjum tókst flug-
mönnum Bandamanna að varpa
á þýzku borgirnar í einni löft-
árás ? Hvað varnarleysið snert-
ir er 'oss nú orðið ekki vandara
um en öðrum. Veikleiki vor er
nú í því fólginn, að vér erum
þess eigi megnugir að eyða
lönd annarra. Við þann
veikleika sættum vér oss fús-
lega, því að vér höfum enga
löngun ti'l að gera öðrum þjóð-
um mein. Eg hef hér að fram-
an bent á það, að hverju haldi
erlend hervemd myndi koma
oss. Þeir menn, sem prédika
um gagnsemi hennar fyrir oss,
fara með staðleysu stafi. Vernd
in yrði oss gagnlaus, en slíkt
samband við ófriðarþjóð myndi
óhjákvæmilega gera oss að ó-
friðarþjóð og draga yfir oss
allt það böl sem því er sam-
fara.
Eg veit vel hverju þeir, sem
fylgja því, að vér leitum undir
vemdarvæng einhyers stórveld
is, muni svara þessu. Þeir munu
segja, að oss sé nauðugur sinn
kostur. Ef vér eigi tryggjum
oss þessa vernd sjálíir, þá
muni eitthvert annað herveldi
taka land vort á sitt vald, hvað
sem vér segjum, og oss sé
betra að ráða því máli til lykta
með vinsamlegu samkomulagi
við þjóð, er oss sé g.eðfelld, en
að vera hernumin gegn vilja
vorum.
Vér geíum eigi várnað því að
íand vort verði hernmnið, ef
eitthvei't herveldi telur sér þess
þörf. En það e.r ekki víst, að
vcr séum nokkru bættari þótt
vér sjálfir felum öðrum að
vernda oss. Eitthvert annað
ríki getur orðið verndarríkinu
yfirsterkara og hrifsað land
vort úr höndum þsss.
Margir munu telja það óhjá-
kvæmilegt, að erlent herlið
tæki sér bækistöðvar hér á
landi, ef ófriður skyldi koma
upp, þar sem yfirráðin yfir •
siglingaleiðunum um Atlanz-
hafið skiptu máli. Hin síðari ár
hefur mikið verið gert úr hern-
aðarþýðingu þeirri, sem Island
hefði, vegna legu sinnar í
miðju Atlanzhafinu, og Banda-
menn hafa gefið þáð fyllilega í
skyn, að sér hafi verið mikill
styrkur að því, að háfa her-
stöðvar hér á landi, og skal ég
ekki rengja það. Það var þó
eigi fyrr en í síðustu heims-
styrjöld að menn uppgötvuðu
þetta, og hernaðarþýðing lands
vors á sér því eigi langan ald-
ur og svo má fara, ao hún vari
eigi lengi. Það er hugsanlegt,
að bardagaaðferðir og styrjald-
arrekstur taki þeim breyting-
um, að hei'stöðvar hér á landi
skipti litlu eða engu máli, jafn-
vel í baráttu um Atlanzhafið.
Vér skulum vona, að svo fari,
og það er ýmislegt, sem bendir
til þess. Flugþol flugvélanna
eykst svo að segja msð hverj-
um degi og að sama skapi
minnkar þörfin fyrir viðkomu-
staði. Hin nýju langdrægu og
aflmiklu skottól hafa gert all-
ar vegalengdir hér á jörðu þýð-
ingarlausar. Og enn má benda
á eitt atriði. Hsimsstyrjöldin
fyrri stóð í full 4 ár, hin síðari
í nálega 6 ár. Allan þennan
tíma þurftu Bandamenn að
halda uppi stórkostlegum flutn
ingum yfir Atlanzhafið, flytja
milljónaheri og ógrynni af alls
konar varningi yfir hafið milli
heimsálfanna. Þessar siglingar
þeirra urðu greiðari og örugg-
ari vegna þess, að þeir höfðu
bækistöðvar hér á landi. Ef
heimsstyrjöld brýzt út á ný,
eru fullar ástæður til að ætla,
að flugningaþörfin yfir hafið
sjóleiðis verði mikið minni.
Flugvélar myndu að nokkru
leyti koma í stað skipa. Stríðið
myndi verða mjög skammvinnt.
Siguiwegararnir myndu eigi
þurfa á miklum liðstyrk að
halda til þess að hernema lönd
hinna sigmðu þjóða, eftir að
búið væri að eyða þau að
mestu. Það þyrfti ekki að
flytja neina milljónaheri yfir
hafið og þvi síður að halda ár-
um saman uppi stórkostlegum
Framhald á 11. síðu-