Þjóðviljinn - 04.01.1949, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 4. janúar 1949.
ÞJÓÐVILJINN
Verðlauna-
samkeppni
Framhald af 8. síðu.
veitt, 2000 kr., 1000 kr. og 500
kr.
Landssamband iðnaðarmanna
sér um keppnina á Islandi, og
í dómnefnd hafa verið skipaðir:
Guðmundur H. Guðmundsson,
húsgagnasmíðameistari, Þorleif
ur Gunnarsson, bókbandsmeist-
ari og Sveinbjörn Gíslason, múr
arameistari.
Þær ritgerðir, sem verðlaun
fá í hverju landi, verða teknar
með í samnorrænu keppnina, og
verða þar veitt tvenn verðlaun
sem varar til ísl. kr. 3000,00 og
1000,00 kr.
Stjórn Norræna iðnsambands
ins skipar norrænu dómnefnd
ina. Ef dómnefnd telur enga
móttekna ritgerð hæfa til 1. eða
2. verðlauna, má hún skipta
verðlaununum öðruvísi en að
ofan getur, og er úrskurður
hennar bindandi. Iðnsamböndin
eiga hinar verðlaunuðu ritgerð-
ir og áskilja sér rétt til að
kaupa ritgerðir, sem ekki fá
verðlaun, fyrir venjuleg ritlaun.
Ritgerðimar ber að senda vél-
ritaðar í lokuðu umslagi, með
ákveðnu merki, og nafn höfund-
ar í öðru lokuðu umslagi,
merktu eins, til Landssambands
iðnarmanna, Kirkjuhvoli, Rvík,
fyrir 1. april 1949.
Menntamenn mótmæla þátttöku Is
lands í hernaðarbandalagi
Framhald af 1. síðu.
anrikismálum ætti Island eðli-
lega samstöðu með vestrænum
þjóðum og þó einkum Norður-
landaþjóðum, en erlendan her i
landinu gsti Islendingar ekki
þolað. Það séu mörkin sem
aldrei megi yfir stíga.
Gylfi Þo Gíslason:
Næstur talaði Gylfi Þ. Gísla-
son, og fór ræða hans mjög í
sömu átt og framsöguræða
Pálma. Taldi hann að Islend-
ingar yrðu að gera sér það
ljóst að þátttaka í hernaðar-
bandalagi þýddi að verið væri
að kalla á herstöðvar og biðja
um erlendan her til langdvalar
í landinu. Þátttaka Islands í
Atlanzhafsbandalaginu þýddi
að gengið væri móti öllum yfir
lýsingum íslenzkra stjórnar-
valda til þessa og gegn vilja
þjóðarinnar í þvi máli hvort
leyfa skyldi erlendar herstöðv-
ar á íslandi. Mótmælti hann
harðlega þeirri kenningu vissra
istar eða fífl, og vildi í hvorug-
um flokknum telja sig. Lýsti
hann því yfir að hann væri og
yrði andstæðingur þátttöku Is-
lands í Atlanzhafsbandalaginu
og teldi sérstaklega að nauð-
syn bæri til ýtrlegra umræðna
um málið.
Sigurbjörn Ein-
arsson:
Séra Sigurbjöm Eínarsson
dósent flutti stutta, snjalla
ræðu, sýndi fram á tvöfeldni og
áróður þeirra stjórnmálaleiðt-
toga sem á undanförnum árum
hafa hvað eftir annað gefið
hátíðlegar yfirlýsingar um virð
ingu fyrir hlutleysi Islands og
andúð gegn erlendum herstöðv-
um á íslandi, en hefðu nú al-
veg snúið við blaðinu og teldu
hlutleysið tómt hugtak og einsk
isnýtt og sjálfsagt að kalla yf-
ir þjóðina erlendan her og er-
Iendar herstöðvar.
Pálmi og Gylfi höfðu alltaf
blaða að allir sem væru með j >' öðru orðinu sungið „vestrænu
íslenzkum málstað í þessu máli j lýðræðisríkjunum' hið fegursta
væru annað tveggja kommún-1 ic>f- Sigurbjöm minnti fundar-
menn góðlátlega á að ísland
lagt til jafns
= við Portúgal, en lýðræðisfyrir-
3 j mynd þess ríkis mundi vafa-
E söm, annað ríki í Atlanzhafs-
5 bandalaginu ætti að vera Hol-
= j land og kynnu Inónesar að hafa
E eitthvað að segja um lýðræðis-
E ást hollenzku stjórnarvaldanna.
= i Varaði hann við oftrú á ein-
{EttlllllllllllllllllllMIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIilllllllllIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIillllllIIIIII , ^ , .
— s heföi her venð
| Auglýsing
| Nr. 45/1948
1 frá Skömmtunarstjóra.
Samkvæmt heimild í 15. gr. reglugerðar frá 23.
sept. 1947 um vöruskömmtun, takmörkun á sölu,
dreifingu og afhendingu vara, er hér lagt fyrir alla
þá, er hafa undir höndum skömmtunarvörur kl. 6
e. h. föstudaginn 31. desember þ. á. að framkvæma
birgðakönnun á þessum vörum öllum, svo og gild-
‘andi skömmtunarreitum. Undanþegnar þessu eru þó
heimilisbirgðir einstaklinga, sem ekki eru ætlaðar
til sölu eða notkunar í atvinnuskyni. Birgðakönnun-
in skal fara fram áður en viðskipti hefjast 3. janú-
ar n. k. og skal tilfæra verð og magn varanna,
svo og magn skömmtunarreita, allt greinilega súnd-
urliðað eins og segir til á hinum þar til gerðu eyðu-
blöðuin, sem send liafa verið út,
Ef einhverjir eru, sem enn ekki hafa móttekið
eyðublöð eru þeir beðnir að athuga, þegai þeir fram-
kvæma birgðatalningu, að vefnaðarvörur og fatnað-
ur eru sundurliðaðar miklum mun nákvæmar en
verið ’hefur við birgðatalningar áður.
Bii'gðaskýrslunum skal skila greinilegá útfylltum
og undirrituðum til bæjarstjóra eða oddvita (í
Reykjavík Skömmtunarskrifstofu ríkisins) eigi síð-
ar en fimmtudaginn 6. janúar n. k.
Jafnframt er lagt fyrir bæjarstjóra og oddvita
að senda í símskeyti eigi síðar en laugardaginn 8.
janúar n. k. til Skömmtunarskrifstofu ríkisins í
Reykjavík skýrslu um heildarbirgðir af skömmtun-
arvörum í hverju umdæmi, sundurliðað þannig að
fram komi aðeins samtölur vörubirgða í hverjum
aðalflokki. Matvörur, hreinlætisvörur, vefnaðarvör-
ur og fatnaður, búsáhöld, skófatnaður. Sjálfar
birgðaskýrslurnar eiga þeir svo að senda hingað í
ábyrgðarpósti með fyrstu póstferð.
stök ríki sem fyrirmyndir, í
orustu alþjóðamálanna væri
leikið ýmsum skjöldum og vana
séð hver upp kæmi.
í alþjóðamálum sem væri beinn
undirbúningur þess að láta
þjóðina krefjast verndar, hvað
sem það kostaði, hversu dýrt
sem það yrði frelsi hennar og
sjálfstæði. Taldi ræðumaður
það fjarstæðu að Atlanzhafs-
bandalag og styrjöld gætu orð-
ið lýðræði í einstökum löndum
og heiminum yfirleitt til efling-
ar, þvert á móti væru mikil lik-
indi til þess að uppskipting
heimsins í tvö andstæð hernað-
arbandalög og hugsanleg heims
styrjöld yrði til þess að þrengja
mjög kosti lýðræðis hvarvetna,
ef ekki tortíma þvi um langt
skeið.
Matthías Jónas-
son:
Dr. Matthías Jónasson taldi
þátttöku íslands í hemaðar-
bandalagi mesta glapræði. Ver-
ið gæti að neitun Islands yrði
ekki þung á metunum nú til
að breyta rás viðburðanna, en
hún myndi því þungvægari sem
lengra liði. Islendingar mættu
ekki afsala sér rétti sínum til
sjálfstæðis, og binda með þvi
niðjunum þyngsta bagga. For-
feðurnir sem háðu sjálfstæðis-
baráttuna, kynslóðirnar sem eft
ir okkur koma krefjast þess af
okkur að við eigum drengskap
og þor til að segja nei við boð-
inu um þátttöku í herna^iar-
bandalagi.
Ingi R: Helgason:
giir
Þá kom eini ræðumaðurinn,
sem ekki var eindreginn and-
= ! stæðingur herstöðva á íslandi, !
E Sigurður Ólason hæstaréttár-
= málaflutningsmaður, (sá sem
Ingi R. Ifelgason lýsti af-
stöðu háskóiastúdenta til her-
stöðvamálsins, þeir hefðu vcrið
og væru eindregið móti her-
Etöðvum og erlendum lier á Is-
andi. Vitnaði Ingi í fyrri yfir-
ysingar stjórnmálaleiðtoga
eins og Ólafs Thors óg Stefáns
Jóhanns um hlutleysið og sýndi
jhvomig þær stönguðust við nú-
‘verandi afstöðu þeirra, sem ein-
Guðmimdur Thor-
oddsen:
Guðmundur Thoroddsen pró-
fessor fagnaði því hve einhuga
mótmæli hefðu komið fram á
fundinum gegn þátttöku Is-
lands í hernaðarbandalagi. Eink
um þætti sér vænt um afstöðu
Gylfa Þ. Gísiasonar, því ekki.
hefði annað verið sýnna af
skrifum Alþýðublaðsins og ára-
mótaræðu Stefáns Jóhanns
Stefánssonar en að Alþýðu-
flokkurinn stæði aliur að bar-
áttunni með hernaðarbandalagi.
Gylfi hefði lagt áherzlu á nauð-
syn almennra umræðna um
máiið. En hvar ættu þær að
fara fram. Varla fengist inni £
Alþýðublaðinu eða neinum öðr-
um blöðum í Reykjavík nema
Þjóðviijanum greinar sem túlk-
uðu andstöðu gegn þátttöku Is-
lands í Atlanzhafsbandalagi.
Guðmundur kvaðst óttast
mest að innganga Islands í hern.
aðarbandalag yrði ráðin án þess
að nokkur utan Alþingis yrði
að spurður, ef til viil enginn
utan ríkisstjómarinnar. Vegna
þeirrar brýnu nauðsynjar á að
þjóðin fengi vitneskju um mál-
ið flytti hann tillögu um að
teknar yrðu upp í ríkisútvarp-
nu uipræðm ' úTn þátttöku ls-
lands í hernaðarbandalagi, og
hefði gefizt tii þess ærið tilefni
í ræðu forsætisráðherra á gaml-
ársdag, það þyrfti ekki að taka
fram í tillögunni að ræða for-
sætisráðherrans hefði verið
bandarískur áróður!
Björn Sigurðsson:
Björn Sigurðsson læknir
mtrmti á að mikill hluti mann-
kynsins vonar hð friður haldist,
og engan veginn sé víst: að styrj
öid brjótist út í nátnni fram-
tíð. Hættan sem vofði ýfir ís-
lenzku þjóðinni og menningu.
af áratuga setu fjölmenns er-
lends herliðs væri meiri en svo,
ð hægt væri að kalla á hana
ð óþörfu. Kæmi til stríðs, hlyti
erseta og hervirki á Islandi að
tórauká hættuna fyrir Islend-
nga. Hitt væri þó ekki síður
ðgætandi að með þátttöku í
Reykjavík, 31. des. 1948.
Skömmtunarstjóri
iiiiiiiiimiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
forðum vildi breyta nafni Isl. [ göngU væri til að afsaka þátt- hernaðarbandalagi gætu íslend-
í T-úlej, þó var hann ekki inoð töku ísiancls í hernaðarbanda- ingar fyrirgert rétti sínum til
hernaðarbandalagi, en honum i]ag. En þjóain hefði ekki breytt|að vera óháð og sjálfstæð þjóð
hafði ekki unnizt tóm til c«.ð skoðun á gildi hlutleysisins stríði loknu. Björn minntist
gera þetta upp við sig! Samt Qg vær] ancivig erlendum hcr- í á þann mögulcika að valdastétt
í hern-
Islending
meira
ræðustólnum.
reyndi hann að andmæla ýmsu istöðvum og herl5ði- Ingi behti
sem fyrri ræðumenn sögðu. Sið- á ag sm þátttakendur j h
ast sagðist hann hafa ætlað að I
svara Sigurbirni Emar.isyni, cn |um sennijega gert að skyldu að
sá myndi farinn af iundi. Sig- hera ginn iliuta kostnaðar við
urbjörn kallaoi þá fi am í oR þau Jiervirki sem hér yrðu gerð,
kvaðst heyra mál hans. En þá lhernaðarútgjöld næmu nú um
bar svo við að hæstaré^uarmála þriðjungi f járlagaútgjalda hjá
flutningsmaðurinn hafði ekki ýmsum þjóðum_ Eitt skiiyrði
segja og fói niðui úr ,þegg að jafn famenn þjóð og Is-
lendingar gæti lifað sem sjálf-
stæð menningarþjóð væri ein
mitt að hún þyrfti- ekki að verja
verulegum hluta tekna sinna í
Jónas Haralz hagfræðingur 'hernað. Lagði ræðumaður á-
talaði næstur. Deildi hann á herzlu á að hlutleysisstefnan
áróðursmyndir vesturs og aust- drægi úr hernaðarlegu gildi ís-
urs sem hann taldi að væru lands og bægði því frá tortim-
hættulega einfaldar, litbrigða- ingarhættu í stríði, en hervæðing
lausar og rangar. Hér væri bú- arstefnan yki stórkostlega hern
ið að berja inn í mikinn hluta aðarlegt gildi landsins og byði
þjóðarinnar mynd áf ástandinu hættum heim.
Jónas Haralz:
i: innanlands hyggðust treysta
völd sín með því að fá erlend-
an her inn í landið. En hættu-
legur leikur gæti það reynzt.
Enginn hefði fyrir áratug get-
að gert sér í hugarlund hvern-
ig heimurinn liti út í dag. Ekki
væri frekar hægt að sjá næstu
tíu ár fram í tímann, enginn.
vissi hvað upp sneri að 10—20
árum liðnum. Á slíkum timum
væri mest um vert fyrir Islend-
inga að afsala ekkf forráðum
þeim og rétti sem náðst hafa
í hendur neinum erlendum að«
ila.
Björn Þorsteins-
son:
Bjöm Þorsteinsson sagnfræð
Framhald á 5. siðu.