Þjóðviljinn - 28.06.1949, Blaðsíða 5

ÞriejBfagur. 28. Júní 1949
ÞJó®vrLjmN
Hver’iu leyna landráSablöSin þjóSina?
I.
Unilever hefur einokuh á allri flýsis- og freð-
fisksölu Islendinga í Bretlandi
Þessi vofdugi auðhringur kemur með ein-
okun sinni í veg fyrir frjáisa verðmyndun
og neytir aðstöðu sinnar til að lœkka af-
urðaverð íslendinga og eyðileggur efna-
hagsgrundvöll þfóðarinnar
Þjóð vor hefur undanfarið
upplifað hvernig helztu valda-
'jmenn hennar hafa bundizt er-
lehdum valdamönnum í sam-
eæri gegn pólitísku sjálfstæði
voru, og gert með Atlanzhafs-
ibandalagihu hættulegustu ráð-
stafanir gegn yfirráðum fslend-
inga yfir íslandi og gegn ör-
yggi og tilveru þjóðarinnar, ef
til styrjaldah skyldi koma.
Nú er það ennfremur daglega
að koma betur í Ijós að vald-
hafar Marshall-landanna eru
að gera ráðstafanir, sem geta
riðið efnahag íslands að fullu
með því að eyðileggja grund-
völl atvinnulífs vors, fisksöl-
una. Núverandi valdhafar fs
iands eru samsekir um þessar
ráðstafanir, vita af þeim, gera
ekkert til að afstýra þeim, held-
ur þvert á móti beinlínis hjálpa
til við þessar fjandsamlegu að-
gerðir gegn efnahag íslands
og reyna eftir föngum að dylja
þjóðina þess, hvað í vændum
sé, svo hún geri engar ráð-
stafanir, sem hindrað gætu
efnahagslegt hrun íslands. Til-
gangur hinna erlen'du yfir-
drottnara gagnvart íslandi er
hinsvegar auðsær; þeir vildu
helzt að hér væri annaðhvort
eyðisker, sem þeir gætu notað
sem herstöð án þess að burðast
með hina „óþægu“ ísl. þjóð,
— eða að hér væri efnahags-
lega eyðilögð, undirokuð þjóð,
sem ekki treysti sér til að veita
ágangi erlends auðvalds neitt
viðnám. Og hlutverk núverandi
valdhafa er auðsjáanlega að
stuðla að því að hið síðara
rætist. Iilutverk blaða þeirra
er nú sem fyrr að dylja fyrir
þjóðinni, liver hætta vofir yfir,
svo þjóð vor verði varnarlaus
hýenum auðhringanna að bráð.
Aðferð þeirra er hin sama og
fasistanna: æpa sleitulaust um
„kommúnismann", meðan auð-
valdið er að ná þeim tökum
á landi og þjóð að geta fórnað
hvortveggju fyrir sig í kreppu
og stríði.
Eg hef reynt í ræðu og riti
að vara við því, sem fram-
undan er, ef verða mætti að
þjóðin áttaði sig á því í tíma.
Stjórnarblöðin hafa nú síðustu
vikumar reynt að kæfa hverja
siíka rödd og nú síðustu vik-
urnar i því heimsuleg-
asta þvaðri, sem ég lengi
ibef séð á siðum þessara blaða.
ÍJg mun nú i fáeinum greinum
reyna að skýra gleggra en áður
þær hættur, sem steðja nú að
íslandi efnahagslega og úrræði
þau, sem helzt er völ á.
Emn voldugasti ein-
okunarhringur heims
ins heldur helztu út-
flutningsafurðum ís-
lendinga í helgreip-
um sínum.
OBorgarablöðin reyna. að telja
lllllllllllLMIlllllEIlIIIIIlilllllllllin
tekizt að koma síldarlýsinu upp
yfir 100 sterlingspund með
viðskiptunum austur á bóginn,
tókst hringnum loks ai loka
þeim leiðum fyrir' Islendingum
1948 með aðstoð íslenzku ríkis-
stjórnarinnar. Og þá var byrj-
að að setja skrúfurnar á.
Unilever-hringurinn er einn
af sex voldugustu hringum
heimsins. Vald hans er mest
í brezka heimsveldinu, en nær
þó langt út fyrir það. Unilever
ræður yfir tveim milljónum
iimitimimimiiuiimiimiiiii
Effir
| Einar Olgeirsson |
Tmiimmiiimiiimmiimmiiiiiimiiiimmmmmmmmmmmmmmmm
smál. af þeim sex millj. smá-
lésta af þeim feitivörum, sem
koma inn í heimsverzlunina.
Tveir þriðju af allri sápu, sem
notuð er i öllu f vezka heims-
veldinu, er úr verksmiðjum
Unilever. Þrír fjórðu hlutar af
öllu smjörlíki, sem etið er í
Evrópu, er úr verksmiðjum
hringsins. (Síldarlýsið er bæði
notað í sápur og smjörlíki.)
Unilever-hringurinn á meginið
af öllum lýsisherzlustöðvum
Bretaveldis, stöðvunum.þar sem
feitin, — hvort sem hún er úr
hval, síld eða jurtaefnum —
er hreinsuð og hert, svo sápu-
og smjörlíkisverksmiðjurnar
geti notað hana. Unilaver átti
Schicht-hringinn, sem átti lýsis
Bretland hefur sem kunnugt1 herzluverksmiðjur Þýzkalands,
Póllands og Tékkóslóvakiu fyrir
stríð.
íslenzku þjóðinni trú um að í
viðskiptum vorum við Vestur-
Evrópu-þjóðirnar njótum vér
verzlunarfrelsis og fáum sann-
virði fyrir afurðír okkar, eftir
því sem „hinn frjálsi markað-
ur“ leyfi á hverjum tíma.
Þetta er ósatt. Þvert á móti
er ástandið þannig að vér erum
í viðskiptum við aðalviðskipta-
land vort, Bretland, ofurseldir
einokun eins harðvítugasta ok-
urhrings heimsins, hvað aðal-
útíílutningsvörurnar snertir.
Skal nú. tekið sem dæmi síld-
arlýsið og hraðfrysti fiskurinn.
Unilever og síldar-
lýsið.
er, lagt á það hina ríkustu á-
herzlu að' fá allt síldarlýsi
íslendinga. Hinn raunverulegi
kaupandi alls þessa síldarlýsis
er hringurinn Unilever. Þessi
hringur réð veroinu á síldar-
lýsinu, fyrir stríð og hélt því
þá niðri í 100—440 krónum
fyrir smálestina. í skjóli her-
námsins skammtaði þessi hring
ur okkur um 1000 kr. fyrir
smálestina (38£) allt stríðið,
þó það kæmi í ljós, strax og
stríðinu lauk að sannvirðið
væri þá 2—3000 kr. smálestin.
Strax og nýsköpunarstjórnin
eftir stríð hóf samninga um
síldarlýsi við Rússa og Tékka,
greip hringurinn til sinna sér-
stöku kúgunarráðstafana til
þess að reyna að hindra slíka
samninga framvegis áf Islands
hálfu, svo sem skýrt skal verða
frá siðar.
Eftir að Isiendingum .hafðj
Unilever-hringurinn eignaðist
1931 lýsisherzluverksmiðjur
Noregs, með þvi að ná meiri-
hluta í hlutafélögunum „Lille-
borg fabriker A.S.“ og „De-
No-Fa (de nordiske Fabriker)
A.S.“ Þarmeð læsti hringur-
inn helgreipum sínum um sápu-
og smjörlikisframleiðslu Norð-
manna og varð þetta orsök
mikillar stjórnmálabaráttu í
Noregi á þeim árum.
Unilever-hringurinn hefur nú
náð tökum á hvalveiðiflota
Norðmanna, en ef einhver af
þeim þjóðum, sem hringurinn
arðrænir sýnir óþægð, þá notar
hann einhverja aðra af þjóðum
þeim, sem hann arðrænir til
að undirbjóða hinn óþæga.
Þannig deilir Unilever og drotth
ar í trausti þes.s að bínir arð-
rændu sjái ekki aðferðir hans.
1948 voru Norðmenn óþægir
við hringinn. Norska stjórnin
vildi halda hvallýsinu í 110
steriingspunda verði, en það
samsvarar 105 sterlingspundum
fyrir síldarlýsi. Þá notaði Uni-
lever-hringurinn íslenzku ríkis-
stjórnina til þess að brjóta
mótspyrnu Norðmanna gegn
einokuninni á bak aftur. Is-
lenzka ríkisstjórnin hafði samn-
inga við Breta um sama verð
fyrir lýsi og Norðmenn. Til þess
að þóknast hringnum féll nú
íslenzka ríkisstjórnin frá þessu
samningsákvæði og samdi um
97 sterlingspunda verð fyrir
lýsið. Þannig vóg íslenzka ríkis-
stjórnin aftan að Norðmönnum
í baráttu þeirra við hringinn
í stað þess að standa við hlið
þeirra.
Unilever-hringurinn með-
höndlar slika þræla sína eins
og, þeir eiga skilið. Nú — 1949
— hefur hann lækkað síldar-
lýsið niður i 90 sterlingspund
og segir að íslendingar megi
þakka fyrir að- fá það verð,
bráðum skuli það lækka meira.
Og Morgunblaðið endurtekur
„rökin“ eins og auðmjúkur
faktor danskrar einokunar end-
urtók blekkinar herra síns
forðum daga gagnvart íslenzk-
um almenningi.
Samtimis hindrar svo Unilev-
er, með baktjaldamakki sínu
við ríkisstjórn íslands, að ríkið
komi upp lýsisherzluverksmiðju
er sé óháð Unilever og geri
Islendingum fært að selja feit-
ina herta hvert sem er, án þess
að spyrja hringinn.
Unilever-hringurinn hefur
nú samskonar tök á framleiðslu
olíu úr jurtaefnum og ég hef
lýst hér að hann hefur á hval-
og síldarlýsi. En þessi tök
hringsins hafa bilað í nokkrum
löndum við það að alþýðan
hefur náð völdum þar, og þjóð-
nýtt verksmiðjur þær, er hring-
urinn eða angar af honum áttu
fyrir stríð. Skal ég í næstu
grein skýra hvaða afstaða hef-
ur þarmeð skapazt okkur Is-
lendingum, til þess að geta
staðið gegn arðráni hringsins,
en það arðrán mun á þessum
og næstu árum koma fram í
því að hann heimtar verðlækk-
un á hráefni voru, síldarlýsinu,
og hótar að kaupa það ekki að
öðrum kosti.
Nú skal hinsvegar minnst á
afskipti Unilever-hringsins af
hraðfrysta fiskinum í Bret-
landi.
Unilever og freð-
fiskwjpl;
Utflutningur á freðfiski a
vegum Sölumiðstöðvar lirað
frystihúsanna varð s.l. ár sam-
kvæmt'skýrslu þeirra. rúm 24
þúsund smáiestir (verðmæti ca.
75 milij. kr.). Rúmur þriðjung-
ur magnsins fór til Bretlands.
Á skýrslunni eru tveir kaup-
endur taldir: M.O.F. það er
matvælaráðuneytið með 5.391
tonn og Bemast með 3.320 tonn.
Matvælaráðuneytið annást að-
eins innkaupin á sínum hluta-,
dreifinguna í Bretlandi annast
Bemast.
Bemast annast því alla sölu
Framhald á 6. síðu.

Tjarnarbió:
NICHOLAS NICKLEBY
Margir þekkja söguna af
Nickolás Nickleby. Hún kom út
á islenzku fyrir nokkrum árum.
Sagan segir frá því, livernig
aðalsöguhetjan Nikulás verður
ásamt systur sinni og móður
háður forríkum frænda, sem er
slæmur maður.
Hún lýsir raunum þeim. sera
Nikulás verður að ganga í gegn
um , áður en honum tekst að
losa sig og sína undan valdi
hins slæma frænda.
Sagan gefur manni sanna.
mynd af ástandinu í uppeldis-
málunum í Englandi á fyrri
hluta 19. aldar.
Þessi mynd er mjög áþekk
myndinni af Oliver Twist. þótt
hún sé ekki eins áhrifamikil og
Oliver, enda sagan langtum viða
minni. Sagan er um rika menn
og fátæka, horaða menn og
feita, góða menn og vonda.
Eitt er það, sem situr í
manni, þegar maður er kominni
út af brezkri Dickensmynd af
þessu tági: Einn eða tveir
strákar hafa bjargazt úr hin-
um manndrepandi munaðarleys-
ingjaskóla en hinir — hvað varð
af þeim ?
Myndin er vel leikin. Það and
| lit, sem maður þekkir bezt er
Cedric Hardwicke. Hann hefur
hina köldu ásjónu bankavalds-
ins.
Gustator.
Austurbæjarbíó:
SÖMAFÓLK.
Það var auðséð á öllu, að
verið var að sýna góða mynd í
Austurbæjarbíó laugardags-
kvöldið: hálftómt hús. Liklega
verða sýningar á Sómafólki
hættar, þegar þessi orð komast
á prent, en það verður að hafa-
það.
Kvikmyndin Sómafólk eir
norsk, gerð eftir leikriti Ósk-
ars Braaten, sem flutt var S-
Ríkisútvarpinu í fyrravetur að'
mig minnir. Leikritið fékk góðai
dóma og var það að vonum. Á
kvikmyndinni eru að vísu mý-
margir tæknilegir gailar, e»
vegna hugþekks leiks beggjai
Framhald á 6. síðu. ,