Þjóðviljinn - 27.08.1949, Blaðsíða 5

Laugarda'g-ur- .27. ágúst 1949.
ÞJÓÐVTLJrNN
9
Þfpttir úr sögu gjaldeyrisþjófnaðarins
rrr. 1
Þegar Emil Jónsson svaf í hálftár,meðanbrask
ararnir komu fyrir gjaldeyrisþýfi sínu
„Sjálfsagt og skylt"
Skýrsla sú utn gjaldeyris-
stuldinn sem ríkisstjórnin sendi
frá sér föstudaginn 12. júni
1948, 'þar sem játað var að
sparisjóðseignir einar saman
geymdar í Bandaríkjunum
næmu tæpum 50 milljónum
króna, vakti að vonum geysi-
lega athygli. Ótti sá sem grip-
ið hafði ríkisstjórnina kom
skýrt í ljós af hinu óvenjulega
fyrirheiti hennar um að „gera
allt sem í heimar vaidi stendur
tii að upplýsa mál þetta að
fuilu.“ Blöð stjórnarinnar hörf
>uðu þegar í stað í nýja víg-
stöðu. Alþýðublaðið, aðalmál-
gagn stjómarinaar, sem sagði
daginn áður en skýrslan var
'birt að stjórnin hefði ekki ,,með
höndum nokkra skýrslu“, hefði
„alis engar uppiýsingar fengið“,
og sé algerlega „ókunnugt um
þetta mál“, venti sínu kvæði í
kross og sagði daginn eftir að
skýrslan var birt:
„Kákisstjórnin hefur með
þessari tímabær’u og athyglis-
verðu yfirlýsingu sinni gert
hreint fyrir símim dyrum(!)
Hún virðist hafa gert allt,
sem í hennar valdi stendur (!)
til að komast fyrir þetta
mál, og húa virðist sömu-
leiðis halda því vakandi(!)
eins og sjálfsagt er og
skylt“ (!!)
Hins vegar Ikom brátt í Ijós
að stjómarblöðin reyndu, eftir
að mesta skelfingin var runnin
af þeim, að hefja blekkingar
sínar á ný. Lögðu þau mesta
áherzlu á að haida því fram
að með þessari skýrslu væri
allt fengið, duldu eignirnar
hefðu „aðeins“ numið tæpiun
fimmtíu milljónum — og gjald-
eyrisþjófarnir hefðu þannig að-
eins geymt eignir sínar í spari-
sjóðsbókum á sínum eigin nöfn-
um!!
'FzasnkQina Ímsls
lénssoaar
Þótt Alþýðúblaðið talaði mik
ið uin þarfa lirsingerningu fyrir
dyrum rikisstjórnarinnar var
almenningur að vonum mjög
tortrygginn á hreinlætið. Og
það kom brátt í ljós að tor-
tryggnin var á fullum rökum
reist. Sunnudaginn 20. júní
birtir Tíminn grein eftir Her-
mann Jónasson, formann Fram
sóknarflokksinS og þáverandi
meolim fjárhagsráðs1, þar sem
hann flettir enn á ný ofan af
vinnubrögoum ríkisstjórnarinn-
ar í þessu rnáli. Hann skýrir
frá því að Iiaustið 1947 hafi
ráðherrar FranSoknarflokksins
lagt tjl í ríkisstjóminni að liaf-
in yrði rannsókn á földum inn-
eignutn Islendinga erlendis. Var
þetta samþykkt og Emil Jóns-
syni viðskiptamálaráðherra fal-
ið að gangast í málið. Og Her-
mann bætir við:
„En seint í vetur kom það í
Ijús (!) að viðskiptamálaráð-
herra, sem átti að hafa for-
göugu um rannsókn þessa
máis, hafði falið það Lands-
bankauum.“!
Var þessi framkoma EmiLs
Jónssonar að sjálfsögðu jafn-
gild því að svæfa málið, þó ekki
væri af öðru en því að hér var
um milliríkjamál að ræða. en
ekki bankaviðskipti. Um ástæð-
una til þessarar hegðunarEmilá
Jónsso-nar segir Hermann Jón-
asson:
„ k þessum tíma var
látlaas straumur héildsala
landsins vestur um haf . . .
að allur þessl sægur sem vest
ur fór, hafi þurft að fara
þangað í verzlunarerindum,
þegar flest viðskipti við
BandaríWn voru svo að segja
stöðvuð vegua gjaldeyris-
j skorts, er vægast sagt tor-
tryggilegt . . . flestir þessara
manna fóru án gjaldeyris-
, leyfis eða fengu sáralítinn
i gjaldeyri.“
Og málið verður enn skýrara.
Hermann heldur áfram:
„Það stóðst svo nákvæm-
lega á endum, að þegar þessir
meun hafa lokið ferðum sín-
um.........er Ioks tínaa-
bært 8. maí s.l., að fara
rétta boðJeið í mátiua og
biðja sendiherranu í Wash-
iagton að snúa sér til stjórn-
arvaídanna með ósk um að-
stoð þeirra. Fyrr er það ekki
gert . . . Þessi framkoma
skýrir sig sjálf, og þjóðin
skilur hana án þess að hún
sé útskýrð.“
Faldar sparisjéðseignir
í Sretlandi 19 milljénir
I grein sinni skýrir Iiermann
frá fleiru, m.a. þvi að þótt
stjórnin hafi þótzt gera hreint;
fyxir sínum dyrum sé það þó
staðreynd
„að þær ’upplýsingar feng-
ust frá Bretlandi á síðast-
liðnu árá, að innstse&ur ís-
lenzkra einstaklinga og fé-
laga í óönkum þar væru uin
H 19 núlljónir króna.“
Og hiiin bætir við að rétt sé
„að tala sem núnnst um,
að hreiut sé orðið fyrir dyr-
um ríldsstjórnarinnar, með-
an ekki einu sinni þessar
upplýsingar eru biríar.“
Stjórnarblöðunum varð svára
fátt við þessum uppljóstrunum
Hermanns Jónaissonar. Alþýðu-
blaðið birti að vísu grein eftir
Emil Jónsson 4. júlí 1948 —
eftir hálfs mánaðar umhugsun
— en í henni var ekkert nýtt
um málið. Sér til varnar reyndi
Emil helzt að skella skuldinni
á bankastjóra Landsbankans,
undirmenn sína, og þótti það
óvenjulegt drengskaparbragð.
Þá kvartaði viðskiptamálaráð-
herrann sáran undan því að
„allt þetta umtal og blaða-
skrif um málið torveldi mjög
lausn þess“, því að innstæðu-
eigend'nrnir „verða betur á
verði eftir en áður.“!!
Og þetta skrifaði ráðherrann
sem sagt eftir að hann hafði
legið á málinu í hálft ár oð vit
andi vits gefið gjaldeyrisþjóf-
unum tækifæri til að koma
eignum sínum sem bezt fyrir!
„Engin skyláa" þráit
fvrir sknldbindingn!
Eins og áður er sagt var
það fyrirheit ríkisstjórnarinnar
í skýrslunni um 50 milljónirnar
að með þátttöku i marsjallá-
ætluninni myndi gjaldeyTis-
þjófnaðurinn upplýsast að fullu.
Notaði hún það óspart í áróðr-
inum og taldi litlu fórnandi að
skrifa undir samninginn ef í
staðinn fengjust 320 milljónir
króna í dollaragjaldeyri. Þegar
marsjallsamningurinn var birt-
ur 3. júlí 1948 kom einnig í Ijós
að þetta atriði fólst í honum,\
eða nánar tiltekið í II. grein
1, a). Upphaf þeirrar greinar
var einnig mjög álitlegt. í því
skuldbatt ríkisstjórn íslands
sig til þess að gera
„að því leyti, sem því verð-
ur við komið, ráðstafanir til
að hafa upp á, fiuna eigend-
ur að og nota á viðeigandi
hátt til eflingar sameigin-
legri áætlun um viðreisn
Evrópu, eignir og tekjur af
þeim, sem tilfaeyra íslenzkum
ríkisborgurum og eru innan
Bandaríkja Ameríku, lendna
þeirra eða eignarlanda.“
Þetta leit vissulega álitlega
út. Ríkisstjóm Islands skuld-
bundin af hinum vestrænu yfir-
boðurum sínum til að gera það
sem hún hafði vitandi vits svik-
izt um í hálft ár! En niðurlag
greinarinnar kom’Mðan eins og
köld gusa:
„Með ákvæði þessu er eng-
in skylda lögð á ríkisstjórn
Bandaríkja Ameriku til þess
að aðstoða við framkvæmd
slíkra ráðstafana né á ríkis-
stjórn Islands til að ráðstafa
slíkum eignum.“!
En gjaldeyrisþjófarnir brostu
í kampinn, þeir þekktu sína!
sýwo seySið
Með ,þessu má segja að hinni
opinberu sögu gjaldeyrisþjófn-
aðarins sé lokið um sinn. Þjóð-
viljinn hefur að vísu minnt á
málið' æ ofan i æ, en undir-
tektir afturhaldsblaðanna hafa
engar •orðið og ríkisstjórnin
hefur -þagað eins og í upphafi.
Frá henni hafa engar frekari
skýrslur komið, þrátt fyrir lof-
orð heaoar um að ,,gera allt
sem i hennar valdi stendur til
að upplýsa mál þetta að fullu“.
Upplýsingar hafa -ekki einu,
sinr.i verfð birtar um eigendur
þeirra inilljóna sem rúkisstjórn-'
in viðurkenndi. þó. að fundizt
hefðu í. bönkunum!
Á meðan gjaldeyrisþjófarnir
hafa þaníiig' fengið að njóta
dollaramilljóna '• sinna í friði
hefur hias vegar ekki gengið á
öðru en gjaldeyrisskorti hér
heimafyrir svo sem alkunnugt
er. Almenningur hefur orðið
að herjast við mjög víðtækan
vöruskort, íðnfyrirtæki hafa
verið stöðvuð mánuðum saman,
byggingar hafa verið takinark-
aðar mjög stórvægilega —
og í þo&kabót hefur rikisstjóm-
in þegið erlendis frá 100 rnillj-
ónir króna á einu ári sem mút-
ur og lán.
En gjaldeyriaþjófarnir una
hag sínum vel og heilsufar
þeirra er nú allt annað en. í
ársbyrjun 1948. Síðustu frátt-
imar af atferli þeirra var að
finna t Alþýðublaðinu — mál-
gagni Emils Jónssoaar —
fimmtudaginn 11. ágúst 1949.
Þar 'skýrði blaðið frá því að
ríkisstjómin hafi aðeins veitt
hverjum einstaklingi sem til út-
landa hefur farið á þessu ári
700 kr. Hins vegar sé atferli
þeirra svo sem hér segir:
„Ferðalög ■ Islendinga er»
lendls hafa yfirleitt verið
með slíkum hófleysisbrag,
að skömm hefur verið aff.
islendingar eru frægir fyrir
taumlausa eyðslu í klúbhum
Lundúna, kjöllurum Parísar,
skemmtistöðum Hafnar og
New York borgar. Gljáandi
Buick-bílar Isleudinganna
skera sig úr á götum stór-
borganna í Evrópu, og þeör
fara í Chryslervögnum um
þvera og endilanga Amertku
með heilar fjölskyidur. Þeir
veiða túnfisk innan um
milljónamæringa Florida og
sóla sig við einkavillur. Þeir
skála í spilavítum Kiviera-
strandar, og það verður ekki
þverfótað fyrir þeim í lúxus-
hóteíum Iiafuar, Oslóar og
Stokkhólms.“
Þetta var sem sagt frásögni
Alþýðublaðsins, málgagns Em-
ils Jónssonar, 11. ágúst s.l.!
Færri ogdýrari feráir
Emil Jóasson samgöngumála
ráðherra birtir i gær grein í
Alþýðublaðinu og ræðir þar um
rekstur stræ tisvagnaiina milli
Hafnarfjarðar og Reykjavíkur.
Er greinin svar við skrifum
Morgunblaðsins um stórfelldan
hallarskstur á þessari leið og
milljónaskuld sem fyrirtækið er
komið í. Gerir samgöngumála-
ráðh. grein fyrir þessari hlið
málsins, bendir á stofnkoStnað
og aðra örðugleika, og skal
ekki fjölyrt um þau atriði hér
að 'þessu sinni. En það er eitt
' atriði sem ráðherranum láist
að geta um, en það er sú hlið
sem snýr að hafnfirzkum al-
menningi og öðrum þeim sem
nota þessa vagna.
Sú hlið málsins lítur þannig
út að fargjcLdia hafa tvívegis
hækkað á stuttum tíma, um 50
aura í hvort sinn. Hafa far-
gjöidin þannig hækkað um
66%% og er það engin smá-
ræðis aukning. Ráðherrann seg-
ir að sú fargjaldahækkun hafi
,,þó sízt orðið meiri á Hafnar-
fjarðarlerðinni en á .öðrum sér-
leyfisleiðum.." Þetta mun vera
rangt hjá samgöngumálaráð-
herranum, en er þó harður dóm
ur um afrek þess manns sem
taldi það hel?:ta hlutverk sitt í
ráðherrastóli að berjast gegn.
dýrtíðinni, sem átti flestum
meiri iþátt í því að kaupgjalds-
vísitala aimennings var skert
og bundin og hefur kallað
kjarabaráttu launþega glæp.
Þar með er sagan þó ekki full
sögð. I. bif vélavirkjadeilunni
studdi Emil Jónsson sem kunn,
ugt er atvinnurekendur, neitaði
að semja og séaði þannig tugum
þúsunda fyrir ríkissjóði með
/þeim árangri að hækkunin til
bifvélavirkja varð mun meiri
ea hægt var að semja um í upp-
hafi. 1 deilunni röskuðust ferð-
irnar milli Hafnarfjarðar og
Reykjavíkur mjög mikið og
ferðunum stórfækkaði. Þótt
deilunni sé nú tokið fyrir löngu,
hefur ferðunum ekki verið
í f jölgað upp. í það sem áður var.
Bílarnir fara nú á hálftíma
fresti en fóru áður með allt
að tíu mínútna miilibili. Veldur
þettá að sjáifsögðu óþægindum
og tímatöf.
Um þessa hlið málsins ræðir
samgöngumálaráðherrann ekki,
fækkun ferða og hækkun far-
gjáldá.' Og sú vanræksl'usyhd
er vissulega vel skiljanleg.