Þjóðviljinn - 10.09.1949, Blaðsíða 3

Laugardagnr 10. sept. 1949.
ÞJC®VILJINN
Séra Jahob Jónsson:
BÖKSTAFURINN DEYÐIR, EN ANDINN LÍFGAR
Herra ritstjóri :
Eg sendi yður hér með predik
un þá, sem ég flutti í Hallgríms
kirkju síðastliðinn sunnudag.
Geri ég það samkvæmt beiðni
yðar, og sömuleiðis er það sam-
kvæmt tilboði yðar, að ég læt
fylgja ræðunni fáein formáls-
orð. Eg héfi 'raimar aldrei, svo
ég muni, látið neinar athuga-
‘semdir fylgja ræðum, sem birzt
hafa í blöðum, en tímamir, sem
við lifum á, eru viðsjárverðir,
og tek ég því þessu boði með
þökkum.
Það er alls ekkert einsdæmi,
að predilcanir presta séu birtar
í ýmsum blöðum pólitískra
flokka, en það er ekki fyrr en nú
á síðustu tímum, að ég verð
þess var, að ofstækið í stjórn-
málunum er orðið svo mikið,
hugað málið sjálfir. Því neitaði
ritsjórinn einnig.
Sannleikurinn er sá, að ég
hefi yfirleitt ekki keppt eftir
að birta predikanir mínar,
nema þegar einhver sérstök á-
stæða hefur gefizt, eins og Ld.
þegar aðrir hafa óskað eftir
þeim á prenti. En hvar sem
þær hafa komið út, hefur það
ávallt verið minn skilningur, að
þær væru ekki birtar sem boð-
skapur blaðsins eða pólitiskra
flokka, heldur sem boðskapur
í kirkjunnar þjónustu til fólks
af öllum stjórnmálaflokkum, og
að engu leyti á ábyrgð þeirra
stjórnmálaritsjóra, sem hlut
eiga að máli. Og ég man ekki
til þess, að ég hafi nokkurn
tíma neitað neinu blaði um
predikun, af þeirri einföldu á-
stæðu, að boðskapur kirkjunn-
ar á jafnt erindi til lesenda
allra blaða, vilji ritstjórnin á
ingum sínum, eru þær jafnan mitt þeim í brjóst og rita það
svo glöggar og meitlaðar, að
þær líkjast sterkum geisla,
sem beint er að einhverjum
sérstökum hlut, svo að hann
skeri sig úr dimmu umhverfi.
Allt öðru máli er að gegna um
Pál postula. Hann er ekki hið
frjálslega náttúrubarn.
1 samanburði við meistarann
verður Páll því stundum hálf-
að hin frjálslegri sjónarmið ’annað borð ljá kirkjunni rúm.
þoka fyrir þeim skilningi, að Blaðakostur kirkjunriar sjálfr-
kirkjan eigi ekki erindi til
manna af öllum flokkum, án
tillits til sérstefnu í einstökum
málum. Svo lángt hefur þetta
gengið, að þó að ég hafi sem
prestur og predikari orðið fyr-
ir árásum í blöðiun, hefur mér
þó verið varnað iriáls í þeim til
svars og neitað um að birta ræð
‘urnar, sem ráðizt var á. í fyrra
vetur óskaði ég eftir rúmi í Al-
þýðublaðinu, til birtingar ■ ræðu
sem ég var svívirtur fyrir inni á
sjálfu Alþingi. Ritstjórinn sagði
þvert nei, og var honum þó
innari haridár að gerá sínar eig-
jn athugasemdir um leið. I Al-
þýðublaðinu var vígsluræða
mín birt á sinni tíð, og síðan
fjöhnargar ræður, fluttar við
ýms tækifæri, og hefi ég aldrei
orðið var við það .fyrr, að á
greiningur um einstök. mál
stæðu í vc.gi fyrir því, að kirkju
legur boðskapur yrði birtur í
blaðinu. Þótti mér þetta því
undarlegra sem þarna var um
að ræða blað, sem ég hefi ritað
meira og minna í, frá því ég
fór að skrifa í opinber blöð. Ann
að dæmi um það, hversu örð-
ugt það er farið að verða fyrir
presta að fá birtar predikanir,
án tillits til pólitískra mála, eru
skifti mín við Morgunblaðið i
vor. Eg hafði flutt predikun um
eitt viðkvæmasta atriði krist-
fræðinnar (kristologiunnar),
sem sé likurnar gegn því, að
Kristur hafi viljað láta verja
líf sitt með vopnum. Skömmu
síðnr flutti Morgunblaðið nokkr
ar fyrirspurnir frá utanbæjar-
manni, sem bá var staddur í
bænum. Eg ætlaði að svara fyr-
irspurnunum, og talaði við ívar
Guðmundsson blaðamann. Tók
hann mér mjög kurteislega, en
kvað þetta heyra undir aðalrit-
stjórann, og þætti sér því betra,
að ég talaði við hann sjálfan.
Valtýr hugsaði sig dálítið um,
en neitaði síðan að taka af mér
svar við fyrirspurnunuöi, sem
þó höfðu komið í hans eigin blaði
Þá spurði ég hann, hvort hann
vildi ekki birta ræðuna, sem
orðið hafði tilefni til fyrirspurn
anna, svo áð lesendur gætu at-
ar er því miður svo lítill, að
við megum sízt við því prést-
arnir, að hafna vinsamlegri
samvinnu við stjórnmálablöðin,
enda ekki ástæða til annars en
að gleðjast yfir útréttri hönd.
— Það blað, sem í sumar hefur
helzt birt ræður eftir mig, er
„Tíminn", og hefi ég aldrei orð-
ið þess var þar, að í því fælist
sá skilningur, að ég yrði að
hafa einhverjar vissar skoðan-
ir á sérstökum pólitískuin mál-
um. Það er afstaða hinna
á hjörtu þeirra, og jeg skal
vera þeirra Guð, og þeir skulu
vera mín þjóð.“ ■— Á dögum
Móse hafði þjóðin fengið sitt
ritaða orð, sinn bókstaf. Nú
fékk hún þá guðsþekkingu, sem
kom innan að, frá heilögum
anda Krists. Bókstafurinn
hafði gert sitt gagn, en nú var
komið að þeim tímamótum i
sögu heimsins, að voðinn sjálf-
ur var vís, ef miðað væri lengur
við bókstafinn, þrátt fyrir ailt
og allt. Nú var runnið upp
tímdbil nýs andlegs lífs. Nýr
sáttmáli genginn í gildi, sátt-
máli andans, liins lífgandi mátt
ar, sem sjálfur Gúð lét öterka
innan frá í sálum mannanna. Nú
er svo komið, að þókstafurinn,
sem verið hafði svo dýrmætur,
þýddi dauðann sjálfan, — and-
hann, sem á hverjum tíma end-
urnýjar krafta þína, vöxt þinn
og líf. Slík fullvissa lætur gleð-
ina spretta fram í huga barns-
ins. 1 staðinn fyrir skelfinga
dauðans, kæmi tilhlökkun eftir '
því, að vera borinn upp á við
af hinum volduga krafti lífs-
ins. Þegar lítið barn er að
teygja hendurnar upp fyrir sig
og ,,vera stört“, er það að biðja
til Guðs um þennan undra-kraft.
Hvernig svarar þessi ófull-
komna samlíking þeirri spurn-
ingu, sem ég bar fram áðan?
Um bókstafinn og andann?
Jú. — í augum Páls postula
var lögmál Móse og fyrirskip-
anir lærifeðranna eins og fyrir-
skipun til mannanna um það,
sem þeim var algert ofurefli að
hlýðnast. Lögmálið var orðið
að einskonar grýlu á fólkið.
inn, og aðeins andinn, yarð | Bókstafur lögmálsins verkaði
gjafari hins' riýjá :iífs.' " j eins og dauðadómur á alla þá,
Hvernig mátti þetta verða?l sem á annað borð gerðu sér
Þetta — að bolístMimnn déyð- Jgrein fyrir vanmætti sínum.
SÉKA JAKOB JÓNSSON
klaufalegur, ef ég má fara slík-
um orðum um annan eins höfð-
ingja í andans heimi.
Samlíkingin, sem vér höfum
fyrir oss í pistli dagsins, er eng-
in perla að forminu til. En hún
er viturleg og sönn, þegar far-
ið er að hugsa um hana^Hún
iVK'
liggur ekki í augum uppi, og
þarf nokkurrar skýringay við,
tveggja blaða, sem ég nefndi elíki gjzj. SQjmm þess ag kjarni
áðan, sem er þess valdandi, að jiennar er fenginn að láni frá
ég tel rétt að taka það fram
í eitt skifti fjmir öll, að þegar
prestur birtir predikun í blaðij
er hann fyrst og.. fremst að
flytja kirkjulegan boðskap íil
einum af mestu spámönnum for-
tíðariiinar, Jeremía.
Páll virðist í upphafi máls
síns vera að skensa einhverja
ir, en andinn lífgar?
Hugsið yður, að þegar þér
voruð börn, hefði einhver kom-
ið til yðar og sagt: Lítið. á.
börnin mín, hérna er stór steinn,
sem þér eigið að lyfta, —
byrði, sem þér eigið að hjálp-
ast að við að bera.
Hvaða bj’rði er það? munduð
þér spyrja.
Það er lífsafrekið sjálft, yrði
svarað. Það er þetta — að lifa
lífinu, eins og fullorðinn og full-
þroskaður maður.
—- Að lifa lifinu eins og full-
orðinn ínaður? Er nokkuð, sem
barninu ægir meir? Settu lítið
barn út í heiminn, og segðu
því að lifa lífinu, eins og full-
orðinn og fullþroska maður.
Það getur það í leikjum sínum
og dagdraumum, en ekki í veru-
leikanum. Það horfir á lífsrégl-
urnar, sem þú hefur geíið þvi,
Það voru eiginlega ekki aðrir
en hreinir og beinir hræsnarar,
sem héldu því fam um sjálfa
sig, að þeir héldu boðorð Guðs
í öllum atriðum. Slíkt var held-
ur ekki hægt nema með því
riióti að draga úr helgustu og
háleitustu boðum þess, — slaka
á kröfunum fyrir Guðs hönd, —-
meta það meira, hvað mönn-
unum sýndist, en hvað raun-
verulega átti sér stað. Þessa
leið höfðu farísearnir farið.
Þeir reyndu að láta lita svo út
sem þeir héldu boðorð Guðs út
í yztu æsar. Allt þeirra helgi-
hald og allt þeirra siðferðislif
varð, þegar litið var inn fyrir
ytra borðið, lítið annað en eft-
irgjöf, uppgjöf, tilslökun, sjálfs
blekking. Þeir þóttust lyfta
byrðinni en gerðu það ekki. Þeir
þóttust fvlgja bókstafnum, en
höfðu raunverulega gefizt upp
lesenda blaðsins, en ekki aðj heiðursmenn, sem komið liafa
þjóna pólitískum málstað blaðsj til safnaðarins í Korinþuborg
ins, hvað sem það heitir og með mikilsverð meðmælabréf.
hver sem því stjómar. Eg vildi, j Það mætti vel segja mér, að
að þetta gæti orðið skilningur' bréfritararnir liafi ekki verið
allra ritstjóra, sem starfa við menn af verri endanum, — en
pólitísk blöð. Og ég þekki ékk- hvað um það? Páll sjálfur er _ ____ . ___________ „ _____ .....
ert blað, sem hefur svo al-full- ekkert upp á nein meðmæla-: unum, en vera samt hið htla j litu vel út hið ytra. en væru hjð
við það. Þeir fóru í kringum
og það vébður æ meir skelfingu hang eing og þeir gátu. Það var
lostið. Það finnur, að ef það á
jengin furða, þótt Kristur líkti
að byggja á þessum fyrirskip- jþeim við kalkaðar grafir> sem
’hann jbréf kominn. . „Þjer eruð vort
j brjef, ritað á hjortu vor, þékkt
j og lesið af öllum mönnum.“
j Þetta er kjarni málsins, að hin-
jir kristnu menn í Korinþuborg
eigi sjálfir að vera hans með-
mælabréf, -— bréf, sem hann
hefur unnið að. En nú er eins
og Páll h-iki við andartak, og
vér sjáum bréfritarann snúa
f jöðrinni, tilbúinn að dýfa lienni
ofan i blekið og skella lienni
vort bréf, rituS á hjörtu vor, j aftur á pappírinn. Þá cr allt
þekkt Og leshv af öllum möim- || einu, .eins og :hinn stórláti
um; þer eruð augljóSii' ovonir
kominn lesendáhóp, að
ekki þurfi kirkjunnar við. .
Vinsamlegast
Jakob Jónsson.
12. sd. e. tr. -— II. Kor. 3. 1-6.
ERUM vér nii aftur telsnir
aö mæla fram nveð sjálfuvn
oss? Eða munum vér þurfa,
eins ög’ sumir, meSmælingabréf
til yðar eða frá yður? Þér eruð
og vanmáttuga barn, verða
sjálfar lífskröfurnar ekkert
annað en forsending i'it í opimi
dauðann. Séu þessar lífsreglur
teknar bókstaflega, eru þær
dauðadómur og ekkert annað.
innra fullar af dauðra - manna
beinum.
Hvað skyldi þá koma í stað-
inn fyrir þetta?
Hvað skyldi koma í staðinn
Hvað mundi barnið gera und- jfyrir* bókstafinn, ritaðan á stein-
ir slíkum kringumstæðum? I spjöld, þetta ofurefli fortíðar
Sennilegt er, að það gæfist upp i°S framtíðar? Það ver andi
við að fylgja boðinu. Það er ;hins lifandi Guðs. sem skrifaði
of lítið til að bera þá byrði, sem a hjartaspjöld úr holdi.
því er fyrir sett. Það slakar
Bókstafurinn deyðir, en and-
sem bréf Iírists, sein vér liöf-
um unnið a3, ekki skrifað með
bleki, heldur me3 anda lifauda
GuíSs, ekki á steihspjöid, heidur
á hjartaspjiild úr holdi. En
þetta traust lvöfunv vér til Guös
fyrir hinn Smuröa. Ekki svo, að
vér af sjálfum oss séum liæfir
til að kveða upp nokkurn vir-
slcurð eins og af sjálfum oss,
heidur er hæfileiki vor frá
Guði, honvinv seni og hefur
gjört oss hæfa til að vera þjóna
nýs sáttmála, ekkl bókstafs,
heldur anda. Því að bókstafur-
inn deyðir, en andinn lífgar.
Þegar Jesús Kristur notar
?.afnaðarleiðtogi sjái sjálfan sig
eins ög hann er. Það er alls
ékki hann sjálfur, sem hefur
snmið bréfið, sem ritað er. á
h jartaspjöld Korinþumanna,
þó að hann hafi unnið að því.
Það er andi hins lifandi Guðs,
sem þar er höfundur að. Páll
og þá auðvitað aðrir postular
og predikarar um leið, fara að-
eins að líkt og skrifarinn, sem
skrifar um það, sem honum er
fyrir sett að boða. Nú bregður
fyrir í huga hans gömhim spá-
dómsorðum frá Jeremía, um
nýjan sáttmála milli Guðs og
samlíkingar til skýringar kenn- þjóðar hans: ,,Jeg legg lögmál
á, ef til vill í hreinni crwærit-1 inn lífgar. Lögmálið gamla var
ingu. Kæmi nú cinhver og segði j eins og lífsreglurnar, sem gerðu
við það: Vertu ólirætt, barniö jbarnið vanmáttugt gagnvart
mitt. Það er til kraftur, sem ofureflinu. Andi hins lifandi
lætur þig smám saman vaxa og
eflast, þangað til þú ert sjálf-
lir orðinn stór maðui', og verð-
Guðs var eins og vaxtarkraft-
urinn, sem gerði hið væika barn
að vaxandi og máttugri manni.
ur fær um að lyfta lífsbyrði INýr sáttmáli var myndaður og
þinni. Reyndu aðeins að stefna Inýtt tímabil runnið upp á jörð-
í áttina, gerðu alt, sem í þínu junni. Farísearnir tílheyrðu hin-
valdi stendur á hverjum tím i, nm gamla tima. Þeir héldu t
og treystu á þanu mátt, sem jheiðri bókstaf liðinna alda, en
smám saman gerir þig sjálfan Ibjuggu ekki að þeim anda, sem
að fullorðnum manni. Þú átt að ; upphaflega lét lögmálið verða
vísu, að leggja þér boðorðin á til. Nú voru það kristnir menn.
minni, fvlgja skipunum bók- sem í krafti andans heilaga áttu
stafsins, en hinn andlegi kraft- jað verða vaxtarbroddur nýs
ur er samt það, sem þú verður jtímabils í sögu mannkynsins.
að setja traust þitt á. Það er Framh. á 5. síðu